Fréttablaðið - 14.02.2023, Blaðsíða 14

Mikilvægt
er að við í
VR réttum
út hönd og
liðsinnum
félögum
okkar sem
vita ekki
hvert á að
leita – og
hverju
hægt er að
leita að.
Skollið er á með verkfalli hjá
Íslandshótelum, sem reka einnig
Fosshótel. Um er að ræða Eflingar-
félaga sem sjá um þrif og framreiða
morgunverð hjá hótelunum. VR-
félagar, sem manna gestamóttökur
þessara hótela, eru hins vegar ekki
í verkfalli.
Í samtölum mínum við félaga
mína í VR sem vinna hjá hótelkeðj-
unni hefur komið fram hjá þeim
óvissa um stöðu þeirra. Orðrómur
er um að eigendur Íslandshótela
telji að VR-félagar skuli ganga í störf
þeirra sem eru í verkfalli, meðan
Samtök atvinnulífsins hafa gefið
út að þar á bæ íhugi menn verk-
bann á þá sem starfa á hótelunum
eftir kjarasamningi VR. Hvort sem
er setur VR-félaga í verulega erfiða
stöðu.
Lítið berst frá VR um stöðu okkar
fólks. Upplýsingarnar koma úr ann-
arri átt.
Formaður VR, Ragnar Þór Ingólfs-
son, hefur reynst gífurlega öflugur
talsmaður félagsins í fjölmiðlum.
Nokkuð sem vel er tekið eftir. Þá er
vefsvæði VR einnig góð upplýsinga-
veita, þ.e.a.s. fyrir þá sem kunna að
leita upplýsinganna. Alltof margir
vita hins vegar ekkert hverju, eða
hvernig, á að leita – og gefast því
fljótt upp. Leita svara annars staðar.
Mikilvægt er að við í VR réttum út
hönd og liðsinnum félögum okkar
sem vita ekki hvert á að leita – og
hverju hægt er að leita að. Nálgumst
þá t.d. með heimsóknum á vinnu-
staði þeirra, þar sem hægt er að eiga
samtalið um mikilvægi kjarasamn-
inga. Ekki bara um laun, heldur þau
fjölmörgu réttindi sem áunnist hafa
í áranna rás. Slík fræðsla er ekki
bara til hagsbóta fyrir starfsfólkið
heldur einnig fyrir verkalýðshreyf-
inguna og atvinnurekendur. Rétt-
indi þau sem áunnist hafa, eins og
orlof, aðild að sjúkrasjóðum og líf-
eyristryggingum er enda ávöxtur
samninga milli aðila um bætt kjör
– en ekki bara laun.
Vinnuskólar sveitarfélaganna,
sem starfræktir eru yfir sumar-
mánuðina, hafa reyndar margir
innleitt kennslu um atvinnu-
þátttöku; réttindi og skyldur á
vinnumarkaði. Það eru þó ekki
öll ungmenni sem starfa sumar-
langt í vinnuskólanum – og fá því
kannski ekki þessa mikilvægu
fræðslu. Þá eru auðvitað margir
sem hafa komið nýir til Íslands
og þekkja ekki íslenskan vinnu-
markað í þaula. Allt að einu kallar
þetta á nýja nálgun á miðlun upp-
lýsinga – sem er þó auðvitað ekki
ný af nálinni, enda byggir hún bara
á hinu fornkveðna; að eiga samtal
fólks á milli. Nokkuð sem miðlun
upplýsinga í gegnum fréttaveitur
eða samfélagsmiðla kemur aldrei í
staðinn fyrir.
Ég hef ákveðið að bjóða mig fram
í kjöri til stjórnar VR og vonast til að
koma ný inn í stjórnina – með nýjar
áherslur.
Þessar nýju áherslur snúa fyrst
og fremst að því að auka jafningja-
fræðslu innan félagsins, sérstak-
lega þegar kemur að starfsfólki sem
er að hefja atvinnuþátttöku sína á
íslenskum vinnumarkaði. Það mun
skila sér í auknum skilningi á bæði
réttindum og skyldum á íslenskum
vinnumarkaði – og auka samstöðu
til frambúðar um þann samfélags-
sáttmála sem við höfum hér þróað
og viljum búa við.
Í samtölum sem ég hef átt að und-
anförnu við félaga mína í VR sem
vinna hjá Íslandshótelum og Foss-
hótelkeðjunni hefur komið í ljós að
þeir búa við mikla óvissu vegna þess
verkfalls sem nú er hafið. Verkfalls
sem VR á ekki aðild að, en snertir þó
félaga okkar. Snertir okkar nánasta
samstarfsfólk sem við viljum sýna
samstöðu með, bæði í hug og verki.
Mikilvægt er að réttar upplýsingar
berist frá stéttarfélaginu til okkar
félaga sem vinna í gestamóttökum
hótelanna og ekki eru í verkfalli.
Þó meirihluti þeirra sem starfar við
gestamóttöku sé fæddur hér á landi
er staðreyndin sú að vart væri hægt
að halda úti jafn öflugri ferðaþjón-
ustu og raunin er, ef ekki kæmi til
erlent vinnuafl. Það starfsfólk – og
félaga okkar í VR – þarf að nálgast
sérstaklega, með samtali. n
VR og verkfall Íslandshótela
Jóhanna
Gunnarsdóttir
er í framboði til
stjórnar VR
Fyrirtæki Losunarsv. 1 Losunarsv. 2 Losunarsv. 3 Samtals losun Samtals losun Kolefnisbinding Hagnaður fyrir skatt
tCo2í tCo2í tCo2í tCO2í í tonnum í milljörðum kr.
Alcoa 530.714 50.476 130 581.320 580.570 750 18.874
Norðurál 528.455 49.025 177 577.656 577.656 0 12.591
Icelandair 486.064 213 68 486.345 485.845 500 -16.524
Elkem 456.544 10.868 85 467.496 467.496 0 8.137
Isal 312.719 27.877 50 340.646 340.646 0 15.888
Samskip 297.900 294 111.100 409.294 409.294 0 713
Eimskip 296.684 1.102 202 297.988 297.988 0 7.909
HS-Orka 86.482 0 1.271 87.753 87.753 0 2.816
Brim 71.461 305 21.067 92.833 92.833 0 14.221
Síldarvinnslan 53.385 987 256 54.628 54.628 0 13.172
Orkuveita Rvk. 47.500 0 1.100 48.600 40.750 7.850 16.192
Landsvirkjun 40.249 8 10.726 50.983 16.583 34.400 28.748
Play 25.160 8 5.800 30.968 30.968 0 -3.618
Eskja 23.574 357 9.458 33.389 33.389 0 5.020
Fisk 21.234 72 5.031 26.337 26.337 0 4.531
Útgerðarfélag Reykjavíkur 18.738 150 25.027 43.915 43.915 0 4.037
Skinney-Þinganes 17.209 163 5.185 22.557 22.557 0 3.483

Fyrirtæki 3.314.073 141.905 196.732 3.652.709 3.609.209 43.500 136.190
Hlutfall losunarsviða 91% 4% 5%

Tölur í losunarsviðum 1 til 3 eru fengnar úr sjálfbærniskýrslum fyrirtækjanna. Einnig kolefnisbinding.
Taflan sýnir stöðuna fyrir árið 2021 og veldur hún mér kvíða, loftslagskvíða.
Í töfluna vantar losun frá kísilverinu á Bakka og Samherja.
Þorskstofninn í hættu vegna lofts-
lagsbreytinga en möguleg tækifæri
í sardínum og makríl er frétt á for-
síðu Fréttablaðsins 9. desember
2022. Ráðast þarf að rót vanda-
málsins, stoppa losun GHL.
Slæmu fréttirnar þegar mælingar
á losun í virðiskeðju fyrirtækja eru
að risarnir í losun eru ekki að vinna
neitt í losunarsviði 3, nema orku-
fyrirtækin tvö, LV or OR. Hlutfallið
í losunarsviði 3 er 5% en viðmið
MSCI vísitölunnar er 88%.
Mælingar í virðiskeðjunni eru
nauðsynlegar til að fyrirtæki skilji
rekstur sinn og ábyrgð. Lykilatriði
til að ná kolefnishlutleysi (Net Zero
emissions). Staðan eða kortlagning
hjá fyrirtækjunum minnir mig á
landakort sem Christopher Col-
umbus hafði árið 1492 þegar hann
ætlaði að sigla til Asíu en endaði í
Ameríku!
Engin losun reiknuð við f lutning
hráefnis og vöru hjá álverum. Einn-
ig hvernig hráefnis er af lað. Það
vantar fallega framtíðarsýn eins
og CarbFix hefur um að fanga CO2
úr andrúmslofti og farga neðan-
jarðar sé f lutt í skipum með vist-
vænu eldsneyti.
Í töf lunni eru stærstu kolefnis-
losunarvaldar Íslands og raðað
eftir beinni losun (grái dálkurinn).
Fyrsti dálkurinn er hagnaður fyrir
skatta 2021 og fengin úr bókinni
300 stærstu. Síðan koma losunar-
sviðin og mótvægisaðgerðin, kol-
efnisbinding. Athygli vekur að
hagnaður gráu fyrirtækjanna 18
er 136 milljarðar fyrir skatta og ef
þau væru skylduð skv. mengunar-
bótareglunni til að kolefnisjafna
losun í dag og greiða þrjú þúsund
krónur (20 EUR) fyrir tonnið af
CO2 væri kostnaður um 10 millj-
arðar eða rúm 7% af hagnaði fyrir
skatta. Sorglegt að sjá að fyrirtækin
fjárfesti ekki meira í grænum fjár-
festingum, orkuskiptum, hring-
rásarhugsun, þekkingaröf lun og
nýsköpun í loftslagsmálum í góð-
ærinu.
Heildarlosun gráu fyrirtækjanna
er 3,3 milljón tonn CO2 eða rúm-
lega 73% af losun landsins fyrir
utan landnotkun. Almenningur,
sveitarfélög og hin 20.000 fyrir-
tækin eiga 27%! Til samanburðar
er losun gróðurhúsalofttegunda
sem er á beinni ábyrgð Íslands 2,7
milljón tonn.
Orkufyrirtækin með yfirburði í
kolefnisbindingu en margt spenn-
andi í farvatninu á komandi árum
ef staðið verður við framtíðarsýn
fyrirtækjanna í sjálfbærniskýrslum.
En aðeins rúmlega 1% af losun er
kolefnisjöfnuð.
Aðeins Landsvirkjun nær að upp-
fylla kröfur um kolefnishlutleysi en
búið er að lögfesta að Ísland ætlar að
ná markmiði um kolefnishlutleysi
eigi síðar en 2040.
Einnig er í hættu að Ísland nái
markmiði Parísarsamkomulagsins
2030 með þessu aðgerðaleysi.
Stóru losunarfyrirtækin eru ekki
að standa sig og sýna litla ábyrgð,
stjórnvöld þurfa að taka frum-
kvæðið með réttlátum umskiptum
í loftslagsmálum, setja þarf neyðar-
lög og skylda fyrirtækin til að gera
metnaðarfulla neyðaráætlun.
ETS – Viðskiptakerfi ESB heldur
um iðnað, flug og sjóflutninga. Um
kerfið gilda sérstakar reglur en þrátt
fyrir það þá öndum við að okkur
sama loftinu og við þurfum að gera
strangar kröfur til risanna í losun.
Mögulegt er að losunartölurnar sem
álverin birta í sjálf bærniskýrslum
séu mun lægri en losunin er í raun
og veru.
Nú er að hefjast nýtt uppgjörsár
og vonandi verða þessar upp-
lýsingar til þess að fyrirtæki setji
meiri metnað í mælingar á virðis-
keðjunni. Það skiptir miklu máli að
finna hvaða losunarþáttur og hvar
mest ábyrgðin liggur. Forgangsraða
og setja mestan tíma í stærstu lofts-
lagsvænu aðgerðina.
Íslensk fyrirtæki þurfa að spýta í
lófana og vera góð fyrirmynd, til að
sviðsmyndin – þorskstofninn hverfi
úr lögsögunni – raungerist ekki. n
Kolefnismælingar og hagnaður
Sigurpáll
Ingibergsson
gæðastjóri
14 skoðun FRÉTTABLAÐIÐ 14. FeBRúAR 2023
ÞRIðJuDAGuR