Ægir - 01.09.2022, Qupperneq 34

34
Fáum dettur líklega í hug nú á tím-
um að bein tengsl hafi nokkurn tím-
ann verið milli saltfisks, þrælasölu
og bruggunar á rommi. Það er þó
staðreynd. Kaupskip fyrri alda
sigldu með saltaðan þorsk frá Ný-
fundnalandi og Nýja Englandi niður
í Karíbahaf, þar sem fiskurinn var
helsta fæða þrælanna á plantekrum
Englendinga og Frakka. Þar var
meðal annars greitt fyrir fiskinn
með rommi eða sykurmassa til
bruggunar á þeim eðaldrykk. Sykr-
inum var umbreytt í romm í Boston
og víðar. Rommið var flutt til Afríku
í skiptum fyrir þræla að hluta til.
Þannig myndaðist hringrás byggð á
saltfiski, þrælum og rommi. Þræla-
sala er auðvitað löngu liðin tíð en
rommið og saltfiskurinn lifa góðu
lífi. Enn er til dæmis mikil eftir-
spurn eftir þurrkuðum saltfiski á
eyjum Karíbahafsins. Þetta má sjá í
bókinni Ævisaga þorsksins eftir
Mark Kurlanski, sem kom út á ís-
lensku árið 1998. Hér er gluggað í
viðburðaríka ævisögu þorsksins.
Þúsundir þræla á hverju ári
Frönsku nýlendurnar St. Domingue
(Haiti), Martinique og Guadaloupe
voru, ásamt hollensku nýlendunni
Suriname, meðal bestu viðskiptavina
Nýja-Englands. Hagkerfi þessara ný-
lendna byggðist á risastórum plant-
ekrum og þær frönsku skiluðu gífur-
legum gróða. Eftir 1860 fluttu Frakkar
að meðaltali 1.000 Afríkumenn á ári til
St. Matinique. Á St. Dominge var þessi
tala 8.000 á ári alla 18. öldina. Þótt
margir þessara Afríkumanna kæmu í
stað annarra, sem höfðu verið drepnir
með þrældómi, fjölgaði ört í þessu
þrælasamfélagi, sem nærðist á ódýrum
saltfiski.
Slæm aðstaða til fiskþurrkunar
Fiskveiðar Frakka náðu ekki að anna
þessari miklu eftirspurn. Meginkrafa
Karíbamarkaðarins var sú að saltfisk-
urinn væri harðþurrkaður svo hann
þyldi hitabeltisloftslagið en Frakkar
réðu ekki yfir nægu strandplássi til
þurrkunar. Á átjándu öldi varð næst-
um að engu það litla pláss sem Frakkar
réðu yfir á Nýfundnalandi. Bretar
höfðu komið upp bækistöðvum sínum
á austurströndinni, á nesjunum nærri
Miklumiðum. Frakkarnir stunduðu
veiðarnar út frá suðurströndinni Pla-
centia Bay sem hafði góðar hafnir og
íslausar. Þar átti síldin líka leið um og
sá flotanum fyrir beitu og í grenndinni
var Caspéskaginn í Nýja-Frakklandi.
Eftir orrustur við Breta árið 1713 féll-
ust Frakkar á að yfirgefa þetta svæði
og fá í staðinn aðgang að norður-
strönd Nýfundnalands sem síðan hef-
ur gengið undir nafninu Franska
ströndin. Þetta svæði lá hvergi að
frönsku landi og var ekki heldur í ná-
lægð við fiskimiðin, svo að þar var
ekki nægileg aðstaða til fiskþurrkunar.
Eftir næstu styrjöld versnaði staða
Frakka enn.
Nýja-Frakkland tapaðist
á 20 mínútum
Sjö ára stríðið sem í Bandaríkjunum
gengur undir nafninu Stríðið við
Frakka og indíána, var fyrsti ófriður-
inn sem háður var um allan heim. Rétt
Þorskur, þrælar og romm
 Saltfiskþurrkun á Nýfundnalandi undir lok nítjándu aldar.