Fréttablaðið - 22.03.2023, Blaðsíða 27

Tónskáldið Kjartan Ólafs­
son hefur lagt lokahönd á
nýja plötu sem er að stórum
hluta samin með aðstoð
gervigreindar. Kjartan segir
að þrátt fyrir fordóma gagn­
vart gervigreind hafi honum í
langan tíma reynst vel að nota
hana við tónsmíðar.
kristinnpall@frettabladid.is
„Ég er búinn að vera að nota gervi­
greind í þrjátíu ár í tónsmíðum
með forriti sem ég bjó til sjálfur
sem námsmaður í doktorsnámi.
Þá var mér kennt að forrita þegar
gervigreind var fyrst að koma fram
á sjónarsviðið í listsköpun.
Síðan þá hef ég gert mörg tónverk
með aðstoð gervigreindar,“ segir
Kjartan Ólafsson tónskáld þegar
talið berst að nýrri plötu hans,
Piano, sem er komin á streymis­
veituna Spotify. Á plötunni er að
finna þrjú verk fyrir píanó og eru
tvö þeirra samin með aðstoð gervi­
greindar með notkun tónsmíðafor­
ritsins CalmusComposer.
„Í gegnum tíðina hafa viðbrögð
fólks verið að setja fyrirvara á
að þetta sé rétta aðferðin til list­
sköpunar þegar maður minnist á
að þetta sé gert með aðstoð gervi­
greindar. Fréttirnar af nýjustu
gervigreindinni virðast hafa breytt
viðmóti fólks sem er orðið mun
jákvæðara fyrir þessu.“
Fyrsta verkið, Mozaik Vl, er upp­
taka frá frumflutningi Tinnu Þor­
steinsdóttur á verkinu frá Myrkum
músíkdögum 2012 á meðan ein­
leiksverkið Structure ll er frá náms­
árum höfundar við Síbelíusar­
akademíuna í Finnlandi og eru
hógvær mótmæli gegn vaxandi
notkun mengjafræða í tónsköpun.
Skoski píanóleikarinn James Clap­
perton frumflutti verkið árið 1993
og er upptakan frá frumflutningn­
um. Síðasta verkið var frumf lutt
á ErkiTíð 2022 og er rauntímatón­
sköpun með aðstoð gervigreindar.
„Tvö verkanna eru gerð með
gervigreind, það er með tónsmíða­
forritinu Calmus sem ég byrjað að
vinna að á námsárunum. Fyrra
verkið var frumf lutt árið 2012 á
Myrkum músíkdögum, þá tók ég
lítil stef frá sautjándu og átjándu öld
og setti inn í Calmus­forritið sem
greinir efniviðinn og stillir sig eftir
því áður en það semur, notar niður­
stöður greiningar á verkinu til að
semja áfram. Forritið er stillt inn á
tónsmíðaaðferðir frá síðustu öldum
sem það kann á og höfundurinn fer
í ritstjórahlutverkið.
Ef maður er óánægður með það
sem forritið býr til breytir maður
forsendunum og stillir þetta af og
þróar hugmyndirnar áfram,“ segir
Kjartan sem kannast við raddir um
að slíkar tónsmíðar séu ekki jafn
persónulegar.
„Það eru til tónsmíðaaðferðir frá
síðustu öld sem eru mun ópersónu­
legri og ósveigjanlegri en gervi­
greindin sem við erum að nota.
Kerfið nýtir tækifæri til að vinna
með þetta efni og gerir tónsmíða­
hlutann hraðvirkari en áður þekkt­
ist og gerir listamönnum jafnframt
kleift að vinna ítarlegra með efni,
gera alls konar tilraunir, lenda úti í
skurði og koma sér upp úr honum
líka.
Þetta er mjög lifandi kerfi, þó
að gamlir spekingar hafi spáð því
að gervigreindin ætti eftir að tor­
tíma mannkyninu. Þeir gera aldrei
ráð fyrir því að gervigreindin gæti
bjargað mannkyninu,“ segir Kjartan
kíminn.
Kjartan nefnir konsert sem hann
gaf út fyrir rúmum tveimur ára­
tugum en hann vildi aldrei segja
frá því að hann væri unninn með
aðstoð gervigreindar.
„Árið 2000  samdi ég konsert
fyrir einleiksvíólu og fullskipaða
sinfóníuhljómsveit meðal annars
með notkun gervigreindar, og sagði
engum frá því á þeim tíma.
Þetta verk fékk Íslensku tón­
listarverðlaunin. Ég get sagt frá því
núna, ég held að það sé óhætt,“ segir
Kjartan sem notaðist einnig við
gervigreindina við tónsköpun þegar
hann gaf út sinn fyrsta disk sem var
undirlagður af hugleiðslutónlist.
„Fyrir ári síðan gaf ég út hug­
leiðsludisk í fyrsta sinn með hug­
leiðslutónlist til heilunar. Það var
öðruvísi tónlist en ég hef áður gert
og  ég notaðist við nýja útgáfu af
gervigreindarforritinu, Calmus­
VST3. Ég setti inn í forritið þrjá
hljóma, forritið greindi það í þaula
og bjó til  50 mínútna tónverk á
meðan ég var í tennis. Tók mig tíma
að stytta það og klippa til en það
varð að plötunni sem heitir Voyage
Through the Waves.“
Hann tekur undir að það séu
spennandi tímar fram undan með
notkun gervigreindar í tónlist og
menningarsköpun.
„Menn hafa ekki alveg þekkt
þetta, horft til bandarískra hryll­
ingsmynda um gervigreind sem
enduðu yfirleitt með að gervi­
greindin tók yfir heiminn með
endalokum mannkynsins.
Það er mikilvægt að það sé uppi
umræða um þetta en Peter Gabriel
sem var í framúrstefnuhljómsveit­
inni Genesis kom inn á þetta í við­
tali nýlega þar sem hann talaði um
þörfina fyrir að takast á við gervi­
greindina í tónlist.
Þegar gervigreind er notuð í list­
sköpun getur maður haft fullkomna
stjórn á öllum tónsmíðaþáttum, það
gerist ekkert nema að maður sé full­
komlega ánægður með útkomuna.
Þetta er nútímalegt samstarf
tækni og mannlegrar hugsunar.“ n
Með Bíóteki
Kvikmyndasafns
Íslands vill safnið gefa
kvikmyndaáhugafólki
tækifæri til að upplifa
ólíkar kvikmyndir
einn sunnudag í
mánuði.
Kjartan segist
hafa notað
gervigreind
við tónsmíðar
sínar áratugum
saman.
Fréttablaðið/
ernir
Gervigreind gerir tónsmíðar hraðvirkari
Þegar gervigreind er
notuð í listsköpun
getur maður haft
fullkomna stjórn á
öllum tónsmíða­
þáttum.
tsh@frettabladid.is
Kvikmy ndasafn Íslands sý nir
nokkrar klassískar kvikmyndir í
Bíótekinu næstkomandi sunnudag,
26. mars; Er sjón sögu ríkari?, Z og
Poltergeist. Bíótekið er heiti yfir
reglulegar kvikmyndasýningar
Kvikmyndasafns Íslands í Bíó Para­
dís.
Er sjón sögu ríkari? er saman­
safn nokkurra kvikmynda sem
sýna óeirðirnar sem brutust út við
Alþingishúsið 30. mars 1949 vegna
fyrirhugaðrar inngöngu Íslands
í Atlandshafsbandalagið. Mynd­
irnar sýna viðburðinn í ólíku ljósi
og fjallað verður um hvernig ólík
sýn á inngönguna mótar viðbrögð
stríðandi fylkinga. Því hefur verið
haldið fram af fræðimönnum að
pólitísk sýn leiki stórt hlutverk við
upplifun og túlkun áhorfenda sama
hvað kvikmyndirnar sýna í reynd.
Að lokinni sýningu munu Kolbeinn
Rastrick kvikmyndafræðingur og
Ingibjörg Haraldsdóttir, fyrrverandi
formaður félags herstöðvarand­
stæðinga, spjalla við áhorfendur
um myndirnar.
Z er frönsk pólítísk spennumynd
frá 1969 eftir Costa Gavras sem
vann meðal annars til Óskars­ og
BAFTA­verðlauna. Myndin segir
frá því hvernig þekktur stjórnmála­
maður og læknir er myrtur mitt í
hringiðu of beldisfullra mótmæla.
Embættismenn á vegum hersins og
stjórnvalda vilja hylma yfir það en
þrautseigur sýslumaður reynir allt
sem hann getur til að koma upp um
glæpinn. Myndin er sýnd í samstarfi
við Franska sendiráðið.
Poltergeist er bandarísk hroll­
vekja frá 1982 eftir leikstjórann
Tobe Hooper byggð á sögu eftir
Steven Spielberg sem sló rækilega í
gegn á sínum tíma og vann til fjölda
verðlauna. Myndin segir frá ungri
fjölskyldu sem kaupir sér hús þar
sem draugagangs verður f ljótlega
vart. Í fyrstu virðast draugarnir vin­
gjarnlegir og færa til hluti um húsið
öllum til mikillar skemmtunar. Þeir
færa sig svo upp á skaftið og hræða
líftóruna úr fjölskyldunni og ræna
að lokum yngstu dótturinni.
Með Bíóteki Kvikmyndasafns
Íslands vill safnið gefa kvikmynda­
áhugafólki tækifæri til að upplifa
ólíkar kvikmyndir einn sunnudag í
mánuði. Margar kvikmyndir njóta
sín best á stóru tjaldi í kvikmynda­
húsi og við val á kvikmyndum til
sýninga er lögð áhersla á að höfða
til fólks á öllum aldri. Miðaverði
er stillt í hóf og miðinn kostar ein­
ungis 1.000 krónur en þeir sem vilja
sjá allar sýningar dagsins fá þriðju
myndina fría. n
Óeirðir, pólitísk morð og draugagangur
Er sjón sögu
ríkari? er saman-
safn nokkurra
kvikmynda sem
sýna óeirðirnar
við Alþingis-
húsið 30. mars
1949 vegna
fyrirhugaðrar
inngöngu Ís-
lands í NATO.
Mynd/
ljósMyndasaFn
reykjavíkur
Fréttablaðið menning 2322. mars 2023
miÐViKUDAgUR