Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.04.1986, Side 29

SKIPULAGSSKRIFSTOFA HÖFUDBORGARSVÆÐISINS 1 1986
29
Stefán Þórarinsson héraöslæknir Egilsstööum
MALEFNI
ALDRAÐRA
í DREIFBÍLI
egar fjallað er um málefni aldr-
aðra í dreifbýli verður að hafa í huga
að búseta þeirra er mjög mismun-
andi. Sumir dveljast á afskekktum
bóndabæjum og aðrir búa í bæjum
eða byggðakjörnum.
Málefnum aldraðra hefur einnig ver-
ið sinnt mjög mismikið í dreifbýlinu.
Sum byggðarlög standa vel að vígi,
hafa byggt upp þjónustu og stofnan-
ir, en önnur eru mun skemmra á veg
komin. Sums staðar verða menn að
flytja brott þegar heilsan fer að bila.
Byggðaröskunin, sem einkenndi 6.
áratuginn og aftur upphaf 8. áratug-
arins, hefur haft margvísleg áhrif á
hag aldraðra. Þó er munur á þessum
tímabilum, þar sem aldrað fólk verð-
ur nú í ríkara mæli eftir, þegar börn-
in flytjast suður, en áður var. Ræður
þar átthagatryggð, en einnig hitt hve
málum sjúkra aldraðra er illa komið
á Stór-Reykjavíkursvæðinu, verr en
víða úti á landi.
Þar með er komið að veigamiklum
þætti málefna aldraðra, en það er
heilbrigðisþjónustan. Fullyrða má
að heilbrigðisþjónustan úti á landi
henti á margan hátt betur þörfum
aldraðra en stórspítala- og sérfræð-
ingaþjónustan, sem einkennir Stór-
Reykjavík. Heilsugæsla í dreifbýli
hefur eflst verulega á síðustu 10-15
árum. Heilsugæslustöðvar hafa víða
risið og þannig hefur batnað til
stórra muna aðstaða til að stunda
frumheilsugæslu, þ.e. heilbrigðis-
þjónustu, sem hefur að markmiði að
vera nærtæk og nálægt fólkinu, þeg-
ar hennar er þörf og sem reynir að
vera skrefi á undan sjúkdómum með
því að stunda eftirlit og forvarnar-
starf hjá áhættuhópum. Aldraðir
þurfa mikið á heilbrigðisþjónustu að
halda og heilbrigðisþjónusta heilsu-
gæslustöðva leysir langstærstan
hluta þeirra þarfa og veitir þeim að
auki það öryggi, sem aldnir meta
mikils, þ.e. þjónustu sama fólksins,
sem þekkir það og ber ábyrgð á
heilbrigðismálum þess eins og ann-
arra í viðkomandi fjölskyldu og
byggðarlagi.
Vitjanir heilbrigðisstarfsmanna eru
gildur þáttur í heilbrigðisþjónustu
við aldraða. Þær fækka innlögnum
og spara þannig fé og veita fólki
öryggi, en til þess að ná fullum ár-
angri verða mennirnir sem stunda
þær að þekkja fólkið, möguleika
þess og takmarkanir. Það að
heilbrigðisstarfsmenn finni til
ábyrgðar á hag tiltekins landfræði-
lega afmarkaðs hóps og veiti honum
auðveldan aðgang að þjónustu, er
lykilatriði í þessum efnum.
Ætla má að hluti, líklega stór hluti,
vanda hinna sjúku gamalmenna í
stórborginni sé skortur á þessu fyrir-
komulagi á heilbrigðisþjónustu. Æ
fleiri rök hníga að því að kennisetn-
ingin: „Heilsugæslukerfið er ekkert
fyrir okkur í Reykjavík", sé röng, svo
að vonandi átta ráðamenn sig að
lokum. Lítið dæmi eru inflúensu-
bólusetningar. A meðan heilsu-
gæslustarfsfólk úti um land lagði í
það vinnu og fyrirhöfn á síðasta vetri
að finna áhættuhópinn, aðallega
gamalt fólk, og sjá til þess að honum
byðist bólusetning, fóru hlutfalls-
lega fleiri skammtar í Reykvíkinga,
að stórum hluta í fulIfrískt fólk á
besta aldri. Annar angi þessa máls,
sem oft er auðveldari við að fást í
dreifbýli en þéttbýli, eru vistunar-
málin. Þegar ráðstöfun alls vistrýmis
og þjónustu fyrir aldraða er á sömu
hendi, er hægt að nýta möguleikana
betur í þágu þeirra, sem erfiðast eiga
en þegar ábyrgðin er dreifð og stofn-
anirnar eru ekki samtengdar. I þétt-
býli með mörgum stórum stofnun-
um fara þarfir stofnananna að ráða.
„Af því að við tókum inn „þungan"
sjúkling síðast, verður „léttur" að
koma í næsta pláss sem losnar". Þó
að það kunni að hljóma annarlega
vil ég halda því fram að heilbrigðis-
þjónustan sé víða nálægari einstakl-
ingnum í dreifbýlinu og að hún finni
því til meiri ábyrgðar á vandamálum
hans en í stórborgum.
Hér hefur að gefnu tilefni verið tíð-
rætt um kosti heilsugæslukerfisins
fyrir aldraða borgara, en sum heil-
brigðisvandamálin er erfiðara að
leysa í dreifbýli. T.d. verður heima-
hjúkrun ekki auðveldlega viðkomið
til sveita og þarf því oft að vista á