Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.04.1986, Síða 35

SKIPULAGSSKRIFSTOFA HÖFUÐBORGARSVÆÐISINS 1 1986
35
streita um það, að hve miklu ieyti
sjóðurinn skyldi kosta hjúkrunar-
stofnanir á vegum sveitarfélaga. Nú-
gildandi ákvæði segja, að til slíkra
verkefna megi sjóðurinn nota 30%
tekna sinna. Meirihluti sjóðsins fer
hins vegar í dvalarheimili og þjón-
ustuíbúðir en þær eru flokkaðar í
tvennt, þjónustuíbúðir og verndaðar
þjónustuíbúðir.
Lögin um málefni aldraðra náðu síð-
an fram að ganga í heild í árslok
1982, en á árinu 1981 hafði heil-
brigðismálaráðherra skipað nefnd til
að endurskoða fyrra frumvarp.
Deilurnar í nefndunum og á Alþingi
snérust að mestu um kostnað,
hvernig afla skyldi fjár og hve
mikils, og hverjir ættu síðan að ráð-
stafa fénu. Einnig var mikið deilt um
skipulag og nauðsyn þess og um
sjálfstæði stofnana. Um rétt stofn-
ana til að ráða sjálfar við hverjum
þær taka og rétt hinna opinberu að-
ila, sem greiða rekstrarkostnað, var
einnig deilt. Þessar deilur standa á
vissan hátt enn og setja sitt mark á
framkvæmd laganna. Væntanlega
eru þó flestir sammála um að mark-
miðsgrein laganna sé eðlileg og
skynsamleg en þar segir:
„Markmið þessara laga er, að aldr-
aðir fái þá heilbrigðis- og félagslegu
þjónustu sem þeir þurfa á að halda,
og að hún sé veitt á því þjónustustigi
sem er eðlilegast og hagkvæmast
miðað við þörf og ástand þess aldr-
aða. Lögin miða að því að aldraðir
geti svo lengi sem verða má búið við
eðlilegt heimilislíf, en að jafnframt
sé séð fyrir nauðsynlegri stofnana-
þjónustu, þegar hennar er þörf."
I samræmi við markmiðsgreinina
eru í lögunum ákvæði um þjónustu
á heimilum aldraðra, og þar fá sveit-
arfélög hvatningu til að veita slíka
þjónustu, sem felst í því að sjúkra-
samlög eru skylduð til að greiða
kostnað af rekstri heimaþjónustu,
þó þannig að sveitarfélögin greiða
65% kostnaðar en ríki 35%. Ekki
þarf að efa að þessi fjárhagsstuðn-
ingur hefur átt sinn þátt í því að
heimaþjónusta á vegum sveitarfé-
laga hefur aukist verulega eftir til-
komu laganna. Heimaþjónustan
nær til læknisvitjana, heimahjúkr-
unar, endurhæfingar, heimilishjálp-
ar, félagsráðgjafar og heimsendingu
matar.
Það er mikilvægt, eins og segir í
markmiðsgrein laganna, að vistun á
stofnun verði veitt í samræmi við
þörf og ástand hins aldraða og á því
þjónustustigi sem eðlilegt er. Ti!
þess að svo megi verða þarf þörf
aldraðra í hverju sveitarfélagi að
vera þekkt, og stjórnendur stofnana
þurfa að vera fúsir til að láta mat á
þörf ráða hverjir fá vist.
Lög um málefni aldraðra fela starfs-
liði heilsugæslustöðva og félags-
málastarfsmönnum þetta mat. Þarer
svo fyrir mælt að við heilsugæslu-
stöðvar skuli starfa þjónustuhópar
aldraðra sem m.a. sinni þessu verk-
efni. Slíkir hópar starfa nú víða á
landinu. í Reykjavík hefur ekki verið
komið upp starfhæfum hópi, og er
það slæmt þar sem einmitt hér í
fjölmenninu er brýn þörf á sam-
ræmdu mati til þess að úthlutun vist-
rýma geti orðið réttlát.
Þeir sem eru 67 ára og eldri eiga rétt
á greiðslum frá almannatryggingum,
en undir þeim greiðslum stendur
ríkissjóður að hluta og aðrir launa-
greiðendur að hluta. Sumir eiga auk
þess rétt á lífeyrisgreiðslum úr sér-
sjóðum en oftast er þar um smáar
upphæðir að ræða enn sem komið
er. Það er eitt af stórverkefnunum
sem bíða að samræma þennan mis-
jafna lífeyrisrétt og almannatrygg-
ingakerfið.
Þegar kemur að vistun á dvalar-
heimili greiða almannatryggingar
uppbót á ellilífeyri, ef tekjur hins
aldraða hrökkva ekki til að greiða
vistina, og það gera þær sjaldnast.
Sá sem fær einhver eftirlaun þarf þó
að láta þau ganga upp í vistgjaldið
áður en uppbót er veitt, en fær að
halda eftir vasapeningum. Komi að
vistun á sjúkrastofnun taka sjúkra-
tryggingar við greiðslunni á vist-
gjaldi að fullu, en á móti kemur að
almennur ellilífeyrir fellur niður að
frátöldum smávægilegum vasapen-
ingum. Sá sem á rétt á eftirlaunum
úr lífeyrissjóði fær aftur á móti að
halda þeim þegar á sjúkrastofnun er
komið.
Lögin ætlast til að á þessu verði
breyting þannig að greiðslur verði
með sama hætti hvort sem um dval-
arheimili eða sjúkrastofnun er að
ræða, en hinn aldraði haldi eftir til
eigin þarfa 25% af tekjum, meðan
hann er svo hress að hann getur
verið á dvalarheimili, en 15% þegar
heilsunni hefur hrakað svo að hjúkr-
unarvistar er þörf. Séu eigin tekjur
litlar eða engar átti að sjá til þess að
vasapeningar væru ofan við ákveðið
lágmark.
Þetta ákvæði hefur þó ekki komið til
framkvæmda væntanlega vegna
þess að það hefði valdið ríkissjóði
nokkrum útgjöldum til að byrja
með, en eftir eitthvert árabil hefði
dregið úr kostnaði sjúkratrygginga
og byrðin færst að nokkru yfir á
lífeyrissjóði.
Ekki er hægt að líta á þessa grein
sem tæmandi yfirlit um málefni aldr-
aðra og hlutverk ríkisins og sveitarfé-
laga, en ég hef reynt að grípa á
meginþáttum laga og framkvæmd
þeirra. Það er mitt mat að lögin um
málefni aldraðra hafi um margt
reynst gagnleg og að vert sé að huga
að endurnýjun þeirra í tíma, en eins
og áður sagði gilda.þau aðeins til
ársloka 1987.