AVS. Arkitektúr verktækni skipulag - 01.08.1999, Blaðsíða 61

Bókarumsögn:
Saga Reykjavíkur, Borgin 1940-1990,
fyrri hluti.
Höfundur Eggert Þór Bemharðsson.
Útgefandi: Iðunn, 1998 - 410 bls.
undanförnum árum hefur stórt yfirl-
itsverk um sögu Reykjavíkur verið
að koma út í nokkrum bindum. Að
ritinu hafa þrír sagnfræðingar starf-
að, kostaðir af borginni. Sögunni er
skipt í þrjú tímabil, þ.e. frá upphafi
til 1870, sem Þorleifur Óskarsson ritar, tímabilið
1870 til 1940 sem Guðjón Friðriksson fjallaði um
og loks hefur Eggert Þór Bernharðsson skrifað um
tímabilið 1940 til 1990. Rit Þorleifs er enn óútkom-
ið. Rit Guðjóns „Bærinn vaknar" kom út í tveimur
bindum fyrir um átta árum, en rit Eggerts „Borgin",
- einnig í tveimur bindum -, kom út fyrir nokkrum
mánuðum.
Þemaskiptingin milli binda Eggerts er skýr; það
fyrra fjallar um byggðarþróunina, en hið seinna um
félags- og menningarsögu tímabilsins. Hefði farið
vel á að bindin tvö hefðu fengið heiti sem gæfu
þetta til kynna. í þessari bókarumsögn verður
nokkuð fjallað um fyrra bindið fyrir lesendur aVs
því efni þessa rits snertir mjög áhugasvið lesenda-
hóps tímaritsins.
Kaflar bókarinnar eru átta. Fjalla tveir þeir fyrstu
(Borgarbylting og Sveit, bær, borg) um tengsl
borgarsögunnar við hina miklu umbyltingu þjóðlíf-
sins og „fólksflóttann" á mölina sem henni tengist.
Fer ágætlega á að miða kaflaskipti í þeirri sögu við
upphaf styrjaldaráranna 1940 því með hernáminu
umbyltist margt í þróun þjóðfélagsins og sérstak-
lega jókst flutningur fólks til Reykjavíkur, mikið
vegna yfirdrifinnar vinnu og uppgripa vegna her-
setunnar.
Með stríðinu urðu íslendingar rík þjóð og geysi-
legt stökk varð í uppbyggingu atvinnuvega og
útþenslu byggðar, en til 1940 var byggðin í
Reykjavík innan Hring-Snorrabrautar auk eins-
konar sveitaþorpa út við Skerjafjörð, í Langholti og
inni í Fossvogi, sem Eggert eyðir allmiklu rými í að
segja frá.
Kaflar 3,4 og 5 fjalla síðan um nýsköpðun at-
vinnulífsins, þ.e. útgerðar, verslunar og iðnaðar.
Þessir kaflar um atvinnusöguna rjúfa nokkuð þann
þráð sem byrjað var að rekja um þróun byggð-
arinnar í fyrsta og öðrum kafla. Mælir undirritaður
Saga Reykjavíkur
Borgin
1940-1990
Fyrri hluti
Eggert Þór Bernharðsson
BYGGÐAÞRÓUN
REYKJAYÍKUR
með því við þá, sem vilja ná út þræði byggðar-
þróunar, að sleppa þessum köflum við lesturinn.
Sjötti kafli bókarinnar fjallar síðan hinsvegar um
„skipulag og útþenslu byggðarinnar". Þar er sagt
frá landakaupum, í hvaða röð hverfin byggðust og
loks frá skipulagsstarfi, fyrst út frá einstökum
skipulagsuppdráttum og síðan út frá formlegri
skipulagsvinnu sem hófst um 1960. Eru skipulags-
uppdrættirnir birtir, auk mynda og loftmynda úr
nýju hverfunum. Frásögnin er mikið byggð á tilvitn-
unum í skrif fræðimanna um þessi mál og einnig á
upplýsingum úr viðtölum sem Eggert tók.
Vegna Ijósmyndanna gefst í þessum kafla
nokkur innsýn í sögu hverfaskipulags og næsti
kafli á eftir, „Þak yfir höfuðið" spinnur þann þráð
nokkuð áfram, en þó frekar með áherslu á sögu
húsnæðismála. Hér er t.d. sagt frá bæjarblokkun-
um og hverfum verkamannabústaða og birtar
teikningar af skipulagi hverfa og grunnfleti húsa.
Hér hefði ítarlegra ágrip sögu byggingarlistar verið
59
TRAUSTI VALSSON, ARKITEKT OG SKIPULAGSFRÆÐINGUR