Læknablaðið : fylgirit - 04.03.2016, Blaðsíða 8

8 LÆKNAblaðið 2016/102 FYLGIRIT 86
B R Á Ð A D A G U R I N N 2 0 1 6
F Y L G I R I T 8 6
Niðurstöður: Tilkynntir ökumenn í Missouri voru 80 ára að
meðaltali, reyndust heilsuskertir og voru með mun hærri umferðar-
slysatíðni en samanburðarhópur. Af 4099 ökumönnum sem til-
kynntir vorur héldu aðeins 144 ökuskírteini sínu í lokin. Í tilkynn-
ingum fjölskyldna var í um helmingi tilfella vísað til vitrænnar
skerðingar eða heilabilunar, til dæmis Alzheimer sjúkdóms. Innan
við helmingur ökumanna skilaði mati frá lækni en þeir sem ekki
skiluðu inn mati misstu ökuréttindi. Þegar fjölskyldan nefndi til-
tekna sjúkdómsgreiningu þá var tilkynningin staðfest af lækni í
nær öllum tilfellum. Þegar um var að ræða óljósari lýsing á vitrænni
skerðingu, í tilkynningu fjölskyldunnar, þá fékkst staðfesting frá
lækni í 75% tilfella.
Ályktanir: Ferlið í Missouri er talið með því besta í Bandaríkjunum.
Þar sem um helmingur skilaði ekki mati læknis og missti þar með
ökuréttindi getur einhver hópur fólks hafa hætt akstri of snemma,
til dæmis vegna ótta við matsferlið. Tilkynningin getur hafa leitt
til sjálfmats ökumanna og fjölskyldna þeirra sem leiddi til þess að
sumir ökumenn ákváðu að hætta akstri. Tilkynningar frá fjölskyldu
voru mikilvægar og mark á þeim takandi, sérstaklega þegar um var
að ræða tilteknar sjúkdómsgreiningar. Þar sem vitræn skerðing var
algeng orsök tilkynninga þurftu læknar að prófa vitræna þætti í
mati á aksturshæfni til þess að greina mögulega heilabilun. Betra er
talið að eyðublöð byggist á krossaspurningum þar sem tilkynnandi
er leiddur í gegnum markvissar spurningar í stað þess að byggja
fyrst og fremst á frjálsum texta. Sambærilegt ferli er ekki í notkun
á Íslandi. Innleiðing slíks ferlis gæti bætt akstursmat heilsuskertra
ökumanna og aukið umferðaröryggi.
e-8 Sjúklingar með höfuðáverka á gjörgæslu Landspítala.
Lýðgrunduð rannsókn á nýgengi, orsökum og langtímahorfum
Guðrún María Jónsdóttir1, Bryndís Snorradóttir1, Sigurbergur Kárason1,2, Ingvar
Hákon Ólafsson2,3, Kristbjörn Reynisson4, Sigrún Helga Lund5, Brynjólfur
Mogensen2,6, Kristinn Sigvaldason1
1Svæfinga- og gjörgæsludeild Landspítala, 2læknadeild Háskóla Íslands, 3heila- og
taugaskurðdeild, 4myndgreiningadeild, Landspítala, 5Miðstöð í lýðheilsuvísindum, Háskóla
Íslands, 6rannsóknastofu Landspítala og Háskóla Íslands í bráðafræðum
krisig@landspitali.is
Bakgrunnur: Höfuðáverkar eru alvarlegt lýðuheilsuvandamál
vegna fylgikvilla og andláta í kjölfar þeirra. Alvarleiki höfuðáverka
er metinn eftir meðvitundarástandi einstaklinga við komu á sjúkra-
hús (Glascow Coma Scale, GCS) og stýrir sú stigun greiningarað-
ferðum og meðferð. Þekkt tengsl eru milli meðvitundarástands í
upphafi áverka og langtímahorfa.
Markmið: Að rannsaka faraldsfræði höfuðáverka á Íslandi, greina
nýgengi, orsakir, dánartíðni og langtíma horfur. Einnig að kanna
fylgni við alvarleika áverka með áverkaskori (Injury Severity Score,
ISS) og Marshall stigun við GCS og tengja við langtímahorfur
sjúklinganna.
Aðferð: Afturskyggn rannsókn á öllum sjúklingum sem lögðust
inn á gjörgæsludeild Landspítala vegna höfuðáverka árin 1998 til
2013. Höfuðáverkar voru skilgreindir sem minnkuð meðvitund eða
merki um innankúpuáverka eftir utanaðkomandi afl. Gögnum var
safnað um orsakir, ástand við komu, aldur, kyn, legutíma og daga
í öndunarvél, meðferðir og APACHE II stig. Niðurstöður tölvu-
sneiðmynda samkvæmt Marshall stigun, áverkaskor og afdrif voru
könnuð fyrir alla sjúklinga.
Niðurstöður: Heildarfjöldi einstaklinga í rannsóknarþýðinu var 620
en 37 voru útilokaðir vegna áverka sem ekki voru innan kúpu. Alls
lögðust 583 inn á gjörgæslu vegna höfuðáverka, 39 einstaklingar/ári
að meðaltali (spönn 27-52). Nýgengi höfuðáverka sem kröfðust gjör-
gæsluinnlagnar lækkaði á rannsóknartímabilinu úr 14/100.000 íbúa/
ári í 12/100.000 íbúa/ári. Meirihlutinn voru karlar (72%) og meðal-
aldurinn 41 (± 24) ár. Á seinni hluta tímabilsins sást aukning í inn-
lögnum eldra fólks, einnig fjölgun innlagðra undir áhrifum áfengis
frá 22,2% í 39,7% (p<0,01). Flestir einstaklinganna (41,5%) voru með
alvarlegan höfuðáverka (GCS 3-8) og algengasta orsök áverkanna
var fall (48,9%) en tíðni höfuðáverka eftir fall jókst frá 43% á fyrri
hluta rannsóknartímabilsins í 53% á síðari hluta tímabilsins. Næst
algengasta ástæða höfuðáverka voru umferðarslys en þeim fækkaði
á tímabilinu úr 35% í 31%. Heildardánartíðnin var 18,2% en lifunin
var betri meðal yngri einstaklinga. Frekari niðurstöður eru í vinnslu.
Ályktanir: Höfuðáverkar eru umtalsverður vandi á Íslandi sem
kostar mannslíf en einnig fötlun margra einstaklinga með tilheyr-
andi tapi á lífsgæðum og kostnaði fyrir samfélagið. Borið saman
við rannsóknir fyrri ára má sjá fækkun í nýgengi höfuðáverka
vegna umferðarslysa, hugsanlega vegna betri vega, öruggari bíla og
markvissari forvarna. Hins vegar er aukning í tíðni höfuðáverka hjá
eldra fólki eftir fall á jafnsléttu og er það áhyggjuefni.
e-9 Lyfjasaga sjúklings tekin af lyfjafræðingum
við innlagnir á Landspítala
elín Ingibjörg Jacobsen1, Anna Ingibjörg Gunnarsdóttir1,2, Flóra Vuong Nu Dong2,
Þórdís Katrín Þorsteinsdóttir3,4
1Sjúkrahúsapóteki, 2lyfjafræðdeild Háskóla Íslands, 3rannsóknarstofu Landspítala og Háskóla
Íslands í bráðafræðum, 4hjúkrunarfræðideild Háskóla Íslands
elinjac@lsh.is
Bakgrunnur: Ítarlegar upplýsingar um lyfjanotkun sjúklings við
innlögn á sjúkrahús er mikilvæg. Rannsóknir hafa sýnt að lyfjasaga
tekin af lyfjafræðingi inniheldur færri frávik og betri skráningu en ef
aðrir heilbrigðisstarfsmenn skrá lyf. Algeng frávik hafa verið að lyfi/
lyfjum sjúklings er ekki ávísað. Þjónusta klínískra lyfjafræðinga á
Landspítala felst í því að taka lyfjasögu og ná sem réttmætustu upp-
lýsingunum um lyfjanotkun sjúklings. Þessi þjónusta hefur þróast í
gegnum tíðina en ekki verið könnuð.
Markmið: Að meta umfang og eðli þjónustu lyfjafræðinga við inn-
lagnir sjúklinga á Landspítala árið 2013.
Aðferð: Gögnum úr sjúkraskrá var aflað um alla sjúklinga á
Landspítala sem lyfjafræðingur hafði skráð dagál um frá 1. janúar
til 31. desember. Rannsakandi skráði kerfisbundið upplýsingar
úr dagál á gagnasöfnunarblað, auk upplýsinga um fjölda lyfja og
misræmis í lyfjafyrirmælum. Kyn, aldur, búseta og ICD-greiningar
sjúklings var einnig skráð og niðurstöður greindar með lýsandi töl-
fræði.
Niðurstöður: Árið 2013 sinntu 5 lyfjafræðingar 1664 einstaklingum
yfir 18 ára aldri og fjöldi samskipta voru 3801; karlar 52% og meðal-
aldur 68,5 ár (spönn 18-113). Flestir sjúklingar voru af höfuðborgar-
svæðinu (73%). Upplýsingar um lyf komu í 69% tilvika frá sjúklingi
sjálfum, þar á eftir af skömmtunarkorti/lyfjarúllu (7%). Í einungis
7% tilvika var hægt að byggja á eigin lyfjum sjúklings. Oftast voru
lyfjatengd vandamál vegna þarfar á viðbótarlyfjameðferð (n=173) og
skammtastærð (n=97).
Ályktanir: Þjónusta klínískra lyfjafræðinga við sjúklinga sem
lögðust inn á Landspítala var töluverð árið 2013. Þjónustan náði