Íslenska leiðin - 01.10.2002, Síða 31

Pasqual- eða Húsavíkurjógúrt?
Dagný Ingadóttir, Heiðar Örn Sigurfinnsson & Þröstur Freyr Gylfason
Hver er samkeppnishæfni íslensks landbúnaðar?
Samkeppnishæfni íslensks landbúnaðar liggur ekki í verðum. Hún
liggur fyrst og fremst í sérstæðum landbúnaði sem býður uppá
flest það sem neytendur biðja um í dag. Samkeppnishæfnin liggur í
gæðunum.Við erum með öruggari matvæli en aðrar þjóðir,auk þess
að vera með heilbrigðari bústofna og þess vegna eigum við gríðarlega
möguleika. Það er einkum og sér í lagi vegna þess að íslenskir
neytendur munu og eiga að velja íslenskar landbúnaðarafurðir fram
yfir erlendar landbúnaðarvörur af því að þeir treysta þeim þetur.
Við höfum mikla sérstöðu vegna hreinleika landsins og heilbrigði
dýranna og það erum við að sjá bæði í Evrópu og ekki síst í Ameríku.
Hæstu verðin eru á þeim landbúnaðarvörum sem neytendur gera
miklar kröfur til, og það er ekki síst ungt og menntað fólk sem vill
kaupa þessar landbúnaðarvörur. Samkeppnishæfnin byggist sem
sagt á gæðum en ekki verðum - því gæði og lágt verð fara yfírleitt
ekki saman. Við erum að selja Bens en ekki Trabant.
Nægir það að hafa betri gæði ef meira frjálsræði í innflutningi
verður á landbúnaðarvörum en verið hefur ?
Við höfum að vísu séð mikla hagræðingu og jafnframt hefur
landbúnaðurinn á íslandi verið að búa sig undir meiri samkeppni
síðustu árin. Hér hefur orðið mikil hagræðing og landbúnaðurinn
hefur verið að búa sig undir meiri samkeppni síðustu árin.. Búin hafa
stækkað og tæknivæðst. Bændur hafa því verið að búa sig undir stríð.
Þetta er að vísu þróun sem einnig hefur átt sér stað í löndunum í
kringum okkur en mörg þeirra hafa orðið fyrir áföllum varðandi sína
framleiðslu. Það hefur átt sér stað að hluta til vegna þess að menn
hafa stytt sér leiðir í framleiðsluferlinu en jafnframt hefur það stuðlað
að útbreiðslu sjúkdóma. Þessi áföll hafa leitt til þess að eftirspurn
neytandans hefur stóraukist eftir vörum sem framleiddar eru eftir
ferlum eins og hafa verið notaðir hérá landi.Það er keppt á grundvelli
gæða og öryggi matvæla.
Stendur til að endurskoða ríkisstyrki í landbúnaði?
Ríkisstyrkir í landbúnaði eru auðvitað alltaf til endurskoðunnar. Ef við
skoðum fjárlög síðustu tíu ára þá eru þeir nánast það eina sem menn
sjá verulega lækkun á. Það eru sífellt minni styrkir til landbúnaðarins
og íslenskur landbúnaður býr við það, einn allra í Evrópu, að
útflutningsuppbætur voru felldar niður með einu pennastriki meðan
aðrar Evrópuþjóðir eru enn að flytja út á ríkisstyrkjum. Ríkisstyrkir eru
ávallt til endurskoðunar, en við erum í ákveðnum þrengingum. Við
verðum að endurskoða ríkisstyrki eftir ákveðnum leiðum, m.a. vegna
WTO-samninganna sem við erum aðilar að, ásamt á annað hundrað
þjóðum.
Sú breyting varð með Úrugvæ-samningnum sem gerður var innan
GATT og leiddi til stofnunnar Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar, að
landbúnaðinum var kippt inn í þetta fjölþjóðlega viðskiptakerfi. Hann
hafði ekki verið þar áður. Það var gerður sérsamningur og aðildarríkin
eiga að skila sérstökum skuldbindingaskrám hvernig þau haga tollum,
markaðsaðgangi, útflutningstollum og innanlandsstuðningi. Um
þetta gilda sérstakar reglur. Nú eru í gangi viðræður um áframhald
þessa uppbótarferlis sem menn nefna ílandbúnaði, sem hugsanlega
munu leiða til þess að aðildarríkin axli nýjar skuldbindingar til
viðbótar þeim sem við gerðum árið 1995 og framkvæmdum til 2000
og 2001.lnnanlands- og ríkisstuðningi í landbúnaði hafa verið settar
ákveðnar skorður í þessum WTO-samningum. Menn hafa tekið á sig
lækkunarskuldbindingar á ákveðnum styrkjum. Þetta er ferli sem
Viðtal við Guðna Ágústsson
landbúnaðarráðherra
líklegt er að haldi áfram og við verðum að taka þátt í þróun þessa
ferlis, hafa áhrif á hann og laga okkur að þvi sem samið er um á
hverjum tíma.
Er þessi þróun sem þú nefnir í þá átt að minnka ríkisstyrki á
sama tíma og innflutnings- og útflutningshöft eru minnkuð eða
afnumin?
Já, í grófum dráttum má segja það, fyrst með afnámi útflutningsbóta
upp úr 1990 og síðan með WTO-samningunum sem tóku gildi
hér á landi 1995 þegar boðum og bönnum var breytt í tolla og
kvóta. Einnig var samið um lækkanir á tollum á þessu sex ára
framkvæmdatímabili. Það er eins með innanlandsstuðninginn
en ríkisstuðningur var skilgreindur á mismunandi vegu. Það var
skilgreind ákveðin tegund af stuðningi sem ekki var talinn trufla
samkeppni í framleiðslu, nema þá í hverfandi mæli. Dæmi um þetta
eru byggðastuðningur og stuðningur við ýmis umhverfisgildi. Sá
stuðningur er ekki háður neinum lækkunarskuldbindingum, enda
truflar hann ekki viðskipti eða hefur áhrif áframleiðslu.En aðrir styrkir,
sem falla utan við þessar skilgreiningar, eru eðli málsins samkvæmt
talin tengjast framleiðslu og hafa áhrif á viðskipti. Sá stuðningur er
háður þessum lækkunarskuldbindingum.WTO-ferlið gengur út á það
að skuldbindingarstigið fyrir hvert aðildarríki lækki í áföngum með
samningum.
Finnst þér landbúnaðarstefna Evrópusambandsins hafa
þróast á ásættanlegan veg með McSharry - endurbótunum og
endurskoðuninni árið 1999?
Já, í stórum dráttum. f þessum alþjóðasamningum þá er
Evrópusambandið og nokkur önnur lönd sem eru auðvitað
okkar sterkustu bandamenn í landbúnaðarbaráttunni. Þetta eru
Evrópusambandsríkin, Noregur, EFTA-ríkin, Japan, Kórea, Nýja
Sjáland og þessi helstu ríki. McSharry - endurbæturnar voru svar
Evrópusambandsins við gagnrýni sem var innan aðildarlandanna á
landbúnaðarstefnuna. Á þeim tíma fékk landbúnaðurinn yfir 50% af
öllum fjárlögum sambandsins og þessar McSharry-endurbæturnar
gengu meðal annars út á að taka land úr notum til þess að reyna að
draga úr framleiðslunni. Stefnan var síðan endurskoðuð árið 1999
og enn er verið að endurskoða landbúnaðarstefnuna og stefnt er
að því að Ijúka því verki fyrir áramót. Sú endurskoðun gerir m.a. ráð
fyrir að draga úr stuðningi við stóru búin og beina stuðningnum
fremur til hinna smærri búa. Fyrst og fremst er ætlunin að minnka
heildarstuðning við landbúnaðinn til þess að sætta sjónarmið
skattgreiðenda og neytenda í Evrópu.Síðan koma nýju umsóknarríkin
inn og þau hafa tíu ára aðlögunartímabil. Þau fá í byrjun 25% af þeim
styrkjum sem nú eru greiddir í Evrópu. Sumir segja að með þessu
móti sé Evrópusamabandið að aðlaga sig eða kannski að undirbúa
sig undir WTO-lotuna sem að hófst í Doha, en hún gengur m.a. út á
það að auka enn frekar frjálsræði í verslun með landbúnaðarvörur en
um leið draga úr framlögum til landbúnaðar. Þetta eru stærstu atriðin
sem þessar endurbætur ganga út á. Mér fannst nú skemmtilegra í
íslenska leiðin
bls.31