Íslenska leiðin - 01.10.2002, Blaðsíða 43

og nefnt var í upphafi þessarar greinar verðum við sífellt að hafa í
huga að aðstæður ríkja og þarfir eru afar mismunandi. Þjóðirnar í
Austur Evrópu sækja það til dæmis einkum af öryggisástæðum að
komast í ESB til þess að losna endanlega undan áhrifavaldi Rússa.
Hliðstæð rök áttu við í Vestur Evrópu fyrir hálfri öld.
Eftir margra alda illindi Þjóðverja, Frakka og Breta sem m.a.urðu tilefni
tveggja heimsstyrjalda var það mál manna að besta leiðin til að koma
í veg fyrir að sagan endurtæki sig væri að byggja upp sem nánast
bandalag milli stórveldanna í Vestur Evrópu. ESB var upphaflega
tollabandalag fullvalda ríkja en hefur smám saman verið að þróast
yfir í miðstýrt risaríki sem togar til sín fullveldisréttindi aðildarríkjanna.
Enginn getur sagt um það með vissu hversu hratt þessi þróun gengur
fyrir sig. Sumir ímynda sér að fjölgun aðildarríkja muni verða til þess
að stöðva þá samþjöppun valds sem átt hefur sér stað hjá ESB. En það
er ósennilegt. Þegar komið er langleiðina yfir straumharða á verður
ekki aftur snúið. Fjölgun aðildarríkja kallar á harðhentari vinnubrögð,
aukna beitingu meirihlutavalds og aukin völd æðstu stjórnar til að
koma í veg fyrir glundroða og óstjórn og mun líklegast leiða til þess á
næstu áratugum aðaðildarríkin verða eins konarfylki í nýja stórríkinu.
Þess háttar skipulag hentar sjálfsagt ýmsum þjóðum vel sem liggja
nærri valdakjarnanum í Miðevrópu en miklu síður þeim sem fjær
búa. Ljóst er að það samrýmist engan veginn hagsmunum okkar
íslendinga að láta embættis- og stjórnmálamenn sem ekki þekkja
séraðstæður okkar stjórna okkur úr 2000 km fjarlægð.
Samþjöppun valds veikir lýðræðið
Mörgum finnst þó að miðstýring og samþjöppun valds sé tímanna
tákn og fyrir því verði íslendingar að beygja sig eins og aðrir. Ekki skal
því neitað að afsal fullveldisréttinda ríkja í hendur ESB er tískan í dag á
meginlandinu.En hversu lengi sú tfska varirveitenginn.Samþjöppun
valds í miðstýrðu stórríki hefur hins vegarýmsar neikvæðar hliðar.Við
hér á íslandi njótum þess láns að landsmenn hafa mikinn áhuga á
stjórnmálum og fylgjast vel með því sem eraðgerast,a.m.k.miðað við
margar stærri þjóðir.Stjórnmálaáhugi og virk þátttaka almennings er
veigamikill þáttur lýðræðis og á stóran þátt í því hve vel íslendingum
hefur vegnað á liðnum áratugum. En þegar ákvarðanir í ýmsum
mikilvægustu málum yrðu teknar í mikilli fjarlægð frá okkur er afar
hætt við að áhugi almennings fari dofnandi. Það er alkunn staðreynd
að kosningaþátttaka er víðast hvar mjög léleg þegar kosið er til ESB-
þingsins. Því valda áhrif fjarlægðarinnar og alþekkt sambandsleysi
yfirstjórnar ESB við almenning. Fólk lætur sér á sama standa og
fylgist illa með því sem þar er tekist á um. Því finnst að áhrif þess á
ákvarðanir séu engin orðin sem aftur dregur úr frumkvæði þess og
þjóðfélagsáhuga.
1% hlutdeild íslands
Hlutdeild fslands í risavöxnu stofnanabákni ESB yrði að sjálfsögðu
afar smávaxin og í tölum talin aðeins um 1 %. Eftir stækkun ESB er
gert ráð fyrir að 345 ráðherrar sitji í svonefndu ráðherraráði þar sem
helstu ákvarðanir eru teknar. í því ráði myndu íslendingar eiga þrjá
fulltrúa (eins og Möltu er nú ætlað) en 88 atkvæði þarf hverju sinni
til að koma í veg fyrir að ákvörðun meiri hlutans nái fram að ganga.
Meiri hluti með 258 atkvæði og 62 % af íbúafjölda ESB-ríkja á bak við
sig getur tekið bindandi ákvarðanir í trássi við minni hlutann. 14 af
stærstu ríkjum ESB hafa afl til að ráða ákvörðunum gegn 13 þeim
minni.Á ESB-þinginu verða 732 fulltrúar og þar af myndi ísland fá 5
fulltrúa (sbr. Malta).Formaður Evrópusamtakanna sagði í Kastljósþætti
sjónvarpsins í vetur að íslendingar myndu verja sig með málþófi ef
ráðherraráðið hygðist taka ákvarðanir um veiðar á íslandsmiðum sem
ekki væru þeim að skapi. Ég læt lesendum eftir að meta hversu vel og
lengi sú baráttuaðferð dygði okkur.
Er hætta á einangrun?
Oft er því haldið fram að íslendingar muni einangrast ef þeir verði
meðal fárra Evrópuþjóða sem ekki ganga í ESB. En sá hræðsluáróður
er úr lausu lofti gripinn. íslendingar taka í dag virkan þátt í samstarfi
Evrópuríkja á fjöldamörgum sviðum á vegum ESB, Evrópuráðsins
og margra annarra samtaka. Það mun ekkert breytast. Flestir
andstæðingar aðildar líta á sig sem Evrópusinna þótt þeir telji það
ekki samrýmast hagsmunum íslands að sogast inn í samrunaferli
ESB og verða útkjálki í nýju, miðstýrðu risaríki. Á alþjóðavettvangi
tala fulltrúar ESB fyrir hönd aðildarríkjanna allra. En meðan ísland er
sjálfstætt ríki hefur það sjálfstæða rödd á alþjóðlegum þingum og
ráðstefnum. Við eigum því auðveldar með að koma sérsjónarmiðum
okkar á framfæri og eigum síður á hættu að einangrast en ef við
værum lokuð inni í þunglamalegu stofnanakerfi ESB með 1 % áhrif.
Undanþága fyrir ísland?
Eins er oft reynt að telja fólki trú um að ESB muni veita íslendingum
und—an-þágur frá reglum ESB um sjávarútveg og þeir fái því að sitja
einir að öllum veiðum við ísland. Sagt er að ráðherraráð ESB myndi
afhenda íslending-um allan veiðikvótann við -strendur landsins því
að ESB-þjóðir hafi enga"veiðireynslu"á íslands-miðum og telji sig því
ekki eiga réttá aflaheimildum við fsland. Þessu geti íslendingartreyst.
Menn virðast gleyma því að áhrifa-mestu að—ild-arríki ESB eru sömu
ríkin og stund-uðu hér veiðar öldum saman, m.a. Bretar, Þjóðverjar,
Belgar, Hollendingar og Spánverjar, jafnvel upp í landsteina fyrri hluta
20. aldar-. Sum þeirra hurfu ekki af miðunum fyrr en 1976 eftir þrjú
þorskastríð.
Reynslan sýnir að hugtakið veiðireynsla hefur enga fasta merkingu
hjá ESB og er túlkað eftir því sem forystuþjóðum ESB hentar hverju
sinni. Ekki er að sjá að veiðireynsla hafi skipt neinu máli í nýgerðum
samningi ESB við Möltu en samkvæmt honum verður skipum frá ESB
undir ákveðinni lengd hleypt inn í 25 mílna einkalögsögu Möltubúa
sem þeir hafa þó einir ráðið yfir undanfarin 30 ár.
Reynslan sýnir einnig að helsta aðferð Spánverja til að komast yfir
veiðikvóta annarra ríkja er ekki kvótaúthlutun held-ur kvótahoppið,
þ.e. kaup á skipum í öðrum ríkjum. Skipið er þá skráð í landi fyrri
eigenda en stórum hluta aflans landað í heimalandi nýrra eigenda.
Þegar eru um 20% breskra fiskiskipa í eigu Spánverja og Hol-lendinga.
Bretar hafa ákaft reynt að hindra að kvóti þeirra hoppi þannig úr landi
og hafa sett reglur sem eiga að tryggja að helmingi aflans sé landað
í Bretlandi, en Spánverjar komast áfram upp með að flytja hinn
helminginn heim.
Gull og grænir skógar?
Lítum því næst á efnahagsleg áhrif aðildar til viðbótar þeirri áhættu
sem tekin væri í sjávarútvegsmálum.Ýmsir ræða um aðild að ESB eins
og íslendingar séu að missa af einhverjum stórkostlegum hagnaði
og happafeng ef þeir hlaupa ekki til og ganga í ESB. Þeir sem þannig
hugsa mættu hafa í huga að undanfarna áratugi hefur hagþróun í
Noregi og á íslandi verið miklu örari en í ríkjum innan ESB og um leið
hefur verið margfalt meira atvinnuleysi í ESB. Hagvöxtur árin 1971 -
2000 á íslandi og í Noregi,sem bæði stóðu utan ESB,var miklu hraðari
en að meðaltali í ESB-ríkjum, OECD-ríkjum eða Banda-ríkjunum.
Meðalatvinnuleysi í ESB var 7,6% í febr. 2001 og 7,7% í febr. 2002. Á
íslandi var það 1,5% í feþr. 2001 og 2,6% í febr. 2002. (Heimild: OECD
Economic Outlook og Seðlabanki íslands).
Vissulega er hugsanlegt að einhverjir hagsmunahópar myndu
hagnast á því að Island gengi í ESB og tæki upp evru. Einkum væri
það sá hluti útflutningsaðila sem selja vörur sínar á evrusvæðinu en
miklu síður þeir sem eiga viðskipti í dollurum. Þjóðarheildin myndi
tvímælalaust tapa og yrðu útgerðarmenn, sjómenn og bændur fyrir
mestu tjóni svo og íbúar í bæjum og þorpum sem byggja afkomu sína
á úrvinnslu sjávarafurða og búvara.
Islenska leiðin
bls.43