Íslenska leiðin - 01.10.2002, Blaðsíða 54

er eftirfarandi: Fátæk þjóð leitar eftir fjármagni til uppbyggingar.
Iðulega vill hún færast mikið í fang og á stundum sést hún ekki fyrir.
Lánskjörin reynast erfið og fyrr en varir blasir við greiðsluvandi.Sótt er
um skuldbreytingar og enn meiri lán til þess að reyna að freista þess
að ná upp framleiðslu og greiðslugetu.Þetta eru viðbrögð sem margir
þekkja úr eigin lífi. Smám saman vill þó fara svo að landið sekkur
dýpra og dýpra í skuldafen. Lánadrottnarnir og aðrir handahafar
auðmagnsins eru ekki af baki dottnir þegar þessar aðstæður koma
upp. Nú bjóða þeir hinum fátæka skuldunauti eftirfarandi: Ef þið
opnið fyrir okkur þær auðlindir sem þið kunnið að búa yfir; verðmæt
jarðefni,fallvötnin sem má virkja og aðgang að almannaþjónustunni,
þá munum við festa kaup á öllu þessu og þjóðin verður hólpin. Fyrir
þessu hafa snauðar og skuldsettar þjóðir ekki verið ginnkeyptar
og jafnan hefur farið svo þegar þessum hugmyndum hefur verið
hreyft að hitnað hefur í kolunum,fréttir hafa borist af mótmælum og
uppþotum (þóttalltof lítið hafi fariðfyrir þeim í íslenskumfjölmiðlum).
Nú kemur til kasta fyrrnefndra alþjóðastofnana.
Sagan
( lok heimstyrjaldarinnar síðari kom hinn kapitalíski heimur
á fót stofnunum sem áttu að hafa það hlutverk að stuðla að
markaðsvæðingu, alþjóðviðskiptum og langtímafjárfestingum.
Þetta voru Alþjóðabankinn og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn. Byggt
var á samkomulagi sem gert var í Bretton Woods f New Hampshire
í Bandaríkjunum árið 1944 og eru þessar stofnanir oft kenndar
við þennan stað. Þær veittu í senn lán og fylgdust með því að
samkomulagið frá Bretton Woods um markaðsvæðingu væri virt. Á
þessum tíma lutu mörg fátæk ríki enn nýlendustjórn og komu lítið
að stefnumótun þessara stofnana og enn er það svo að snauðar
þjóðir hafa þar lítil áhrif. Innan Alþjóðagjaldeyrissjóðsins ræður
umfang efnhagsstarfsemi aðildarríkjanna atkvæðamagni þeirra.
Bandaríkin hafa svo dæmi sé tekið 18 prósent atkvæðavægi en
Mósambik 0,06 prósent. Lengi vel voru þessar stofnanir varfærnar
þótt markmiðin um markaðsvæðingu væru aldrei dulin. Framan
af var höfuðáherslan á gengismál en þau ríki sem áttu aðild að
Bretton Woods - stofnununum höfðu fallist á að binda gjaldeyri
sinn Bandaríkjadollar sem síðan var tengdur gullfæti. Á þessu verður
breyting í byrjun áttunda áratugarins. í ágúst árið 1971 tilkynnti
Richard Nixon Bandaríkjaforseti að hér eftir væri ekki hægt að ganga
að því vísu að Bandaríkjadollar væri hægt að skipta í gull. Frá þessum
tíma tóku gjaldmiðlar að fljóta sem kallað er og var samþykktum Alþ
jóðagjaldeyrissjóðsins breytt árið 1976 til samræmis við þessa þróun.
Á næstu árum fórThatcherismi og Reaganismi - harðlínukapitalismi
- að ryðja sér til rúms vestan hafs og austan og var þess skammt að
bíða að áhrifanna færi að gæta innan Alþjóðabankans og Alþjóða
gjaldeyrissjóðsins. Það var þó ekki fyrr en leið á níunda áratuginn
og þó sérstaklega hinn tíunda að menn tóku almennt að gera sér
grein fyrir því hve markvisst þessum stofnunum var beitt í þágu
alþjóðaauðmagnsins. Eftir að Alþjóðaviðskiptastofnunin var sett á
fót 1995 til að knýja á um einkavæðingu og markaðsvæðingu,jafnt í
þriðja heiminum sem í þróuðum iðnríkjum, rann það upp fyrir öllum
hugsandi mönnum að til harðvítugra átaka hlyti að koma um hlutverk
þessara stofnana. Þau átök hafa ekki látið á sér standa: Um það bera
vitni fjöldamótmæli í Seattle, Washington, Prag og víðar. Harðvítug
og tilfinningaþrungin mótmæli í þessum borgum á undanförnum
árum hafa öll verið tengd fundum þessara stofnana. Það var engin
tilviljun að síðasti fundur Alþjóðaviðskiptastofnunarinnar skyldi
haldinn í eyðimörk Arabíuskagans, í Doha í Quatar. Ekki er nóg með að
þangað sé erfitt að komast heldur var verkalýðssamtökum og öðrum
fjöldasamtökum sem láta sig alþjóðavæðinguna varða beinlínis
meinað að senda fleiri en einn fulltrúa á fund stofnunarinnar. Þetta
átti einnig við um samtök sem hafa tugi milljóna félagsmanna innan
sinna vébanda. Ræða aðalframkvæmdastjóra Alþjóðaviðskiptastofnu
narinnar á fundi f Genf í febrúar síðastliðnum frammi fyrir fulltrúum
alþjóðlegrar verkalýðshreyfingar þar sem hann fjallaði sérstaklega um
Doha fundinn var ótrúlega bíræfin. Þessi sami maður Mike Moore sem
hafði látið hafa sig í að meina verkalýðshreyfingunni að senda fulltrúa
til Doha hélt nú ræðu yfir sömu aðilum og vitnaði þá sérstaklega í
viðskiptafulltrúa Bandaríkjanna með velþóknun og sagði að loksins
hefði tekistað þvo af Alþjóðaviðskiptastofnuninni blettinn frá Seattle
(We have"removed the stain from Seattle"). Það má til sanns vegar
færa að alla vega við fyrstu sýn féll ekki kusk á nokkurs manns flibba
f Doha, hvað þá að á mannskapinn kæmi blettur, einfaldlega vegna
þess að þangað var engum hleypt sem vildi sýna Alþjóðaviðskiptasto
fnuninni og þeirri stefnu sem hún beitir sér fyrir andúð sína.
Vinnubrögðin
Hvaða vinnubrögð eru það af hálfu þessara alþjóðastofnana sem
vekja slíka ólgu og reiði og raun ber vitni? Framan af Reaganárunum
fylgdu Alþjóðajaldeyrissjóðurinn og Alþjóðbankinn þeirri stefnu
að kreista skuldnautana með því að krefjast aðhaldskúra,„austerity
programmes" eins og enskumælandi þjóðir kölluðu þá. Á árunum
1980 til 1985 tvöfölduðust vaxtaafborganir fátækra ríkja til
auðugra lánadrottna þeirra. En þrátt fyrir þennan „árangur" varð
fulltrúum auðmagnsins smám saman Ijóst að þetta gengi ekki til
frambúðar. Það sýndi sig einfaldlega að sú aðferð að blóðmjólka
snauðustu þjóðir heims hefði sín takmörk og myndi ekki skila
tilætluðum árangri til frambúðar. Að því myndi koma fyrr eða síðar
að skuldugar þjóðir hættu að geta staðið við skuldbindingar sínar
og peningaflæðið í pyngju hins ríka manns myndi stöðvast. James
Bakerfjármálaráðherra Bandaríkjanna vará meðal þeirra manna sem
um miðjan níunda áratuginn tók að mæla fyrir nýrri stefnu, langtíma
stefnu sem byggði á kröfu um víðtækar kerfisbreytingar:„structural
adjustments programmes". Þau ein ríki skyldu nú fá lán sem féllust
á að bylta þjóðfélagsskipan sinni, markaðsvæða og einkavæða
þjónustu og eignir sem áður höfðu verið á forræði almennings. Nú
fór í hönd tímabil sem fól í sér að að skipta á skuldum og eignum.
Skuldug fátæk ríki skuldbundu sig til að einkavæða almannaeignir
og iðulega létu þær eignir sínar ganga upp í skuldir. Enda þótt ígildi
60 milljarða Bandaríkjadollara af eignum fátækra ríkja hefðu runnið
til lánadrottnanna samkvæmt þessari stefnu þegar komið var fram
á árið 1991 sá ekki högg á vatni hvað varðar skuldastöðuna. En
fjölþjóðaauðhringirnir voru ánægðir. Skuldir þriðja heims ríkja héldu
áfram að hlaðast upp en nú var búið svo um hnúta að eignir þeirra
féllu fjölþjóðarisunum í skaut. Nýlegt dæmi um fórnarlamb þessarar
þróunar er Argentína. Það fór ekki framhjá heimsbyggðinni þegar
efnahagslíf þess lands bókstaflega hrundi fyrir fáeinum mánuðum.
Argentína hafði í einu og öllu farið að tilmælum Alþjóðagjaldeyriss
jóðsins og Alþjóðabankans; nánast öll almannaþjónusta hafði verið
einkavædd, vatnið með hörmulegum afleiðingum, samgöngur,
velferðarþjónusta, flestir þættir grunnþjónustunnar. í þessu
samhengi má geta þess að á árinu 1990„losuðu" Argentínumenn
sig við 11 % af skuldum sínum með því að selja almannaeignir á borð
við flugfélög og símafyrirtæki í hendur fjölþjóðlegum fyrirtækjum. Á
þessum sama tíma var hið sama að gerast í stórum stíl í Chile, Mexíkó
og á Filippseyjum. Einnig í þessum löndum hafa afleiðingarnar ekki
látið á sér standa þótt þær hafi orðið sýnilegri í Argentínu. Dæmin um
ofbeldið sem fátæk ríki hafa verið beitt af heimsauðvaldinu eru nær
óþrjótandi. Svo farið sé frá einni heimsálfu til annarrar var Afríkuríkinu
Senegal til dæmis árið 1987 þröngvað af hálfu Alþjóðabankans og
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, til að setja 17 ríkisfyrirtæki á söluskrá til að
afla tekna upp í skuldir. Þarlend stjórnvöld kváðust vonast til þess að
unnt væri að halda innlendu eignarhaldi á fyrirtækjunum.Samkvæmt
fyrirmælum lándadrottnanna voru hins vegar samþykkt lög sem
heimiluðu 100% erlent eignarhald. Sú varð og raunin enda leikurinn
til þess gerður.
bls.54
(slenska leiðin