Bókasafnið - 01.01.2000, Qupperneq 16

stóru ráðningarfyrírtæki um hvaða kröfur íslenskt atvinnulíf
gerði til starfsmanna og komst að þeirri niðurstöðu að
„draumablanda hvers atvinnurekanda væri starfsmaður sem
hefði tilskilda menntun að baki, starfsreynslu, tölvukunnáttu,
tungumálakunnáttu og hefði ákveðin persónueinkenni" (Hildur
Friðriksdóttir 2000). Daginn eftir birtist í Morgunblaðinu áber-
andi auglýsing eftir bókasafnsfræðingi við stóra stofnun í
Reykjavík. Þar var starfssvið tilgreint í þremur atriðum en
menntunar- og hæfniskröfur í fimm liðum, bókasafnsfræði eða
hliðstæð menntun, gott vald á ensku og góð tölvukunnátta,
sjálfstæði og metnaður, samstarfshæfni og skipulagshæfi-
leikar. Þar á eftir stóð: „í boði eru krefjandi og áhugaverð verk-
efni, góður starfsandi og möguleiki á endurmenntun í starfi.
Einstakt tækifæri fyrir drífandi og metnaðarfullan einstakling.”
Þó að margar starfsauglýsingar sýni í orði áhugaverð störf
hefur komið í Ijós ( rannsókhum Gerðar G. Óskarsdóttur að í
mörgum störfum reynir ekki á þá færniþætti sem taldir eru
mikilvægir í atvinnulífi framtíðarinnar, að mínnsta kosti ekki I
þeim mæli sem oft er látið í veðri vaka. Þetta á þó síður við í
störfum sem háskólamenntað fólk sinnir. Fróðlegt væri að
kanna þetta hjá starfandi bókasafns- og upplýsingafræðingum.
Komin er óvenjulega mikil hreyfing á atvinnumarkað bóka-
safns- og upplýsingafræðinga á íslandi. Markviss stefna
stjórnvalda að nota upplýsingatækni hjá hinu opinbera og
gera hana að námsgrein í skólum skapar mikla eftirspurn eftir
fólki sem getur skipulagt efni ( ýmiss konar tölvu- og upp-
lýsingakerfum, Stofnun nýrra þekkingarfyrirtækja, efnahagsleg
velgengni ásamt aukinni viðurkenningu á gildi upplýsinga-
stjórnar veldur því að eftirspurn eftir bókasafns- og upp-
lýsingafræðingum hefur aukist á einkamarkaði. Þá hefur
háskólum fjölgað, Ungir og áræðnir, nýútskrifaðir einstaklingar
geta valið um tiltölulega vel launuð störf, einkum við skjala- og
vefstjórn. Hvort tveggja hefur grundvallarþýðíngu fyrir fýrirtæki
og stofnanir upplýsingaþjóðfélagsins en veldur um þessar
mundir ákveðinni spennu og samkeppni innan stéttarinnar
vegna þess að yfirleitt hafa bókasafnsstörf ekki verið vel
launuð og lítil hreyfing hefur verið á milli starfa. Einstaklingar
með einhverja tölvukunnáttu eiga þess nú kost að skipta oftar
um starf en tíðkast hefur í safnaheiminum, Um leið skiptir
endur- og viðbótarmenntun sköpum fyrir starfshæfni þeirra
sem eldri eru til þess að þeir séu gjaldgengir á markaðnum.
Hvers konar menntun viljum við?
Bókasafns- og upplýsingafræði hefur nú verið kennd til B.A,-
prófs í Háskóla íslands í rúmlega fjörutíu ár. Langflestir í stétt-
inni hafa stundað nám þar. Auðvitað hefur námsframboðið
breyst mikið á þeim tíma en nemendur hafa sjaldnast átt
mikið val um að dýpka sórsvið vegna þess hve kennaralið
deildarinnar hefur verið fámennt. Menntun stéttarinnar er því
fremur einsleit og almenns eðlis þó benda megi á að bætt
hafi verið við sérhæfingu eins og skjalastjórn og örfáír
nemendur hafa á síðustu árum lokið meistaraprófi hér á landi.
Það vegur hins vegar á móti að mjög margir hafa stundað
nám í öðrum greinum til B.A.-prófs og hlýtur það að styrkja
hópinn til þess að starfa á ólíkum fagsviðum. Aldursdreifingin
er ekki jöfn því 60% stéttarinnar eru á milli fertugs og sextugs,
Samkvæmt Bókasafnsfræðingatali (1998) eru nú 279 ein-
staklingar innan við sjötugt, þar af aðeins örfáir á þrítugsaldri.
Miðað er við hve gamall einstaklingur verður á'árinu 2000. Frá
eru taldir látnir og þeir sem eru erlendis, Á næsta áratug fara
líklega-á milli 10 og 15% á eftírlaun svo stéttin eldist og æski-
legt væri að ungt fólk sækti meira í greininar
En hvers konar menntun stuðlar að nýsköpun í atvinnulífinu
og mætir þeim hæfniskröfum sem nefndar hafa verið? Og
hvað er til ráða ef ekki er eftirsóknarvert að allir bókasafns-
fræðingar hafi svipaða menntun? Margt bendir til að fleiri
háskólar muni áður en langt um líður bjóða fram námskeið á
bessu sviði, Ifklega fremur í tengslum við aðrar greinar eða
bverfaglegt nám heldur en heildstætt nám undir nafni bóka-
safns- og upplýsingafræði, Það námsframboð mun annars
vegar þjóna því markmiði að fleiri verði hæfari til þess að afla
sér upplýsinga í námi, starfi og tómstundum en hins vegar
gæti skapast sóknarfæri fyrir Háskóla íslands að semja við
þessa skóla um kennslu í ákveðnum námskeiðum sem nem-
endur gætu valið sem hluta af námi sínu þar,
Á hverju ári Ijúka margir íslendingar doktorsprófi við erlenda
háskóla. Miðað við þróun í þeim starfsstéttum sem bóka-
safns- og upplýsingafræðingar geta helst borið sig saman við,
til dæmis kennara, hjúkrunarfræðinga og fleiri kvennastéttir,
sækja þeir heldur minna en aðrir í framhaldsnám. Á síðustu
árum virðast möguleikar til fjarnáms hafa bætt stöðuna aðeins
en freistandi er að haida að skortur á möguleikum til fram-
haldsnáms 'hór á landi standi í vegi fyrir því að fólk sæki í
lengra nám. Brýna nauðsyn ber til að efla rannsóknir á við-
fangsefnum stéttarinnar og þær mundu aukast ef fleiri stund-
uðu framhaldsnám í greininni hér á landi. Hér þarf að snúa
vörn í sókn og ættu bæði stéttin og Háskóli íslands að snúa
bökum saman. Bókasöfn ættu ekki síst að styðja þetta því
það eru þeirra hagsmunir að hluti starfsmanna geti helst alltaf
verið í viðbótarnámi með starfi. f bókasafni Kennaraháskólans
hafa á síðustu sex árum þrír einstaklingar stundað fram-
haldsnám erlendis (fjarnámi og það hefur verið mikil lyftistöng
fyrir faglegt starf í safninu.
En það þarf ekki sfður að hvetja ungt fólk til náms erlendis.
14
BÓKASAFNIÐ24. ÁRG. 2000