Bókasafnið - 01.01.2000, Blaðsíða 18

Ekki er hægt að treysta á að fólk sem fer í meistaranám á
miðjum aldri haldi almennt áfram í doktorsnám eftir að hafa til
dæmis stundað fjarnám með starfi f þrjú eða fjögur ár. Hitt er
umhugsunarefni ef unga fólkið hefur ekki til þess metnað eða
aðstæður eða lætur framhaldsnám sitja á hakanum þegar
nóg störf er að fá fyrir sæmileg laun. Hér verður stéttin að
leggja sitt af mörkum og kynna hvað starfsvettvangur hennar
hefur upp á að bjóða, hvetja nýliða til að bæta við menntun
sína og leggja þeim lið með stuðningi í starfi hvar sem þeir
hasla sér völl. En það er þó ekki síst menntastofnunin sem
þarf að vekja áhuga og finna metnaðarfullar leiðir til þess að
bjóða upp á áhugaverð menntunartækifæri.
Sérstaða háskólamenntunar
Jón Torfi Jónasson (1999) hefur nýlega bent á togstreituna á
milli hefðbundinnar háskólamenntunar og þeirrar eftirspurnar
sem er eftir stuttum endurmenntunarnámskeiðum. Að sumu
leyti hefur hún alið af sér nýja gerð af
háskólum sem bjóða upp á styttri
námsbrautir og hagnýtt nám í þeim
greinum sem mest eftirspurn er eftir,
eins og til dæmis tölvu- og viðskipta-
greinum. Megineinkenni hins gamla
hefðbundna háskóla er áhersla hans á
kenningalega þekkingu og tengsl rann-
sókna og kennslu. Sá grunnur er
ætlaður til þess að gera háskóla-
menntað fólk fært um að byggja upp
sérsvið sitt, stuðla að nýsköpun, frekari
menntun og þjálfun. Þegar út í starfið er
komið skipta tengsl fræða og fram-
kvæmdar mestu en engin leið er að
tryggja að nokkur háskólanemi öðlist þá
þekkingu sem dugir honum alla starfs-
ævina. Því eiga stutt og beinskeytt
námskeið, hvort sem þau eru haldin hjá
endurmenntunarstofnunum eða innan stofnana og fýrirtækja,
jafnmikinn rétt á sér, En þau þjóna öðrum tilgangi en grunn- og
framhaldsmenntun á háskólastigi. Það er meira en þörf fyrir
þessi tvö kerfi samhliða, þau eru nauðsynleg og geta
auðveldlega þrifist hér á landi. Auk þess gerir alþjóðavæðingin
fólki auðvelt að fara á milli skóla og landa og' byggja upp
þekkingu sína og hæfni, hvort sem er á meðan á námi
stendur eða í starfi, Og háskólar og aðrar kennslustofnanir
munu taka upp fjarkennsluaðferðir sem gera skil á milli náms
og starfs minni en nú er. Fjölbreytileiki er tímans tákn, aukið
einstaklingsval og aukið frelsi.
Valfrelsi og ábyrgð
Frelsi og vali fylgir ábyrgð. Sú ábyrgð leggst bæði á einstakl-
inga og starfsstéttir. Það er eðlilegt og sjálfsagt að háskólar
ráði mestu um bróun námsins og rannsókna við skólana. En
enginn háskóli þrífst í tómarúmi og því er jafnsjálfsagt að þar
sé tekið eitthvert mið af vinnumarkaðnum eins og hann er
hverju sinni og reynslu starfsstéttanna, Þar kemur einnig til
ábyrgð stéttarinnar að þróa starfssvið sitt á vettvangi. Hæfilegt
samráð á milli þessara tveggja aðila og gagnvirkt samspil
grunn- og endurmenntunar ætti því að leiða til farsællar niður-
stöðu, En eftir þvf sem starfsvettvangur bókasafns- og upp-
lýsingafræðinga breikkar verður erfiðara fyrir háskóla að finna
einhverja eina leið til þess að koma til móts við hann í smá-
atriðum. Hin almenna þróun starfa í nútímaþjóðfélagi sýnir að
mesti vöxturinn verður í þekkingariðnaði á næstu árum. Til
þess að fylgja þeirri þróun verður greinin að þróast í takt við
aðra háskólamenntun. Páll Skúlason (2000) hefur nýlega nefnt
þrjú atriði sem hann telur skipta sköpum
fyrir framtíð hins íslenska þekkingar-
þjóðfélags sem hann telur raunar að sé
aðeins á fósturskeiði. Það eru: efling
meistara- og doktorsnáms, tengsl rann-
sóknarstofnana og háskóla og öflugt
samstarf háskólastofnana. Með hliðsjón
af þessum orðum tel ég að í háskóla-
greininni bókasafns- og upplýsingafræði
verði fyrst og fremst að leggja þann
fræðilega grunn sem áður er nefndur
og gerir starfsmanninum kleift að bregð-
ast við nýjum aðstæðum, auka stöðugt
við þekkingu og skapa ný störf. Til þess
að standa undir kröfum um fag-
mennsku í starfi verður stéttin einnig að
þekkja til þeirra efnissviða sem hún
þjónar og á því stigi sem við á.
Mér hefur orðið tíðrætt um breidd
starfsvettvangsins en ekki vikið að því hvort ákveðnar stofnanir
ættu meiri hagsmuna að gæta en aðrar. íslenska safnakerfið
er sérstakt að því leyti að hér á landi eru aðeins tvö bókasöfn,
Landsbókasafn íslands - Háskólabókasafn og Borgarbóka-
safnið í Reykjavík, sem má kalla stór miðað við hvað tfðkast
hjá öðrum þjóðum. Aftur á móti er.aragrúi af smáum bóka-
söfnum sem annaðhvort hafa ekki faglærða starfsmenn eða
örfáa og svo töluvert af söfnum sem hafa á að skipa nokkrum
bókasafns- og upplýsingafræðingum. Stóru söfnunum er það
lífsspursmál að vera samkeppnishæf um vinnuafl og það þyrfti
að vera ákjósanlegt fyrir ungt fólk að komast þangað. Stefna
16
Bókasafnið24. Arg. 2000