Bókasafnið - 01.01.2000, Qupperneq 21

Sólveig Þorsteinsdóttir
Nám og framhaldsnám í
bókasafns- og upplýsingafræðum
Hugleiðingar byggðar á fyrirlestri sem haldinn var á
málþingi um menntun og starfsvettvang
bókasafnsfræðinga í Þjóðarbókhlöðu miðvikudag-
inn 10. nóvember 1999.
í haust hlustaði ég á fyrirlestur dr. Gloriana St. Clair, forstöðu-
manns bókasafns Carnegie Mellon háskólans í Bandaríkjun-
um, Fyrírlesturinn hét: Changes in the Educational Landscape
- 1000 to 3000. Ýmsar breytingar hafa átt sér stað f Banda-
ríkjunum - og í heiminum öllum, sem hafa áhrif á menntun og
starfsvettvang bókasafns- og upplýsingafræðinga. Helsta er
þar að telja þá tæknibyltingu sem orðið hefur og má í því
sambandi sérstaklega nefna tilkomu Veraldarvefsins fyrir
tæpum tíu árum. Ég mun einnig fjalla um námíð hérlendis og
hugleiða hvernig við getum búið nemendur í bókasafns- og
upplýsingafræði betur undir að mæta þessum breytingum
þannig að þeir geti staðið undir þeim væntingum sem gerðar
verða til stéttarinnar í framtíðinni. Um leið skapa breytingarnar
tækifæri fyrir bókasafns- og upplýsingafræðinga til að styrkja
stöðu sína á vinnumarkaði og víkka út starfsvið sitt.
í fyrirlestri dr. St. Clair kom meðal annars fram að þjóð-
félagsbreytingar hafa verið örar síðasta áratuginn og rakti hún
áhríf þeírra fyrir bókasafns- og upplýsingafræðinga meðal
annars þannig:
• Störfin hafa breyst.
* Launin hafa breyst.
• Vinnuskipti eru örari.
• Vínnumarkaðurinn er alþjóðlegur.
Eftirfarandi staðreyndir tala sínu máli: 20% af þeim störfum
sem unnin eru nú eru störf sem ekki þekktust fyrir tíu árum. (
Bandaríkjunum fá háskólamenntaðir 71% hærri laun en þeir
sem eru ekki með háskólamenntun. Hver einstaklingur skiptir
að meðaltali um vinnu níu sinnum áður en hann verður þrítug-
ur. Það sem hefur valdið þessum breytingum eru tækni-
nýjungar. (St. Clair, Gloriana)
Breytingar á starfsvettvangi kalla á breytta menntun. Gildi
menntunar á háskólastigi er tvíþætt. Annars vegar er mennt-
un hagnýt og nýtist vel á vinnumarkaði, hins vegar fræðileg og
leiðir til frekara náms, vísinda og rannsókna sem er nauðsyn-
legt fyrir frekari þróun atvinnulífsins. Til þess að mæta þörfum
vinnumarkaðaríns þarf að kanna hvaða þekking er eftirsótt,
Störf bókasafns- og upplýsingafræðinga hafa breyst á síðast-
liðnum tíu árum. Það verður æ algengara að auglýst sé eftír
bókasafns- og upplýsingafræðingum í störf sem ekkí þekktust
fyrir tíu árum og má nefna sem dæmi:
• skrásetjara lýsigagna (metadata cataloger)
• rekstrarstjóra (fyrir til dæmís ytranet, ínnranet, „extranet")
• ritstjóra (fyrir til dæmis ytranet, ínnranet, „extranet")
• kerfisstjóra
• framkvæmdastjóra vefbókasafns
[ þessum auglýsingum (http://www.oclc.org/institute/ career.htm)
er einnig leitað eftir alhliða tækni- og sérfræðiþekkingu á
ýmsum sviðum og má þar nefna þekkingu á hópvinnutækni,
kennslutækni og skipulagsmálum.
Nú eru störf bókasafns- og upplýsingafræðinga unnin í sí-
breytilegu umhverfi sem krefst frumkvöðla og einstaklinga sem
ekki þurfa aðeins að endurmennta sig heldur símennta. Ég
vitna aftur í fyrirlestur St, Clair þar sem hún telur að eftirfarandi
verkefni vegna rafrænna bókasafna verði aðkallandi:
• skapa umhverfí þar sem við deilum upplýsingum
• skapa rafrænt bókasafn sem veitir aðgang að milijónum
gagna á rafrænu formi
• skapa samskiptavettvang sem er opinn allan sólar-
hringinn
• hanna gagnvirkar vefsíður
Bökasafnið 24. árg. 2000
19