Bókasafnið - 01.01.2000, Page 48

Laurel A. Clyde og Jane E. Klobas
Lært á Internetið
íslenskur hluti yfirstandandi alþjóðlegrar rannsóknar
Arið 1989 gerðu höfundar þessarar greinar rann-
sókn á því hvaða upplýsingamiðla þókasafns- og
upplýsingafræðingar í Vestur-Ástralíu nota til að
fylgjast með nýrri þróun í upplýsingatækni
(Clyde og Kloóas, 1989; Klobas og Clyde, 1990). Upphafleg
áætlun var að gera rannsókn sem væri lítil að umfangi og
stæði yfir í takmarkaðan tíma. Pess í stað varð hún að grunni
fyrir frekari rannsóknir á upplýsingaveitum sem fagfólk í upp-
lýsingamiðlun notar (Klobas, 1991; Klobas, 1992; Klobas og
McGill, 1993) og þeim ákvörðunum sem fólk tekur um þær
(Klobas og Clyde, 1991; Klobas, 1993). Niðurstöður þessara
fyrstu rannsókna virtust bæði áhugaverðar og sýna fram á
mikilvægi frekari rannsókna. í framhaldi af því var ákveðið að
halda áfram rannsóknarstarfinu. Áherslan í rannsóknunum
hefur þó breyst frá því í byrjun sem endurspeglar breytingar á
upplýsingaveitum samfélagsins. Áherslan hefur í auknum
mæli verið lögð á að athuga með hvaða hætti fólk öðlast
vifneskju um og lærir að nota nettengdar upplýsingaveitur, þar
með talin upplýsingakerfi sem eru sett upp á háskólanetum
(Klobas, 1997b) og Internetið (Clyde og Klobas, 1998). Þrátt
fyrir langt samstarf höfunda hefur þetta frekar verið óformleg
röð innbyrðis tengdra rannsókna en formlegt, skipulagt,
langtíma verkefni (sjá yfirlit yfir rannsóknirnar ásamt skýringum,
aðgengilegt frá http://www.hi.is/~anne/clyde_klobas.html).
Gögnum hefur verið safnað með ýmsum hætti síðastliðinn
áratug í Ástralíu, Namibíu og á íslandi, í framtíðinni er áætlað
að safna gögnum í Singapore og viðar. Höfundarnir hafa á
stundum, ýmist báðir eða annar, notið aðstoðar fólks við
rannsóknirnar.
í þessari grein verður fjallað um greiningu gagna sem
safnað var á íslandi. Gögnum var í fyrsta lagi safnað í lang-
tímarannsókn á íslenskum Internetnemum sem var gerð á
árunum 1993 til 1996, Fyrir íslenska lesendur verður hér birt
yfirlit yfir greiningu þessara gagna en umfjöllun um rannsókn-
ina hefur verið birt annars staðar á ensku (sjá Clyde og
Klobas, 1998; Klobas og Clyde, í prentun). Til að lýsa þeirri
46
þróun sem hefur átt sér stað frá árinu 1996 verður notast við
frumgreiningu gagna sem safnað var á árunum 1998 til
1999. Mismunandi aðferðir og mismunandi tilgangur lágu áð
baki söfnunar gagna frá þessum tveimur tímabilum. Þrátt fyrir
það styðja frumniðurstöður rannsóknanna frá 1998 til 1999
þróunina sem kom fram í rannsókninni 1993 til 1996.
Frumniðurstöður rannsóknanna frá 1998 til 1999 hafa verið
aðgengilegar á veraldarvefnum í töfluformi (Clyde, 1998;
Clyde, 1999) en er í fyrsta sinn lýst hér á prenti. í lokakafla
greinarinnar verður rætt um gildi rannsóknanna með tilliti til
kennslu og frekari rannsókna.
Fræðilegur bakgrunnur
Áður en sjálfri rannsókninni verður lýst verður fjallað stuttlega
um fræðilegan bakgrunn hennar. Er þetta gert til að setja
rannsóknina og greiningu á íslensku gögnunum ( viðeigandi
samhengi. Hinn fræðilegi bakgrunnur er tvíþættur. Annars
vegar felst hann í skoðun á því sem áður hefur verið skrifað
um rannsóknir tengdar þessu sviði. Hins vegar felst hann í leit
að viðeigandi fræðilíkani sem hægt er að nota sem grundvöll
fyrir greiningu gagnanna,
Frá árinu 1989 hefur vinnan byggst á skoðun á eldri
fræðiskrifum. Slík skoðun hefur verið gerð í hvert sinn sem hin
minnsta stefnubreyting hefur átt sér stað. Vegna þess að
rannsóknin er í eðli stnu þverfagleg hafa viðeigandi fræðiskrif á
fleiri en einu sviði verið skoðuð, meðal annars á sviði mennt-
unar og kennslu, sálarfræði, upplýsingakerfa, upplýsinga-
tækni, bókasafns- og upplýsingafræði, fjölmiðlunar og sam-
skipta, auk stjórnunar. Einnig var á rannsóknartímabilinu fylgst
með fréttum og upplýsingaveitum á íslandi (þar með talið
gagnagrunnum dagblaða), Var þetta gert til að leita vís-
bendinga um breytingar og þróun á aðlögun að Internetinu og
notkun þess á landinu.
Skoðun á eldri fræðaskrifum hjálpaði til við að setja rann-
sóknina í samhengi við ríkjandi þróun innan þessara fræða.
Rýnin leiddi þó ekki í Ijós neinn kenningarlegan grundvöll sem
Bókasafnið 24. árg, 2000