Heima er bezt - 01.03.2002, Page 38

allur dýpri en nú, eins og ráða má af því, að Þangbrandur
siglir skipi sínu í Leiruvog, þ.e. inn í Qarðarbotn."
Það fer líkt fyrir próf. Stefáni Einarssyni og öðrum er
um þetta- mál hafa fjallað við leit að Selavogum norðan
Melrakkaness, við Hamarsfjörð. Hann finnur hvorki vík-
ur né voga, sem heimfæra megi söguna á.
Þess ber líka að geta, að á allri leiðinni ffá Melrakka-
nesbæjunum til Hamars fyrir botni Hamarsfjarðar var
engin byggð á þeim tíma.
Á Melrakkanesi hafa að öllum likindum búið afkom-
endur Brand-Önundar („ok er margt manna frá honum
komit.“) þegar Þangbrandur var þarna á ferð.
Enginn veit með vissu hvar Björn sviðinhorni bjó, en
vegna staðhátta kemur vart annar staður til greina en þar
sem bærinn er, undir hamrinum, sem bæði hann og áin
hafa frá upphafi dregið nafn af og síðar fjörðurinn og dal-
urinn
Ekki eru mér kunnar heimildir fyrir nafni Hamarsfjarð-
ar fyrr en 1367 (fornbréfasafn). Þar er talað um „kirkju á
Hálsi í Hamarsfirði“ í kirknatali Páls biskups Jónssonar,
frá því um 1200, er sagt frá kirkju á Hálsi í Álftafirði
eystri, og hún kennd við Andrés postula.
í Tyrkjaránssögu 1626 er sagt að ræningjarnir leggi
leið sína inn með Hamarsfirði, með viðkomu á prestsetr-
inu Hálsi og síðan á Hamri. Ekki er minnst á Álftafjörð í
þessum frásögnum.
Fyrsta almenna manntalið á íslandi er frá 1703. Þar er
hreppurinn kallaður „Álftafjarðarhreppur“ Ekki er minnst
á Hamarsfjörð en talað um „syðra“ og „austara“ Álfta-
fjörð.
Því virðist sem hið upphaflega nafn Álftafjörður, nyrðri
(eystri) sé lagt niður fyrir 1367. En það situr áfram í
kirkjubókum, almennri notkun og hefð í fjórar til fimm
aldir eftir það
Þegar Sveinn Pálsson ferðast um þessar slóðir í ágúst
mánuði 1794, talar hann um „Hamarsfjörð“ þegar hann
ræðir um sérkenni landslagsins eða jurtir og steina. En
skoðum dæmi:
„Sín kirkjusóknin er í hvorum hinna tveggja Alfta-
Ijarða: Þvottá fyrrum og síðan Hof í hinum syðri, en Háls
í hinum nyrðri.“
Og til gamans að geta:
„Fólkið virðist siðprúðara, laglegra og hreinlegra, en
jafnframt veikbyggðara í þessum sveitum heldur en í
Lóninu og Hornafirði."
Og Ólavíus hefur þetta að segja:
„Fyrir mynni Hamarsfjarðar liggur sandrif, sem nær
hér um bil frá Melrakkanesi, sem skilur milli hans og
Álftaljarðar, og yfir að Búlandsnesi. Á sama hátt er
Álftafirði lokað af rifi, sem nær frá Hamarsfjarðarrifinu
og suður undir Þvottá. Tvö hlið eru á rifi þessu, Mel-
rakkanesós að norðanverðu, (það er nær austurátt.) Hann
er hættulegur umferðar, þegar brim er, og ós við svonefnt
Þvottárnes.“
„Álftafjörður er einungis 1 1/2 míla á lengd og rösk-
lega míla á breidd.“
í sóknarlýsingu er ætíð talað um Suður-Álftafjörð og
Hamarsfjörð.
Kristnisaga Kristniboð Þangbrands.
„Þat sumar fór Þangbrandr til íslands. Hann kom í
Álftafjörð inn nyrðra í Selavoga fyrir norðan Melrakka-
nes. En er menn vissu, at Þangbrandr var kristinn ok hans
menn, þá vildu þeir eigi við þá mæla, landsmennimir, ok
eigi vísa þeim til hafnar.
Þá bjó Síðu-Hallr at Á. Hann fór til Fljótsdals, ok er
hann kom heim, fór Þangbrandr at finna hann ok sagði
honum, at Ólafr konungr hafði sendan hann til Halls, ef
hann kæmi í Austfjörðu, ok bað hann vísa þeim til hafnar
ok veita þeim annan dugnað, þann er þeir þurftu. Hallr lét
flytja þá til Álftafjarðar ins syðra í Leimvág ok setti upp
skip þeirra þar, er nú heitir Þangbrandshróf.“
Af framanskráðu sést að það er enginn vafi á því, að
Hamarsfjörður hefur í upphafi verið kallaður Álftafjörður
nyrðri og svo verið fram til 1367.
Eftir stendur þá að finna hina týndu „Selavoga“. Mér
vitanlega hafa engin sellátur verið við Hamarsijörð, að
minsta kosti ekki sunnanverðum.
Selatangi og Selatangavík
Eins og fram hefur komið eru engar víkur né vogar
Hamarsljarðar megin á nesinu. Norðurhluti Álftafjarðar
fyrir landi Melrakkaness er aftur á móti mikið vogskor-
inn, þegar kemur vestur fyrir áðurnefnt Ósnes. Mikið er
af sel í þeim hluta fjarðarins og hefur eflaust alltaf verið.
Mikið sellátur er norðan á Brimilsnesi, og dregur það ef-
laust nafn af því. Það tilheyrir jörðinni Hofi. Norðaustur
af Brimilsnesi er Skeljateigur. Þar er sellátur sem tilheyrir
Geithellum. Suður í firðinum eru eða voru eyrar sem
komu upp úr á íjöru og milli þeirra djúpir álar, sem hétu
Þrúðarkíll og Norðkambsáll. Þarna voru sellátur þeirra á
Melrakkanesi. Vestan við Ósnes er Ósnesvík, þar næst
kemur Selatangi, og Selatangavík. Á Selatanga er fornt
bátsnaust. Sagt var að þar hefði verið sellátur áður fyrr,
en selurinn sennilega verið flæmdur burt með skotveiði.
Nokkru vestar er Hafnartangi, austan vert í tangann er lít-
il skjólgóð vík, þar sem Melrakkanesbændur geymdu
báta sína. Um 1 km. vestar eru Blábjörg, sem skaga
lengra út í íjörðinn. Út af þeim eru Stekkár-hnaggar og
Kjöggur, sérstakur kambur. Stendur hann einn sér upp úr
firðinum. Við hnaggana eru selalátur sem tilheyra Geit-
hellum.
Selveiði var allmikið stunduð í firðinum öll þau ár sem
ég var að alast upp á Melrakkanesi, og reyndar miklu
lengur, eða svo lengi sem það var arðvænlegt.
Þegar við höfum skoðað þetta allt í samhengi, finnst
mér varla nokkur vafi á, að þarna fyrir landi Melrakka-
ness í Álftafirði séu þeir Selavogar, sem við höfum leitað
að og sagt er frá í Kristnisögu.
Annað eins hefur nú gerst í þúsund ára sögu okkar
130 Heima er bezt