Heimili og skóli - 01.02.1946, Síða 13

HEIMILI OG SKÓLI
9
hugmyndir, og er þá nauðsynlegt að
útskýra á sem einfaldastan hátt allt,
sem undrun vekur, og það er ærið
margt, en eigi síður hitt, að skerpa eft-
irtektina og reyna að verja barnið
hvers konar skynvillum.
Það er jafnan mikilsvert, að athygli
barnsins sé vakin á ýmsum fyrirbær-
um daglegs lífs og staðreyndum, án
þess þó að það finni, meðan það er
ungt, að verið sé að kenna því. Og
umfram allt, að spurnéngum þess sé
svarað með samúð og af þeim skiln-
ingi, sem fremur eykur forvitnina en
svalar henni til fulls í hvert skipti.
II.
En skynheimur vor mannanna
myndi verða ærið kaldur og kaldrifj-
aður, ef annar þáttur sálarlífs’ns kæmi
ei við sögu, en það er tilfinningalífið,
eða kenndalífið. Er þá vitanlega ekki
átt við þá tilfinningu, er sæti á í húð-
.nni sem eitt af skynfærunum, heldur
hinar andlegu eða sálarlegu tilfinn-
ingar og kenndir, svo sem fegurðartil-
finningu, trúartilfinningu, siðgæðis-
tilfinningu, samúðartilfinningu o. s.
frv. Það er þessi þáttur sálarlífsins,
sem við tileinkum svo oft hjartanu,
enda hefur verið sagt, að hann væri
guði vígður og þaulvígðastur allra
þátta þess. En skynjun eða hugmynd
þarf að fara á undan, svo að tilfinning
vakni. Við þurftum t. d. að vita, að
einhver eigi bágt, til þess að finna til
með honum. Þekkingin ein út af fyrir
sig er oft ærið kaldrifjuð, og hún yrði
það jafnan, ef tilfinningalífið fengi
eigi vermt hana. Það er tilfinningin,
sem vermir og lífgar, vekur harm og
gleði, unað og óbeit. En þetta mat eða
dómur, sem tilfinningin kveður upp,
er oftast miðað við augnablik, eða
það, sem er í þann og þann svip, og
þarf ekki að vera háð skynsemi eða
viti og er það oft alls ekki. Þess vegna
hlaupa menn oft gönuskeið. Á hinn
bóginn er ,,hjartað“ oft liinn bezti
vegvísir til hinnar beztu niðurstöðu.
— í öllu uppeldi verður að gæta þess,
að tilfinningalífið sé ekki kæltnékæft,
og að skynsemin sé eigi glædd á kostn-
að hjartans. En það er einmitt það,
sem margir telja, að gætt hafi um of í
uppeldi fortíðarinnar, bæði hér á
landi og annars staðar. Og það var
ræktun tilfinningalífsins, sem var að-
alsmark dönsku lýðháskólalneyfingar-
innar á 19. öldinni, og er það enn í
dag. En sú hreyfing er ein hin mesta
og bezta mannræktarstefna, sem náð
hefur að festa rætur í menningu Ev-
rópu, enda hefur hún markað djúp
spor í siðgæðislíf og framkvæmdalíf
Norðurlanda og mun að dórni margra
ágætra og víðsýnna manna vera einna
veigamesti þátturinn í því þjóðarupp-
eldi, sem fengið hefur þann dóm að
vera hið bezta í víðri veröld. Það þarf
í engar grafgötur að fara til að skilja
það, hve geysimiklu tilfinningarnar
orka á breytni vora til ills eða góðs.
Tilfinning, sem rís úr djúpum göfugr-
ar sálar, getur nærri gert menn áð
heilögum hetjum, og hún getur alveg
haldið í skefjum hinum verstu hvöt-
um. Hitt er og margviðurkennt, að til-
finningaríkir menn séu að jafnaði
skylduræknari og áreiðanlegri en aðr-
ir, þegar tilfinningum þeirra hefur
verið beint í rétta átt. Og það er ein-
mitt þetta, sem góður faðir, góð móðir
og góður skóli eiga að gera; að leggja