Fréttir - Eyjafréttir - 02.02.2023, Blaðsíða 10

10 | | 2. febrúar 2023
Var/er gosið mikið rætt á þínu
æskuheimili eða í kringum þig?
Gosið var/er reglulega rætt á mínu
æskuheimili. Aðallega í kringum
upphafsdag gossins og goslok.
Einnig ef fréttir af gosi annars
staðar komu þá fékk maður oft að
heyra sögur frá gosinu.
Hvað varð til þess að þetta var
rætt eða ekki?
Það þurfti oft ekki mikið til
að þetta kæmi til tals. Mér og
systrum mínum fannst þetta mjög
merkilegt og vorum oft að spyrja
mömmu og pabba eða ömmu og
afa hvar þau hefðu verið, hvernig
þau hafi farið uppá land og með
hverjum. Hvar þau hafi gist og
farið í skóla eða fengið vinnu, af
hverju þau hafi komið aftur og
fleira.
Hvernig var/er sú umræða?
Umræðan var/er yfirleitt mjög
jákvæð sérstaklega þegar maður
var yngri. Þegar maður varð eldri
fékk maður að heyra sögur um
hvað þetta hafi verið hræðilegt.
Þurfa að rífa sig upp um miðja
nótt og fara frá öllu sínu. Búa á
15 stöðum á einu ári og yfirleitt í
húsnæði sem var ófullgert.
Var þetta hluti af þínu uppeldi?
Já klárlega.
Hvaða áhrif heldur þú að þessir
atburðir hafi haft á þær kynslóðir
sem á eftir komu?
Samstaða, samhugur, vilji og
æðruleysi sem kynslóðirnar sem á
eftir koma geta lært af þeim sem
upplifðu gosið.
Eru einhverjir atburðir eða hlutir
tengdir þessum atburðum sem þú
hefur öðlast nýja sýn á í seinni
tíð?
Já hvað þetta hefur verið hræðileg
lífsreynsla. Virðist versna eftir því
sem lengra líður.
Hvað var til þess að þú varðst
fyrir þessari uppljómun? Frekari
samtöl við foreldra mína.
Er einhver áhugaverð saga af þér
eða þínu fólki tengt gosinu sem
þú vildir deila með okkur?
Pabbi og afi fóru með Esjunni til
Eyja að ná í dót. Voru búnir að
vera vakandi í rúma 2 sólarhringa
þegar aftur var farið í Esjuna
til baka. Þeir voru orðnir mjög
þreyttir og voru að leita sér að
plássi til að sofa. Það eina sem var
laust var merkt stýrimanninum.
Þeir létu sig hafa það og lögðust
þar en voru viðbúnir því að hann
kæmi og ræki þá burt. Hann hafði
komið en ákvað að finna sér
annan stað til að leggjast og leyfði
þeim að sofa. Þetta finnst mér
sýna samhuginn sem var í fólki.
Hvað er það merkilegasta við
gosið og eftirmála þess í þínum
huga?
Það er af mörgu að taka en merki-
legast finnst mér að allir hafi kom-
ist í burtu og að allur flotinn hafi
verið í landi. Móttökurnar sem
Eyjamenn fengu á meginlandinu
og víðar. Húsnæði, atvinna og
skólamál. Einnig hvað hreinsunar-
starf gekk vel ásamt uppbyggingu.
Var gosið mikið rætt á þínu
æskuheimili eða í kringum þig og
hvernig var sú umræða?
Já alveg klárlega. Foreldrar
mínir flytja hingað fyrst 1985-
1986 til að vinna á sjúkrahúsinu,
svo okkar fjölskylda hefur ekki
beina upplifun úr gosinu heldur
frekar þá reynslu að flytja hingað
frekar stuttu eftir þessa atburði. Á
þessum tíma var enn þá mikið um
vikur og þau muna bæði vel eftir
að það voru alltaf að koma hingað
flugvélar að strá áburði yfir allt.
Þau flytja svo til Svíþjóðar þar
sem pabbi fer í sérnám og koma
hingað aftur 1990. Þegar þau voru
að segja vinum sínum þarna úti
að þau ætluðu að flytja til Vest-
mannaeyja með þrjá litla drengi,
aðeins 17 árum eftir að þar varð
stórt eldgos áttu þau ekki orð,
þetta passaði nú ekki við sænska
öryggið. Þau kaupa svo hús á
Helgafellsbrautinni sem hafði
verið með vikur upp að svölum
og verða strax mjög forvitin um
hvernig þetta var allt saman. Þau
töluðu mikið um þetta við okkur
krakkana en þar sem þau upplifðu
þetta auðvitað ekki persónulega
þá var umræðan meira á fræðslu
og áhuganótunum heldur en að
hafa verið erfið eða sorgleg.
Var þetta hluti af þínu uppeldi?
Búandi við hraunjaðarinn og að
alast upp í þessu samfélagi verður
þetta sjálfkrafa hluti af uppeldi
manns. Í skólanum vorum við
reglulega að gera verkefni tengd
gosinu, löbbuðum á Eldfell að
gróðursetja tré og svo tókum við
fjölskyldan alltaf þátt í öllum
minningarathöfnum tengdum
gosbyrjun eða goslokum.
Hvaða áhrif heldur þú að þessir
atburðir hafi haft á þær kynslóðir
sem á eftir komu?
Ég hugsa að þetta hafi haft gríðar-
leg áhrif á komandi kynslóðir,
bæði meðvitað og ómeðvitað. Ég
held að svona stór áföll erfist milli
kynslóða og að þetta muni alltaf
sitja í Eyjamönnum að einhverju
leyti. Miðað við það sem maður
heyrir hefði þurft mun meiri
áfallahjálp og úrvinnslu fyrir
Vestmannaeyinga sem að upplifðu
gosið. En dugnaðurinn og eljan
er líka eitthvað sem að yngri kyn-
slóðir sjá og líta upp til og erfist
líka áfram.
Eru einhverjir atburðir tengdir
þessum atburðum sem þú hefur
öðlast nýja sýn á í seinni tíð?
Eftir að ég varð móðir og keypti
mér sjálf hús í austurbænum
hef ég vissulega hugsað aðeins
öðruvísi til þessara atburða. Ég
get ekki ímyndað mér hvernig
það hefur verið að vera foreldri
með lítil börn í þessum aðstæðum
og hvað þá að missa húsið sitt
og aleiguna. Ég hef einnig mikið
hugsað um þessa atburði í tengsl-
um við starf mitt sem hjúkrunar-
fræðingur á sjúkradeildinni. Við
ræðum stundum saman á vaktinni
um hvernig það skildi hafa verið
að vinna á sjúkrahúsinu þessa
örlagaríku gosnótt, þegar að Sól-
veig hjúkrunarkona og Einar Val-
ur læknir stóðu vaktina á gamla
sjúkrahúsinu og sáu sprunguna
opnast. Það er mjög fróðlegt
að heyra sögur frá þessum sem
eldri eru frá þessum tímum og í
rauninni alveg magnað að hlusta
á hvað allt gekk smurt fyrir sig.
Ég viðurkenni alveg að þegar ég
er á næturvöktum með fulla deild
af veikum sjúklingum stend ég
stundum fyrir framan gluggann
og horfi á Helgafell og hugsa með
mér hvernig í ósköpunum maður
myndi tækla það ef þetta myndi
nú gerast í dag. Ég ber mikla
virðingu fyrir því öfluga fólki
sem vann á sjúkrahúsinu þegar að
gosið hófst.
Er einhver áhugaverð saga af þínu
fólki tengt gosinu sem þú vildir
deilda með okkur?
Eins og fyrr segir fluttu foreldrar
mínir ekki hingað fyrr en eftir gos
svo við eigum enga persónulega
reynslu af þessum atburðum. En
maðurinn minn, Bragi Magnús-
son, á bæði móður- og föðurfjöl-
skyldu sem upplifðu gosið og það
er magnað að hlusta á sögurnar
þeirra. Mér þykir sérstaklega
átakanlegt þegar að amma hans og
afi, Fríða og Siggi, lýsa því að þau
voru nýbúin að byggja sér stórt
einbýlishús á Austurhlíð 1 og bara
búa þar í rúmt ár þegar að gosið
hófst. Þau sjá svo mynd af húsinu
sínu vera að fara undir hraun á
forsíðu Morgunblaðsins þann 1.
mars sama ár, en það var einmitt
á afmælisdaginn hans Sigga. Þau
létu þó engan bilbug á sér finna
og fluttu hingað aftur sumarið
1974 og byggðu alveg eins hús á
Kynslóðirnar eftir gos // Hvað finnst þeim?
Bjarni Rúnar Einarsson 1983:
Samstaða, samhugur, vilji og æðruleysi
er eitthvað sem við getum lært
Ragnheiður Perla Hjaltadóttir 1993:
Ég held að svona stór áföll erfist milli kynslóða