Fréttir - Eyjafréttir - 02.02.2023, Blaðsíða 11

2. febrúar 2023 | | 11
Var/er gosið mikið rætt á þínu
æskuheimili eða í kringum þig?
Veit ekki hvort ég get sagt mikið
en það kom stundum upp í sam-
ræðum heima fyrir og í heimsókn-
um hjá ömmu og afa og svoleiðis.
Hvað varð til þess að þetta var
rætt eða ekki?
Það var oftast ef það var verið að
ræða um gamla tíma eða eitthvað
slíkt og þegar við keyrðum fram-
hjá hrauninu, skoðuðum gamlar
myndir eða rákumst á einhvern
hlut sem kom frá eða minnti á
þann tíma.
Hvernig var/er sú umræða?
Hún var alltaf frekar spennandi og
fræðandi. Ég fékk að heyra sögur
sem maður hafði ekki heyrt áður
og svo var mikið um smáatriði
sem ég náði oftast að lifa mig inn
í söguna og sá hana nánast frá
þeirra augum.
Var þetta hluti af þínu uppeldi?
Já, eins og hjá flestum held ég.
Við höfum held ég öll heyrt þetta
klassíska “fyrir gos” tal hjá þeim
sem upplifðu það. Það er eins og
eftir þetta hafi myndast óskrifuð
regla að allt sem gerðist og var
fyrir gosið þyrfti þá að byrja á
að segja “fyrir gos” á undan öllu
öðru sem fylgdi í kjölfar þeirra
frásagna. Ég er líka svo heppinn
með það að eiga góðar ömmur
og afa. Ég fer alltaf þangað í
hádegismat og oftar en ekki endar
það í góðu spjalli og kemur það
stundum fyrir að ég fæ að heyra
“hetjusögur” frá þeim um þennan
atburð.
Hvaða áhrif heldur þú að þessir
atburðir hafi haft á þær kynslóðir
sem á eftir komu?
Svo best sem ég veit var lítið um
ferðir upp á meginlandið fyrir
gos og var það oftar en ekki einu
sinni á ári eða svo. Hins vegar
eftir gos gerðist það oftar að fólk
væri að gera sér ferðir upp á land.
Nú til dags getur sumt fólk talið í
tugatali á ári hversu oft það er að
fara ferðir upp á land í alls kyns
tilgangi eins og búðarferðir, lækn-
isferðir, keppnisferðir, afslöpp-
unarferðir og margt fleira.
Eru einhverjir atburðir eða hlutir
tengdir þessum atburðum sem þú
hefur öðlast nýja sýn á í seinni
tíð?
Ég hef stundum velt því fyrir
mér hversu mikið fljótlegra hefði
verið í dag að vekja alla Vest-
mannaeyinga með SMS-skila-
boðum heldur en sírenuvæli og
gjallarhornum eins og gert var í
gosinu. Í dag eru nánast allir með
sinn eigin farsíma og er það lítið
mál fyrir til dæmis neyðarlínuna
eða almannavarnir að senda út
neyðarboð í alla farsíma á stóru
eða litlu svæði í formi skilaboða
með tónum sem vekja alla.
Hvað var til þess að þú varðst
fyrir þessari uppljómun?
Störf mín með Björgunarfélagi
Vestmannaeyja hafa opnað augu
mín fyrir því hversu auðvelt það
er að koma mikilvægum skilaboð-
um til almennings með einföldum
skilaboðum. Það hefur sést í
nýjasta gosinu á Reykjanesskaga
þar sem upplýsandi skilaboð
komu í símann þinn frá lögreglu
um að þú værir að fara aka inn á
virkt gossvæði og þetta bæri að
varast.
Er einhver áhugaverð saga af þér
eða þínu fólki tengt gosinu sem
þú vildir deila með okkur?
Mér er minnisstætt að hafa heyrt
það þegar langafi minn hann
Magnús kom niður í íbúð ömmu
Þóru og afa Arngríms til að láta
þau vita að það væri byrjað að
gjósa. Þá hafi hann ýtt við afa og
sagt að það væri byrjað að gjósa
austur á eyju. Nývaknaði afi minn
tók því hins vegar þannig að það
væri byrjað að gjósa austan við
eyjar. Þar sem Surtseyjargosið
hafi verið þarna nokkrum árum
áður og staðið yfir í langan tíma
sneri afi sér einfaldlega yfir á hina
hliðina frekar óspenntur og gerði
sig líklegan að halda áfram að
sofa, þar sem hann hafði nægan
tíma til að líta á þetta næstu daga
að hann hélt. En amma hins vegar
vildi kanna málið, fór í austur-
gluggann og sá þá að allur aust-
urhimininn logaði, þar með var
svefninum endanlega lokið. Eftir
þetta söfnuðust saman fjölskyldur
ömmu og afa niður á Hásteinsvegi
þar sem fólk réði ráðum sínum
og beið frekari fregna um næstu
skref. Síðan hringdi Rikki sem var
skipstjóri á Ásver VE og spurði
hvort þau ætluðu sér ekki að koma
niður í bát, sem síðan var gert og
fluttist fjölskyldan öll saman til
Þorlákshafnar með bátnum Ásver.
Hvað er það merkilegasta við
gosið og eftirmála þess í þínum
huga?
Það hvað allir sem vöknuðu þessa
nótt voru yfir höfuð róleg þegar
þau vissu loks hvað var um að
vera. Ég hef heyrt margar sögur
um að það fyrsta sem fólk gerði
var ekki að hlaupa niður á bryggju
í einhverju óðagoti heldur var það
að hella uppá kaffi eða eitthvað
tengt því. Eftir það fór það upp að
gosinu að taka myndir eða taka
þetta allt inn og síðan labbaði það
niður á bryggju og um borð í báta
og þaðan burt. Svo líka hvað þetta
kom á “réttum tíma” ef einhvern
tímann er rétt að gjósa. Nýbúið
að vera skítaveður, allur flotinn
inni og vindáttin hagstæð þannig
að allt sem kom með gosinu fauk
ekki yfir bæinn heldur hinum
megin við hann og er líklegast
ástæðan fyrir því að enn sé byggð
hér á eyjunni. Það má segja að
það besta sem kom út úr gosinu
hafi verið að höfnin hafi sloppið
og hafi orðið mun betri eftir gos.
Ekki lengur þessi mikli öldugang-
ur og stöðugur vindur inn í höfn
og að hraunið hafi virkað eins
og skjólveggur að einhverju leyti
fyrir höfnina.
Kynslóðirnar eftir gos // Hvað finnst þeim?
Arnar Gauti Egilsson 2003:
Fær stundum að heyra hetjusögur
frá ömmu og afa
Þekkir þú einhvern sem var til
í gosinu?
Báðar ömmur mínar og afar
mínir.
Hvað veistu um eldgosið á
Heimaey 1973?
Að fólk var mjög hrætt og
það þurfti að fara í báta og
flugvélar til að komast frá
Eyjunni. Ég veit að það dó
einn maður.
Er gosið mikið rætt á þínu
heimili eða í kringum þig?
Nei
Hvað finnst þér merkilegast
við gosið?
Hvernig flestir komust upp á
land.
Sandra Dröfn Frostadóttir 2013
Merkilegast að flestir
komust upp á land
nýjum stað á Höfðaveginum og
þar stendur enn eldhúsinnréttingin
sem að þau náðu að bjarga úr
Austurhlíðinni . Fríða sagði mér
líka að hún hafi verið búin að setja
niður páskalilju lauka sem fóru að
gæjast upp um miðjan janúar fyrir
gos. Það er auðvitað mjög óvenju-
legur tími en þá hefur verið orðinn
svona mikill hiti í jörðinni. Það
var svo sama hvað það fór mikill
vikur yfir garðinn, alltaf gægðust
páskaliljurnar aftur upp – ótrúlegt
hvernig náttúran er.
Hvað er það merkilegast við gosið
og eftirmála þess í þínum huga?
Hvernig ótrúlegar björgunarað-
gerðir heimamanna og hreinsunar-
störf gengu. Það virðist sem að
það hafi aldrei hvarlað að neinum
að gefast upp í þessari miklu
baráttu við náttúruöflin. Ég er
að minnsta kosti þakklát þessum
duglegu mönnum og konum sem
að lögðu allt kapp á að byggja
upp hér aftur og viðhalda byggð.
Það er þeim að þakka að ég get
búið hér í dag og alið upp börnin
mín í þessu yndislega samfélagi
umvafin fallegri náttúru.