Úrval - 01.04.1973, Side 95

JÓN ESPÓLÍN
93
Espólin var leiöur oröinn á þvingun, lá
honum þvi fast i hug, aö allsháttar
sæmilegur selskapur væri beztur i
heimi, og þvi hataöi hann allt, er til
kyrrleiks horföi.”
Var nú svo komiö högum hans, að
hann sá sér ekki annaö ráö vænna en
aö hverfa heim til föðurhúsanna. í
júnímánuði árið 1790 tók hann sér far
meö Hofsósskipi frá Höfn. „Var hann
þá bæöi klæöafár og peningalaus og
eigi mátti hann ljúka farningarkaup,
kveiö hann og mjög fyrir óvild foreldra
sinna......var og jafnan litt heill og
nálega hafði hann ró enga, en klæöi
hans ein voru tvennar léreftsbuxur
þunnar, léreftsvesti, slitinn kjóll, einn
hattur, tvennir sokkar og stigvél,
lögöu skipverjar þar með óvirðing á
hann og virtu ei meira en búðarsvein
einn.”
Erhann kom að Espihóli, stóð svo á,
að faöir hans var riöinn til Alþingis, en
móöir hans stóð á hlaði, er hann reið i
garð, hvarf hann til hennar, en hún
mælti: „Kemur þú meö æru ellegar
skömm frá Kaupmannahöfn?” „Með
æru kæra móðir,” svaraði hann.
„Sagöi hann henni þá allt um hagi sina
aö þvi hann hafði fyrirhugað áður og
hann ætlaði hana hrygði minnst, var
hún og auðtrúa, og bað hann, hún segði
það alt föður sinum, er hann kæmi
heim og talaði sinu máli . . . .Daginn
eftir kom faðir hans heim og gætti
hann þess, að faðir hans ræddi fyrri
við móður hans, og kom eftir það inn i
stofu.til hans, faðmaði hann þá son
sinn að sér og hét honum föðurlegri
umhyggju sinni.”
Þó fóru svo leikar, að faðir hans vildi
ekki leyfa honum að fara utan aftur þá
um haustið til þess að ljúka náminu.
Hefur sýslumaður sennilega talið, að
árangur sonar hefði mátt vera meiri
eftir tveggja vetra dýrt nám. Fékk
Espólin engu þar um þokað að sinni.
Sat hann þann vetur á Espihóli og þótti
vistin heldur dauf.
Ekki var hann þó með öllu heillum
horfinn, þvi að „mær ein eða þerna var
um þær mundir að vistum á Espihóli,
er verið hafði með Dönum og farið
til Kaupmannahafnar og hafði
hæverskubragð meira en flestar
islenzkar konur, hneig hún mjög að
athöfn Espólins, bæði með dönskum
kvæöum og að eiga hlut i
skemtiræðum hans, en heitmaður
hennar hafði brugðizt henni áður, en
fyrir þvi að Espólin var ærið frelsi-
gjarn, og eðlisást mikil til kvenna, að
þvi er hann sjálfur segir, þá kom svo,
að þau hétu hvort öðru trú, þótt dult
væri, — en þó mátti hann eigi svo með
fara, að leynt yrði með öllu, varð
honum það til mikils óhugnaðar, þvi
mjög var honum brugðið um ást á
henni nær á hverjum degi
allt á haust fram, og gramdist
hann þvi mjög, rauf þó ei heitorð sitt
við meyjuna og staðfesti það með
pening einum i trygðapant, er hún
geymdi.”
Ekki varð ástarævintýri þetta
langvinnt. Segir i ævisögunni, að siðar
hafl stúlka þessi verið gefin öðrum
manni, og hafi hún andazt fjórum
vetrum siðar.
Næsta sumar mýktist skap föður
Espólins svo, að hann leyfði syni
sinum utanför með þvi skilyrði að
hann lyki lagaprófi vorið eftir. Varð
Espólin allshugar feginn og sigldi sem
fyrst hann mátti. Fór nú i hönd
hamingjurikt og annasamt ár. Las
hann af ástundunarsemi og fékk sér
„manúdúktör” eða leiðbeinanda við
námið, eins og venja var á þeim
timum „Stundum gekk hann á
leikspilahús, á billjarðsal og önnur, en
oftast las hann tvær stundir á dag með