Úrval - 01.04.1973, Side 99

JÓN ESPÓLIN
97
þaö var raunar ekki óalgengt um
embættismenn á þeim tlmum. Var
þeim þar nokkur vorkunn, þvi að mikil
réttaróvissa rikti þá i landinu, og vissi
nálega enginn, hvaða lög giltu hér
óskorað. Hætti dómendum mjög til að
fara eftir erlendum lögum, þótt ekki
væri til þess heimild. Tiðkaðist þá enn
nokkuð, að dæmt væri til refsingar ,,að
álitum”, og fóru þá dómarar nánast að
geðþótta sinum i úrlausnum, er laga
naut eigi við. Má geta nærri, að
stundum hefur orðið brestur á
réttdæmi, er svo var I pottinn búiö.
Sem dæmi má um trúgirni og
fljótfærni Espólins sem yfirvalds skal
hér tilfærð eftirfarandi saga:
Espólin tók við Snæfellsnessýslu af
lögsagnara nokkrum, er þar hafði
verið, og hét sá Finnur og var sonur
Jóns biskups Teitssonar. Bjó Finnur á
Stapa Varð hann nú að eftirláta
Espólin sýsluna, en mjög var honum
það þvert um geð. Hugðist hann
klekkja á Espólin, þegar færi gæfist.
Þess var eigi langt að biða að eggjaði
hann Espólin á að setja þrjá menn i
gapastokk, sagði hann þá hafa til þess
unnið, en engin heimild var til
þessarar hrakalegu meðferðar að
lögum i þvi tilviki, sem þarna var um
að ræða. Espólin, sem litt kunni til
laga, trúði Finni og setti mennina
umsvifalaust i gapastokk. Einn
þessara manna, er Hnausa-Bjarni var
kallaður — mikill málaþrætumaður —
kærði þetta atferli sýslumanns fyrir
ólafi stiftamtmanni. Veitti Ólafur
frænda sinum þungar átölur fyrir
frumhlaup hans og gerði honum að
greiða Bjarna 10 dali i bætur.
Ekki bætti það mótgang Espólins á
Snæfellsnesi, að hann tók mjög að
hneigjast til drykkju, meðan hann
dvaldi þar, Hafði hann, eins og áður
segir, „kennt munað þann fyrri, tók
hann við það að siðspillast svo mark
var að . . . .og lagöi litla stund á
embættið.”
En um þetta leyti kynntist Espólin
tilvonandi lifsförunaut sinum. Þannig
var mál með hætti, að er Espólln flutti
frá Ingjaldshóli, fékk hann til ábúöar
jörð þá, er Brekkubær heitir. Réð hann
þá til sin ráðskonu, Ingiriði að nafni.
Hafði hún með sér uppkomna dóttur
sina, Rannveigu Jónsdóttur. Lagði
sýslumaður brátt hug á Rannveigu. Er
það tók aðkvisast, brugðust ættmenn
hans hinir verstu við. Foreldrum hans
mislikaði stórlega, að hann skyldi
leggja lag sitt við óbrotna al-
þýðustúlku, og slikur var þá hroki og
uppgangur Stefánunga i Borgarfirði,
að þeir máttu ekki til þess hugsa að
tengjast fólki af hinum smærri ættum.
Vildu þeir ólmir stia elskendunum
sundur. Gripu Stefánungar til þess
ráðs i þvi augnamiði, að þeir flæmdu
Espólin með kænsku af Brekkubæ,
þannig að hann stóð uppi hús-
næðislaus. Lögðu þeir fyrir Stefán
Scheving að bjóða Espólin að vera hjá
sér á Ingjaldshóli, en þvertaka fyrir,
að hann fengi að hafa Rannveigu
þangað með sér. A það gat Espólin
ekki fallizt, þvi að ekki mátti hann af
Rannveigu sjá. Brá hann á það
þrautaráð að flytjast með Rannveigu
og móður hennar i skemmu eina, er
hann tók til afnota á kotbýlinu
Selvöllum. Var skemman sett fyrir
kúgildi á jörðina. Að vonum var hún
hinn versti bústaður, enda sýktust
hjónaleysin af vosbúð.
Eigi urðu þessar hrakfarir Espólins
i húsnæðismálum til að auka virðingu
hans meðal sýslubúa. Séra Ásgrimur
Vigfússon, Hellnaprestur, kvað um
Espólin, meðan hann hafðist við i
skemmunni, ásamt Rannveigu og
móður hennar: