Garður - 01.10.1945, Side 32

30
GARÐUR
og ég álít það eins og hvern annan hégóma og fordild, þegar vinnumenn
og smábændur eru að skipta sér af landsstjórninni“. Bjartur er íhalds-
samur í sér, en hann horfist í augu við veruleikann, eins og hann er,
nakinn og umbúðalausan. Hans takmark er ekki að verða eins og þeir,
heldur meiri en þeir, geta sýnt þeim, að smábóndinn Bjartur í Sumar-
húsum þarf ekkert að vera upp á neinn kominn.
Um tíma er uppgangur Bjarts mikill, það gerir heimsstyrjöldin. En
þó kemur svo, að hann tapar öllu aftur, honum er meira að segja
„synjað um hveitilúku upp á pönnukökur, ef gest bæri að garði, og
kaffi og sykur kom ekki til álita, nema gegn staðgreiðslu fyrir soleiðis
menn“. Og síðan er jörðin Sumarhús söld á nauðungaruppboði. En
Bjartur gefst ekki upp, maður á „aldrei að gefast upp, meðan maður
lifir, jafnvel þó þeir hafi tekið allt af manni“. Ilér speglast ljóslega andi
hetjualdarinnar:
Hugur skal því harðari,
hjarta prúðara,
móður því meiri
sem oss megin þverr (sbr. bls. 184 ísl. menning S. Nordal).
Bjartur er ósigrandi, hann flýr ekki af hólmi, en heldur lengra inn
.á heiðina. Þannig hefur hinn íslenzki bóndi í þúsund ár lifað af svarta-
dauða, stóru-bólu, einokun, jarðskjálfta, eldgos, hafísa auk livers kyns
hörmunga og þrenginga af manna völdum og aldrei látið bugast.
En þó að Bjartur beygi aldrei af í sjálfri lífsbaráttunni, þá hefur í
lokin orðið einhver bylting í sálarlífi hans. Skapofsinn hefur mildazt,
■og hann lætur nú loks undan tilfinningum sínum og tekur Ástu Sól-
lilju aftur til sín. Getur Bjartur þar að ýmsu leyti minnt á Hrafnkel
Freysgoða.
Hér hafa nú verið raktir lauslega eðlisþættir Ólafs og Bjarts og þá
komið í ljós, eins og í upphafi var sagt, að meginmunurinn á þeim
■Ólafi og Bjarti væri fólginn í því, að Jón Trausti væri aðeins að sýna
okkur einn einstakling, en II. K. L. aftur fulltrúa heildar, þó að ekki
sé farið út í það, að Óiafur er sem einstaklingur óvenjulega lítilmót-
Jeg persóna, en í Bjarti eru allir eðlisþættis þessarar „typu“ tröllauknir.
Sumum lesendum kann stundum að þykja Bjartur vera gerður