Mímir - 01.06.1967, Blaðsíða 52

Með þessu kvæði er engin breyting á erfi-
ljóðagerð, en þó ef til vill ný stefna að mótast í
huga höfundar. Þó að kvæðið beri keim Bjarna
Thorarensen, ber meira á þeim umbrotum, sem
áttu sér stað í Evrópu þessa tíma. Skoðanir
Brandesar voru ofarlega í huga Einars, eins og
ég hef áður greint frá og „krafan um andlegt
frelsi, réttinn til frjálsrar hugsunar og frjálsrar
rannsóknar",4 voru þar efst á baugi. „Þeim bar
umfram allt að taka vandamál til meðferðar í
verkum sínum, skera fyrir meinsemdir og herja
á hleypidóma."4 Þetta allt finnst mér koma
fram í kvæðinu sem barátta með hinum snauða
og ádeilda á auðuga og skilningslausa.
Einar hefur haft mætur á skáldskap Hjálmars
eins og greinilega kemur fram í kvæði hans,
sem endar á þessum Ijóðlínum:
Það læsir sig gegn um líf og sál
eins og ljósið í gegn um myrkur.
BÓLU-HJÁLMAR
Kvæði Þorskabíts birtist í íslendingi 18. jan-
úar 1924.5 Það er ekki af tilviljun, að hann yrk-
ir um þennan skáldbróður sinn. Þjóðfélagsað-
staða þeirra var hliðstæð, og í lífi Þorskabíts
endurspeglast ævi Hjálmars. Báðir voru þeir
óskólagengnir alþýðumenn, sem fátækt og mis-
skilningur léku grátt. Þorskabímr hefur án efa
fundið tengslin við Hjálmar og því minnzt hans
með þessu ágæta kvæði. I grein um skáldið seg-
ir dr. Richard Beck: „Lang merkast og mikil-
fenglegasta minningarkvæði Þorskabíts er þó
Bólu-Hjálmarskvæði hans (Lögberg 23. ágúst,
1923), þrungið að hugsun og hreimmikið,
minnir á rammauknar drápur fornskáldanna."6
Kvæðið er 120 vísuorð. Eyrstu fjögur erind-
in minna talsvert á goðafræði Grikkja og Róm-
verja eins og verða vill hjá rómantískum skáld-
um, en Þorskabítur var í skoðunum rómantísk-
ur og þó raunsæismaður öðrum þræði. Fyrst seg-
ir frá því, er guðirnir höfðu ákveðið að gefa
þjóðinni mikinn snilling, sem yrði stolt hennar
og fyrirmynd. Gæddu þeir hann öllum þeim
hæfileikum, sem mikilmenni þarfnast og að síð-
usm skáldskapargáfunni. Var hann nú reiðubú-
inn til þess að stíga niður til jarðar. En ekki eru
allar ferðir til fjár.
Eins og oft vill verða, beittu illar vættir hann
vélum og mögnuðu sortabyl móti honum.
Missti hann leiðar sinnar og mátti hýrast í hreysi
við fátækt og örbirgð. Við slík örlög fylltist
hann réttlátri gremju, misskilinn og smáður.
Grönin fríð ei vex í kræklingshlíðum.
Orninn svifhár ekki getur þrifist
áts við garg og klið í fuglabjargi.
Ef til vill má finna áhrif frá Þorsteini Er-
lingssyni í kvæði Þorskabíts, enda minna mörg
ádeilukvæði hans á Þorstein, því að báðir voru
þeir miklir jafnaðarmenn. Þorskabímr reynir
einn af fáum að mæla samtíð Hjálmars bót.
Fyrst ei betur guðum tekist getur,
glópska’ er að lá, þó mönnum yfirsjáist.
Næstu átta erindi lýsa vei skáldskap Hjálm-
ars, hvernig hann orti ógnþrungin og kröfmg
ljóð, smellin kvæði, er hitm í mark, eða Ijóð,
full trúarkrafts og alvöru.7 I fjórtánda erindi
birtist von höfundar, er hann segir, að loks hafi
runnið upp fyrir mönnum, að landið hafi misst
mikinn anda og kvæði Hjálmars séu nú í heiðri
höfð. Ef til vill yrðu þetta einnig örlög hans,
sem átt hafði svo líka ævi og Hjálmar.
Síðasta erindið er bæn höfundar til alföðurs
um, að hann kenni þjóðinni að meta hið góða.
Fái hún gætt þess, fullu’ er Fljálmar bættur,
forn þá íslenzk dáð mun aftur rísa.
Mikið kvæði, magnþrungið og myndauðugt,
glögg örlaga- og skáldskaparlýsing.
TIL BÓLU-HJÁLMARS
Kvæðið Til Bólu-Hjálmars eftir Jakobínu Sig-
urðardótmr, birtist í Þjóðviljanum 1. maí 1963.
Það er alllangt eða 8 erindi, ádeiluþrungið.
52