Mímir - 01.03.1968, Blaðsíða 22

ingu. Þetta á sínar orsakir í því, að hér hefur
alla tíð verið mikið um fólksflutninga. Bændur
hafa flutzt landshluta milli, og prestar hafa
tekið sig upp með vinnufólk sitt og setzt að í
nýju umhverfi. Þannig hafa vinnubrögðin
breiðzt út um landið. Alsiða var, að kaupafólk
af Suðurlandi færi til Norðurlands á sumrin,
og Norðlendingar fóru til Suðurlands, í verið.
Á þessum nýju slóðum kynntist fólkið ýmsum
nýjungum, sem það flutti svo í sína sveit. Þann-
ig náði vart að myndast einangrun ákveðinna
byggðarlaga.
Hefur erlendra áhrifa ekki gætt eitthvað í ís-
lenzkum þjóðháttum þrátt fyrir einangrun
landsins?
— Við finnum glögglega, að íslenzk menn-
ing á sínar rætur í Skandinavíu. En hún hefur
runnið inn í ákveðna farvegi og mótazt af sér-
kennum landsins og landshátta. Byggingar á
Islandi eru gjörólíkar byggingum í Skandi-
navíu. Þar hefur ætíð verið nóg af skógum, svo
að timbur þurfti ekki að spara til húsabygginga.
Islendingar notuðu torf og grjót í stað timburs.
Af þessu m. a. stafar mismunur í húsagerð ís-
lendinga og Skandinava. Sama máli gegnir um
bátana. Islenzkir bátar eru mjög frábrugðnir
bátum Skandinava. En þrátt fyrir þennan mis-
mun gægist hinn skandinaviski uppruni alls
staðar fram. Þetta sést bezt á gömlum áhöldum
og vinnubrögðum og gamalli tækni, sem á sín-
ar rætur erlendis. Sumt hefur auðvitað borizt
hingað á seinni öldum og þá einkanlega frá
Danmörku. Þegar kaupstaðir rísa hér upp og
vísir að iðnaði skýmr rótum í landinu, er mjög
farið að danskri fyrirmynd. Annars hafa erlend-
ir menningarstraumar í atvinnutækni Islend-
inga á seinni öldum ekki verið rannsakaðir að
neinu ráði.
— Er hugmyndin að vinna úr þeim upplýs-
ingum, sem ykkur hafa borizt um íslenzka þjóð-
hætti?
— Að svo stöddu verður það ekki gert. Eg
vinn nú einn að þessu á safninu, nema hvað
Þórður Tómasson, safnvörður á Skógum, hefur
unnið að þessu með mér öðru hvoru. Hann
semur spurningaskrárnar að mestu leyti, enda er
hann manna fróðastur um íslenzka þjóðhætti.
Mitt starf er einkum að senda út spurninga-
skrárnar, taka við svörunum og koma þeim síð-
an fyrir í skjalasafni, sem yrði aðgengilegt til
notkunar öllum þeim fræðimönnum, sem vilja
rannsaka íslenzka þjóðhætti. Við förum að er-
lendri fyrirmynd í þessum efnum, en slík þjóð-
háttasöfn eru allmörg í Skandinavíu, Þýzka-
landi, Englandi og írlandi. Á námsárum mín-
um í Svíþjóð kynntist ég nokkuð þjóðhátta-
safninu í Uppsölum, sem er reyndar að miklu
leyti miðað við andlega menningu, þjóðsögur,
þjóðkvæði, þjóðlög og slíkt. Þetta safn er eitt
hið elzta í Svíþjóð, um hálfrar aldar gamalt,
og þar er saman dreginn gífurlegur fróðleikur
um sænskt þjóðlíf á liðnum öldum. En við Is-
lendingar höfum algera sérstöðu, þar sem hér
hefur alla tíð verið skrifað mjög mikið. Einn
góðan veðurdag í ellinni sezt einn óbreyttur
bóndi, sjómaður eða verkamaður niður og fer
að skrifa ævisögu sína sem verður svo í 2—3
bindum. Slíkt þekkist ekki erlendis. Þar skrifa
einungis stórmenni eða stjórnmálamenn ævi-
sögu sína. I þessum æviminningum er að finna
miklar heimildir um íslenzkt þjóðlíf á liðinni
tíð, heimildir, sem lítið hefur verið unnið úr,
enn sem komið er. En það er rétt að leggja ein-
mitt áherzlu á þessa sérstöðu Islendinga, hvað
íslenzka þjóðin hefur haft mikið dálæti á hinu
ritaða orði. Margir hafa ekki getað dáið, fyrr
en þeir væru búnir að skrifa ævisögu sína. Þar
hafa þeir ekki einungis bjargað því frá
gleymsku, sem á daga þeirra sjálfra dreif, held-
ur einnig heimildum um líf og starf almenn-
ings. Margir tala um hina íslenzku alþýðu-
menningu sem sérstakt fyrirbæri, og vissulega
má segja, að svo sé. Hvergi annars staðar mun
venjulegt bændafólk velta eins fyrir sér þjóð-
málum og heimspólitíkinni og skrifa jafnvel
heilsíðugreinar í dagblöð um þessi efni.
— Eru fræðimenn þegar farnir að hagnýta
sér þær heimildir, sem þið hafið safnað saman
um íslenzka þjóðhætti?
— Já. Tvær spurningaskrár hafa beinlínis
22