Mímir - 01.03.1968, Page 39

Ein gengur léttfætt að leita:
lauffalin gjóta
geymir nú gimbilinn hvíta,
gulan á brár.
Hrynja í húmdimmum skúta
hljóðlát og glitrandi tár.
Þegar við höfum lesið þetta smtta ljóð, sem
vel mætti nefna helgiljóð um Island eða ásta-
ljóð til landsins, væri eðlilegt að fyrstu við-
brögðin yrðu: Hvar kemur Jónas Hallgríms-
son inn í myndina? Hann er hvorki nefndur né
ávarpaður, eins og títt er í kvæðum um einstaka
menn. En ljóð Snorra Hjartarsonar er eklci um
Jónas og ekki til hans heldur; mynd Jónasar
er falin á milli línanna. Hann er fullkomlega
sameinaður þeirri töframynd íslenzkrar náttúru
sem hér er dregin upp af svo frábærri íþrótt;
það er galdur ljóðsins. Jónas er „skáld íslenskr-
ar vitundar", segir Laxness. Og í ljóði Snorra
er Jónas eitt með landi sínu og því lífi sem það
elur.
I fyrsta erindinu er dögun yfir landinu, kyrrð
og tign: veglausar heiðar. „Suðrænublærinn"
leiðir hugann að kveðju Jónasar til ættlands-
ins og stúlkunnar sinnar forðum: „Nú andar
suðrið sæla vindum þýðum". Eg get ekki stillt
mig um að vitna enn á ný til Halldórs Laxness:
Jónas er „hinn eini íslenski rithöfundur sem
kann að nota orðið „góður"". Þessi grein
Laxness birtist áður en Snorri kom til sögunn-
ar í íslenzkum bókmenntum. Mér þykir orðið
„góður" listilega notað hér, sem lýsingarorð
um suðrænublæinn.
Annað erindi birtir nýtt svið; tíminn hefur
liðið: síðsumarnótt. Stjarnan við bergtindinn
er vitaskuld ástarstjarnan yfir Hraundranga;
hún brosir en skín senn á bak við ský. — I
síðara helmingi erindisins víkkar sviðið: óttu-
ljós víðáttan vaknar.
I þriðja erindi er á ný runninn dagur. Blóm,
dýr og fuglar gleðjast í skini sólar, jafnvel strá-
in, leikföng Jónasar í bernsku, sbr. Grátitt-
linginn. Þetta gæti verið táknmynd þess, hversu
birtan í Ijóðum Jónasar vitjaði þjóðar hans í
myrkri og kulda: sól rís úr steinrunnum straum-
um. Myndin „söngþrastasveimar" má vera sótt
til Jónasar; a. m. k. minnir hún á vorboðann
Ijúfa í sonnettu hans, sem allir kunna.
I næsta erindi kemur nýtt efni til sögunnar;
náttúrulýsing fyrstu þriggja erindanna er nán-
ast undirbygging þessara sex dulúðugu brag-
lína. — Hver gengur ein að leita gimbilsins
hvíta? Og hver er það sem grætur í húmdimm-
um skúta? Þeim spurningum verður hver les-
andi að svara fyrir sig. Þessar línur kunna að
hafa víðari skírskotun en til Jónasar eins. Sú
sem gengur léttfætt að leita, gæti að vísu
mætavel verið stúlkan hans. En skáldið kynni
að hafa í huga gjörvalla íslenzku þjóðina; hún
leitar fegurðar, sem lauffok tímans hefur hul-
ið. Gimbillinn hvíti yrði þá tákn þeirrar ó-
snortnu fegurðar, sem Jónas eftirlét þjóð sinni.
I síðustu línunum lætur skáldið þess ógetið,
hver fellir hin hljóðlátu tár. Landið, sem ól
hann og hann unni svo mjög? Eða verður yfir-
leitt skilið á milli lands og þjóðar? Snorri orti
síðar:
Land þjóð og tunga, þrenning sönn og ein,
þér var ég gefinn barn á móðurkné;
ég lék hjá þér við læk og blóm og stein,
þú leiddir mig í orðs þíns háu vé.
Þannig vekur þetta Ijóð ýmsar hugmyndir,
skilur eftir spurningar í huga lesandans eins
og allur góður skáldskapur. Og það er fánýtt
og auk þess bjarnargreiði við lesendur að leita
svara fyrir þá. Slíkt gerir naumast annað en
spilla listrænni nautn.
Þó ég væri allur af vilja gerður, gæti ég ekki
bent á hnökra í þessu ljóði. Stuðlarnir ljá því
festu, en hinar stuttu braglínur gæða það mýkt.
Sú aðferð skáldsins að ríma saman síðustu at-
kvæði braglínanna í hverju erindi er einkar hag-
leg; í lok ljóðsins rímar hann þó að fullu.
Sagt hefur verið, að Snorri sé bæði málari
og tónskáld í ljóðum sínum, og er hér
skýr vitnisburður þess. I tveimur fyrstu erind-
unum er hvor helmingur í rauninni málverk;
39