Mímir - 01.06.1989, Page 5

Um innihaldsleysi
— Einkennist bókmenntaumræðan af ákveðnu innihaldsleysi á okkar dögum? —
Sveinn Skorri
Höskuldsson:
Þegar ritstjórn Mímis leggur þessa spurningu
fyrir mig stafar það væntanlega af því að hún
vilji biðja mig að tala skýrar en ég gerði í
óbeinni staðhæfingu í símtali um skáldsögu
Guðmundar Andra við einn af ritstjórum Þjóð-
viljans. t>ar var allt rétt eftir mér haft, en viðtal-
ið óundirbúið og lítið um röksemdafærslu eins
og verða vill í skjótri atburðarás.
Orð mín um, að „ádeilan [. . .] beinist fram-
ar öðru að ákveðnu innihaldsleysi í bók-
menntaumræðunni á okkar dögum,“ lýsa skiln-
ingi mínum eða túlkun á tilteknum efnisatrið-
um í sögu Guðmundar Andra.
Túlkunin getur að sjálfsögðu verið röng. Ég
er þó enn þeirrar skoðunar eftir nýjan lestur
sögunnar að hún fari nær réttu.
Af hverju stafar þá það innihaldsleysi (ættum
við frekar að kalla það merkingarleysi?) sem á
er deilt?
Við gætum e.t.v. orðað það svo að skopast sé
að vantrú og oftrú á bókmenntakenningar.
Prófessorinn í sögunni er „eins og prestur
genginn af trúnni“. Unga fólkið grípur hins
vegar til óljósra kenninga eins og þær væru það
lásagras sem lokið gæti upp öllum fylgsnum.
Ef við erum hreinskilin held ég að við hljót-
um að játa að hvort tveggja fyrirbærið þekkjum
við úr veruleikanum umhverfis, og bæði fela
þau í sér hættu á innihaldsleysi.
Sá fræðimaður, sem hættir að fylgjast með
nýjum kenningum, hvort heldur það er af van-
trú eða andlegri leti, gengur á endanum inn í
sjálfan sig uns hann snýst eins og gömul
grammófónplata þar sem nálin sargar sömu
tónana aftur og aftur.
] hinu felst þó ekki minni hætta á innihalds-
leysi er menn elta tískusveiflur fræðanna álíka
gagnrýnislítið og táningar fylgja „tíu á toppn-
um“ í vinsældalistum poppsins. Síðan er kenn-
ingu eða einu saman nafni kenningarsmiðs
slegið fram af svipaðri glaðbeittni og af segir í
kvæði Arnar Arnarssonar:
Annar eins maður og Oliver Lodge
fer ekki með neina lygi.
Skák og mát!
Hverfum nú frá útleggingu á sögu Guðmund-
ar Andra að spurningunni.
Mætti ég þá hefja svar mitt á annarri spurn-
ingu:
Höfum við not eða þörf fyrir skáldskap og
viti borna umræðu um skáldskap?
Ég held það. Þó get ég ekki sannað það —
síst aföllu „vísindalega“. Ég hef fyrir löngu sætt
mig við guðlausan heim, en ég get ekki sætt mig
við skáldskaparlausan heim.
Hvað er þá skáldskapur eða til hvers er
skáldskapur?
Við því kann ég ekki fremur svar en spurn-
ingunni um það hvers vegna við erum hér haf-
rekin „sprek á annarlegri strönd“.
Skáldskapur er líka margvíslegur og marg-
ræður og því geta svörin vísast verið mörg.
— Skáld eru sjáendur, var eitt sinn sagt.
Ein leið að skáldskap er að líta á hann sem
tjáningu þess hversu skáld sjá heiminn og tilvist
okkar í heiminum.
Vísindamenn leita reglu og sanninda eftir
röklegum leiðum. Skáld freista þess eftir öðr-
um leiðum að finna sannleik og koma skipan á
5