Mímir - 01.06.1989, Blaðsíða 17

mjúki móðurbarmur hins þurfandi karlkyns og
sem slík er hún dögg magnleysis þess og minni-
máttarkenndar.
Texti Stokers er vitnisburður um margvís-
lega kreppu Viktoríutímans og annað og meira
en tímabundin hrollvekja. Hér hefur öðru
fremur verið spurt um kynferðiskreppu en text-
inn hefur sannarlega gefið mönnum tækifæri til
nálgunar af því tagi. Ætlunin er og var ekki að
sýna enn einu sinni fram á kúgun karlmannsins
á konunni, því síður að einblína á Viktoríutí-
mann, heldur að nálgast þessa þrautseigu stað-
reynd út frá sjónarhorni hins sígilda — sjónar-
horni goðsagnarinnar.
Konan sem ímynd hins breiða og alltum-
faðmandi barms er sumpart liðin tíð. En er
bælingin ekki kjur á sínum stað, þó svo að
vettvangur konunnar hafi flust út á torg og
afrek hennar séu vegin og metin „að heiman“?
Ef til vill er ímynd konunnar sem kynveru enn
merkt daggartári sefjunar, svefni sakleysis og
hreinleika, sveipuð blekkingu þeirra sem óttast
svefnrofið.
Torgið — heimur athafna, mennta og dag-
launastrits — hefur verið vettvangur karl-
mannsins frá því að elstu menn muna. Hasli
konan sér þar völl þá er ógnin kannski einungis
á yfirborðinu, yfirborði umræðu okkar daga
um „frelsi“ og „jafnrétti“. Undir yfirborðinu, á
mótum karls og konu, ríkir goðsögnin. Enginn
leitar sannleikans þar og eins og allir vita er
hóran ekki þekkt fyrir lausmælgi. Um karl-
menn sagði de Beauvoir:
their complexes will...depend upon their
amatory power and their skill in giving
pleasure.20
1 Þessi ritgerð er upphaflega samin á haustmisseri
1988, í námskeiði Matthíasar Viðars Sæmundsson-
ar um afþreyingarbókmenntir, en hér birtist hún
þó nokkuð breytt. Matthíasi þakka ég góðar
ábendingar.
2 Hugtakið „anarkí“ er haft um þá aðferð, þar sem
greinargerð fræðimannsins hneigist ekki síður til
margræðis en módernískur texti. Þar ríkir ekkert
samhengi og engin skýring. Sjá Catherine Belsey:
Critical Practice, London-New York, 1980, bls.
105.
3 Aristóteles: Siðfræði Níkómakkosar, 1.3 1094b25-
30.
4 Roland Barthes : „The Death of the Author", í
Image-Music-Text, England 1977, bls. 146.
5 Sama, bls. 147.
6 Sama, bls. 148.
' Franski fræðimaðurinn Michael Foucault hefur
fjallað um höfundarhugatakið í ritgerðinni „What
is an Author?“, í Language, Counter-Memory,
Practice, New York, 1977, bls. 113-138. Þar segir
hann, að þrátt fyrir alla þá möguleika, sem dauði
höfundarins geti haft fyrir bókmenntarýni, hafi
hann enn ekki verið metinn sem skyldi og að höf-
undurinn sé í raun nálægur ennþá. I stað „hreinn-
ar“ orðræðu, þar sem spurt yrði um tilvistarhætti
hennar, hvaðan hún komi, hvernig hægt sé að
höndla hana og hver „stjórni" henni, glymja enn
sömu, gömlu lummurnar: Hver er höfundurinn?
Höfum við rök fyrir frumleika hans og trúverðug-
leika? Hvað hefur hann afhjúpað af sínu innra
sjálfi?
8 í „Frontiers of Criticism" í On Poetry and Poets,
England, 1957, bls. 103-121, bendir T.S. Eliot á,
að sniðgangi bókmenntagagnrýnandi heimspeki,
sálfræði og fagurfræði í umfjöllun sinni, verður það
á hans eigin ábyrgð. Þetta, segir Eliot, hefur öllum
mátt ljóst vera síðan Coleridge gaf út bók sína
Biographia Literaria árið 1817.
9 Eliot, bls. 116.
10 Rosemary Jackson: Fantásy: The Literature of
Subversion, England 1981, bis. 96.
11 Sama, bls. 119-120.
12 Richard Astle: „Dracula as Totemic Monster:
Lacan, Freud, Oedipus and History“, Sub-Stance,
25, 1980, bls. 98-105.
13 Richard Astle telur greiningu af þessu tagi vera
„heppilega" í Ijósi þess, að þcssi hryllingssaga sé
frá tímum Freuds sjálfs og segir, að sú staðreynd
geti mögulega sýnt fram á djúpstæð tengsl bók-
mennta, sálfræði og hugarfarssögu.
14 Anne Cranny-Francis: „Sexual Politics and Polit-
icial Repression in Bram Stoker’s Dracula“, í Sub-
Stance,
15 Gail B. Griffin: „Dracula and the Victorian Male
Sexual Imagination", í International Journal of
Women’s Studies, 5, 1980.
16 Bram Stoker: Dracula, England 1897 (Penguin
1979), bls. 365.
17 Sama, bls. 202 og 359.
18 Simone de Beauvoir: The Second Sex, þýdd af
H.M. Parshley, England (J.Cape) 1953, Penguin
1972, bls. 397. De Beauvoir er ein þeirra, sem
leitað hefur ástæðna í furðuveröld kynferðisins.
Bók hennar, Hitt Kynið, er ennþá ein hinna áreið-
anlegri í „smiðju mannlegra fræða“. Hún er heim-
speki, sálarfræði og hugarfarssaga um ímyndir
karls og konu.
19 Þetta er beint framhald af fyrri tilvitnun.
20 Sama, bls. 402.
17