Ný menning - 15.01.1946, Side 9

N Ý MENNING
9
Eftir dr. Maurice Ðobb, hagfræíiprófessor í Cambridge
Kafli «r bókinni „USSR, her Life and her People“, London 1943
Sovétríkin eru samband sextán lýð-
velda. Elzt þpirra er Hið sósíaliska sov-
étlýðveldasamband Rússlands (Stóra-
rússland) og er enn í dag stærst af ríkj-
unum, enda eru Stórrússar um helming-
ur allra íbúa Sovétríkjanna. Síðar var
Suðurkákasíusambandið rnyndað af
þjóðum þeim, sem búa sunnan Kákasus-
fjalla, þá sovétlýðveldín Ukraína og
Hy.ita'ús&land. Nokkru síðar voru enn
stoínuð þrjú lýðveldi í Asíu, þar sem
áður hét Túrkestan — Úsbekistan, Túrk-
menistan og Tadsíkistan.
I desember 1922, tveimur mánuðum
eftir að síðustu innrásarherirnir voru
hraktir á brott úr ráðstjórnarlandi, var
allsherjarþing ráðanna háð. Á því þingi
var ákveðið að stofna Sovétríkin, sam-
band hinna éinslöku sósíalisku lýðvelda;
ári síðar, 1923, var ákvörðun þessi gerð
að lögum. 1 yfirlýsingu þeirri, sem þá
vai* gefin, segir: „Frá upphafi göngu
sinnar voru sovétlýðveldin tengd bönd-
um náinnar samvinnu og gagnkvæmrar
hjálpar, er síðati snerist í bandalag. Lýð-
veldin veittu hvert öðru bróðurlega að-
þann, er Bandaríkjamenn kalla „the
gangster journalist“, og aðra slíka.
f; i
Morgunblaðið þykist hafa birt
þessa ritsmíð Koestlers af umhyggju
fyrir því, að íslenzkum kjósendum
gæfist kostur að kynnast ástandinu í
Ráðstjórnarríkjunum eins og bað er
í raun og veru. Nú, er Morgunblaðinu
hefur verið sýnt fram á með óhrekj-
anlegum rökum, að Koestler þessi er
ekki annað en alls ómerkur falsari,
hlýtur það að afneita honum opinber-
lega, sé til í ritstjórum þess nokkur
heiðarleg taug.
stoð, en voru þó um skeið sérstök ríki og
einungis sameinuð með bandalagssátt-
málanum. Gagnkvæm samskipti þeirra,
alþióðleg aðstaða og öll síðari þróun
hefur leitt til þess að þau hafa sameinazt
í eitt sambandsríki . . . Þetta samband
jafnrétthárra þjóða er stofnað af alger-
lega frjálsum vilja þeirra iog öll þjóð-
erniskúgun aínumin, hvcrt lýðveldi hef-
ur rétt til að segja sig úr sambandinu, ef
það æskir þess. Jafnframt er sósíalisk-
um lýðveldum, sem síðar kunna að verða
stofnuð, heimilt að ganga í sambandið.“
Í bandaríki þessu var sambandsstjórn-
skipan, að sumu leyti áþekk og í Banda-
ríkjmn Norðurameríku, en þó ólík í all-
mörgum veigamiklum atriðum. Samkv.
henni fer miðstjórnin í Moskvu með
ákveðin völd, en hin einstöku lýðveldi
ráða öllum þeim málum, sem ekki liggja
sérstaklega undir miðstj órnina. Ef lög
einhvers lýðveldis greinir á við lög Sov-
étríkjanna, skulu hin síðarnefndu gilda.
Sambandsstjórnin ræður meðal annars
/---------------------------^
Lesið
Ævisögu
Stalíns
Bóndirm í Kreml
Eftir
Guimar
Benediktsson
N _______
utanríkismálum, her og flota, járnbraut-
um og flutningum á ám, pósti, síma og
mikilvægum iðnfyrirtækjum; sérstakir
þjóðfulltrúar sambandsstjórnar hafa mál
þcssi með höndum og samsvara ráðherr-
um hjá oss. Hin einstöku lýðveldi ráða
öðrum málum, svo sem kennslu- og fé-
lagsmálum, lögreglu, stjórn minni hátt-
ar, staðbundinna iðnfyrirtækja og því
sem nefnt er hagstjórn sveita og bæja;
þjóðfulltrúaráðuneyti lýðveldanna stýra
málefnum þessum, ekki sambandsstjórn-
in. Enníremur er vissurn málefnum, svo
sem innanríkisverzlun, landbúnaði, fjár-
málum, réttarfari og smáíðnaði, stýrt af
hvorum tveggja, ráðuneytum hinna ein-
stöku lýðvelda og sambandsstjórnar. —
Hvert einstakt lýðveldi ræður miklu um
stjórn þessara mála innan sinna eigin
vébanda, en verður jafnframt um margt
að hlíta þeirri allshcrjarstefnu, sem
ákveðin er af samsvarandi ráðuneyti
sambandsstj órnar.
Sambandsríki
ráðstjórnarþjóSanna
í upphafi voru sambandslýðveldin
fjögur, nú eru þau sextán, auk tuttugu
og tveggja minni „sjálfstjórnarlýðvelda“
er svo eru kölluð. Stærst eru Stórarúss-
land og Úkraína, þá Hvítarússland. Það
sem áður var Suðurkákasíusambandið
hefur af nýju greinzt í þrjú lýðveldi,
Georgíu, Armeníu og Azerbajdsan, en
innan þeirra eru minni sjálfstjórnarlýð'-
veldi fjallaþjóðanna í Kákasíu — Osseta
og íbúanna í Dagkestan, sem mjög eru
ólíkar sléttubúunum í suðri, bæði að
kynstpfni og siðum. Á sama hátt eru nú
fimm lýðveldi hinna ýmsu þjóða í Mið-
{