Ný menning - 15.01.1946, Page 12

12
N Ý MEN.N I N G
um og kosið um þá og rædd voru „fyrir-
maeli“, er hinum kosnu fulltrúum var
falið að koma á framfæri. Hinn kjörni
fulltrúi skyldi venjulega gefa skýrslu
umbjóðendum sínum við og við, en hve-
nær sem var mátti svipta hann umboði
og fela það öðrum. Kosningar til æðstu
löggjafarstofnana voru „óbeinar“ í þeim
skilningi, að lægri ráðin kusu fulltrúa
í Æðsta ráðið, en kjósendur ekki.
Kosningarrétt höfðu eingöngu „vinn-
andi mcnn“, þeirra á meðal taldir bænd-
ur, sem unnu sjálfir að búum sínum.
Menn, sem „hafa aðra í þjónustu sinni
í gróðaskyni“, eða lifðu á tekjum af
eignum voru sviptir kosningarétti, svo
var einnig um kaupmenn, presta og fyrr-
verandi lögreglumenn keisarans. Síðan
hin nýja stjórnarskrá komst á 1936 hafa
kösningar verið skriflegar. Fulltrúar í
Æðsta ráði, og í öllum öðrum ráðum,
eru kosnir beint af kjósendum. Enn-
fremur er engin stétt manna svipt kosn-
ingarétti, nema glæpamenn og geðveik-
ir. Allir þegnar, sem orðnir eru fullra
18 ára, hafa kosningarétt, eða eins og
stjórnarskráin orðar það: kosningar eru
„almennar, beinar og leynilegar.“
Kosningarnar 1937
Árið 1937, er nýja stjórnarskráin
hafði verið samþykkt, var í rauninni að-
eins einn „listi“ frambjóðenda, er hver
kjósandi gat annað hvort hafnað eða
játað. En þessir listar höfðu verið undir-
búnir af kjörnefndum eftir að kosninga-
fundir höfðu skipað frambjóðendum á
lista, sem ræddir voru frjálst og hindr-
unarlaust áður en valið var á listana,
því fór fjarri, að frambjóðendurnir á
listunum væru allir félagar í kommún-
istaflokknum. Margir voru óflokks-
bundnir, eða fimmti hluti allra fulltrúa
í Sambandsráðinu og þriðjungur þjóð-
crnaráðsins. En í öðrum ráðum eru tveir
þriðju hlutar allra fulltrúa óflokks-
bundnir, eða 800 þús. af 12 hundruð
þúsundum fulltrúa.
StaSa Kommúnistaflokksins. „Félags-
skapur manna, sem falin eru sérstök
ákyrgSarstörf og skyMur"
Kommúnistaflokkurinn skipar stöðu,
sem í ýmsum greinum á sér ekki einn
líka í öðrum löndum. Sjálfur er flokk-
urinn byggður að lýðræðislegum hætti.
Flokksmenn kjósa embættismenn flokks-
ins leynilega og skriflega, og á fárra ára
fresti fer fram í flokknum svokölluð
„hreinsun“ eða könnun á hegðun og for-
tíð flokksfélaga. Þcssi flokkskönnun fer
fram opinberlega, svo að óbreytt fólk
getur fylgzt með og látið uppi álit sitt
á félögum flokksins. Hann er eini skipu-
lagði flokkur Ráðstjórnarríkjanna síð-
an snemma á dögum byltingarinnar, og
honum er skipaöur sess í stjórnarskránni
þar sem hann er kallaður „brjóstfylking
hins vinnandi fólks og kjarni í öllum
samtökum hinna vinnandi manna“. En
ef til vill ætti fremur að túlka kommún-
istaflokkinn sem félagsskap manna, sem
falin eru sérstök ábyrgðarstörf og skyld-
ur hins rúmhelga dags og ætlað er að
ganga á undan með góðu eftirdæmi og
móta hegðun og almenningsálit en
skipa honum á bekk með venjulegum
kosningaflokkum í þingræðislöndum.
Stjórnmálakerfi Ráðstjórnarn'kjanna.
Áhngi almennings á pólitískum mál-
efmim, og þátttaka hans í stjórnar-
starfinu. í Ráðstjórnarríkjunum cr
starfaudi lýðræÓi veigamikill þáttur
í stjórnmálalífinu
Tvennt er það, sem einkum einkenn-
ir stjórnmalakerfi Ráðstjórnarríkjanna.
Annað er það, að almenningur hefur
miklu meiri áhuga á pólitískum málefn-
um en títt cr meðal inanna á Bretlandi
og í Ameríku. Hitt er það, hve óbreyttur
borgarar taka rniklu virkari þátt í
stjórnarmálefnum þar í landi. Frétta-
blöðin eyða miklu meira rúmi í alvarleg
efni á sviði atvinnumála og stjórnmála
en gert er hér á landi og í Ameríku. Og
verkamenn og samyrkjubændur, konur
og karlar, ungir og gamlir, lesa þessi
blöð af mikilli kostgæfni. Það er hlut-
fallslega lítið af „léttmeti“ okkar blaða,
og alls ekkcrt af rosafregnum þeim, sem
oft eru taldr.r nauðsynlegar til þess að
blöð okkar gangi út. Rökræður cru heit-
ar; menn eru hvattir til að skrifa blöð-
unum tillögur sínar og umkvartanir.
Einnig eru sérstakir verkamanna- og
bændafréttaritarar, meira en milljón
talsins, eða 1 á hverjar 50—60 fjöl-
skyldur. Starf þeirra er fólgið í því að
skrifa um það, sem gerist í verksmiðj um
þeirra eða þorpum, og ef nauðsyn ber
til, er þeirn skylt að gagnrýna forstjóra
og embætlismenn. Bókstaflega hver verk-
smiðja eða aðrar stofnanir hefur „vegg-
blað“, sem stjórnað er af verkamönnun-
um sjálfum á vinnustöðvunum og ræðir
um nýjungar staðarins og verksmiðju-
málefni.
En það er ekki talið, að pólitískar
skyldur þegnanna séu eingöngu í því
fólgnar að greiða atkvæði í kosningum
og geta rætt viðfangsefni dagsins með
nokkurri greind. Það er talin pólitísk
skylda hvers borgara að taka til hend-
inni í stjórnarstariinu og fela það ekki
eingöngu embættismönnum og atvinnu-
stjórnmálamönnum. Þetta starjandi lýð-
ræði er svo mikils háttar þáttur í stjórn-
málalífi Ráðstjórnarríkjanna, að hann
verður ekki vanmetinn. Það getur farið
fram með þeim hætti, að allir verkamenn
í verksmiðju taki þátt í „framleiðslu-
ráðstefnum“ til að ræða vinnuáætlun
verksiniðjunnar, eða að verkamaðurinn
verði einn hinna 5 milljóna meðlima í
verksmiðjunefndum og tryggingamála-
nefndum, sem fara með málefni verka-
lýðsfélaga, líta eftir vinnuaðbúnaði og
öðrum málum iðnaðarins. Loks getur
ráðstjórnarborgarinn verið einn af hin-
um mörgu milljónvm manna, sem' eiga
sæti í stjórnarnefndum samyrkjubúanna
eða þorpsráðanna, er stjórna málefnum
samyrkjubúa og sveita.