Helgarpósturinn - 06.04.1979, Síða 22

lustmeöþ\l
fttingjar. 1
kennslu, I
Þaö væri I
gur sem I
ímsum uní
rfseinta&s!
fær-u ekí
promœi
oröinn
Kenna ratalitT'
hlutverki sem
bladamadur í einn dag.
Föstudagur 6. apríl 1979
__he/garpósturinrL.
Helgarpósturinn mun i framtiðinni gefa samborgurunum kost á aö gerast blaðamenn eina dagstund og taka fyrir efni sem þeim eru hugleikin. Það er Berglind Asgeirs
dóttir fulltrúi I upplýsinga- og menntadeild utanrikisráðuneytisins sem riöur á vaðið og tekur hún fyrir Kennaratalið nýja en Berglind hefur verið altekin af ættfræði og
ættartölum allt frá þvi að hún komst fyrst I kennaratalið gamla, tlu ára gömul.
„Pennaletin
íslenska
er mesti
dragbrturinn"
Um 50.000 Íslendingar koma fyrir í
nýju kennaratali sem er í burðarliðnum
,,Ættfræöi- og mannfræðiáhugi er tvimælalaust
meiri nú en fyrir 50 árum, en það sem tefur út-
komu hins nýja kennaratals er fyrst og fremst
seinlæti manna við að svara útsendum spurninga-
listum. Fólk hefur yfirleitt tekið erindi mínu yel,
en þegar senda á skrifleg svör vandast máiið.
Kennaratalið verður aldrei það heimildarrit sem i
þvi er ætlað að vera nema til komi virkur áhugi.
kennaranna sjálfra," sagði ólafur Þ. Kristjáns-
son, fyrrum skólastjórí i Flensborg, þegar ég
ræddi við hann um undirbúníng nýs kennaratals
sem væntanlega litur dagsirfs fjós innan fárra ára.
Ólafur er enginn nýgræðingur
i samningu sllkra rita og vann
aö langmestu leyti einn gamla
kennarataliö, sem kom út I sex
heftum á árunum 1956 — 1962.
Þar skrifaði hann æviágrip
hvorki meira né minna en tæp-
lega fjögur þúsund og tvö
hundruömanna sem lokið höfðu
kennaraprófi og/eða fengist viö
kennslu einhvern tima ævinnar.
Hann hefur frá þvi á unglings-
árum haft geysilegan ahuga á
ættfræði og unnið rriikið áð
þeirri fræöigrein og er nií for-
ma&ur Ættfræðifélagsjns. Þá
má geta þess, að haifn hefur
kennt 60 nemendum æt^fræði á
námsskeiðum hjá Námsflokk-
um Reykjavikur á úndanförn-
um tveimur árum. t
Islendingar eru liklega öö
þjóðum i&nari viö á& ge|
ættartölur og nú i vaxandí*
ritmeðæviágripum má*nna!l
sömu starfsmenntun, sSs
fræöingatal, guðfræðin^
vélstjóratal o.sfrv. Rit
njóta mikilla vinsælda og
sögn bóksala seljast þau gjar
an upp á örfáum árum. Þaö erl
hins vegar óvist að allur sá
fjöldi sem nýtur þess að lesa
þessi rit geri sér grein fyrir
þeirri miklu nákvæmnisvinnu
sem liggur að baki sllkri útgáfu.
Gera menn sér til dæmjs I
hugarlund hversu mörg ártöl
eöa dagsetningar eru i riti sem
rekur “æviágrip 8 — 9000 manna,
eða þvi hversu erfitt þaö kann
að vera aö hafa upp á fólki sem
flust hefur yfir feálfan hnöttinn?
Þúsundir kennara bæs
við á 20 árum
Kennaratalið hefúr óneitan-
lega nokkra sérstöðu meöal
annarra rita sem greina frá á-
kveðnum starfsstéttum, fyrst og
fremst vegna þess, aö gifurleg-
ur fjöldi fólks kennir um lengri
eöa skemmri tlma án þess að
hafa lokið kennaraprófi. Það er
því augljóstað mikil vinna þarf
að fara fram áður en unnt er að
senda út spurningalista, þar
sem menn fylla útæviágrip sitt.
Undirbúningsvinna að út-
komu Kennaratalsins hófst vet-
urinn 1976 — 1977, en þá voru
skráðog sett á spjöld nöfn allra
þeirra, sem lokiðhöf&u prófifrá
kennaraskólum landsins frá þvi
eldra Kennaratalið kom út og
reyndust þetta vera nokkuð á
þriöja þúsund manns. Þá var
leitast viö aö skrá nöfri allra
þeirra sem kennt höföu á þessu
timabili en voruhættir og si&ast
en ekki sist nöfn þeirra sem
kenndu þennan vetur.Nokkrum
erfiöleikum bundiö var að afla
upplýsinga um þá sem annast
kennslu án þess aö hafa lokiö
kennaraprófi. Sömu sögu var að
segja um marga þá sem annast
stundakennslu, en þaö er aö
stórum hluta kennarar sem
hafa ekki aflaö sér kennararétt-
inda. Aösögn ólafs reyndist það
óvinnandi vegur að ætla sér að
ná til allra þeirra sem aöeins
höfðu fengist við slíka kennslu
einn vetur, en hins vegar var
lögö áhersla á aö ná til þeirra
sem verið höföu við stunda-
kennslu um árabil.
Þaö reyndist erfitt að afla
Hiplýsinga um þá sem fást við
einkakennslu og sagði ólafur að
miðað heföi verið við það að ná
til þeirra sem væru með ein-
hvérs konar skólahald, en varð-
andíaðra,sem hafa e.t.v. fáeina
einstaklinga í aukatimum, var
ekkert a&hafst.
Aðspurður kv§öa£MltefuíLekki
treysta sér til,
hversu mörg ævT
kennaratalinu, ef^aTl
svöruðu sem haft hefur vé
samband við. Auk þeirra nýj
kennara sem útskrifast hafa f'rl
þvi að gamla Kenaratolið,,
ut mun vaýt i
ú má gleyma
;gar umfang kennaratalSc
inssr athugaö, að auk foreldra
,er einnig getið um ma
* mgdaforeldra og
Það ér '
Strúle
jafnVéI.*ýi0KOOOO, manna komi
^fyrir ijpiínu. jr
QÍafur vinnur ^pai að
verkinu
Siöastliöinn vetur voru sendir
út spurningalisjpí I hina ým|
skóla lanásinsfsamkvæmt þe
listum sem Ólafur hafði út
Þess má geta aö Sigurðf!
Gunnarsson, fyrrum skóla-"”
stjóri, aöstoðaði Ólaf nokkúð i
-- ;ólanna
^.... út-
fylitum seölunuii
að ýta á eftir kennurunT"
svara. Það mun vera misjaT
hvemig þetta hlutverk hefur
verið rækt, en margir kennarar
eru mjög áhugasamir um út-
komu Kennaratalsins og gera
sér grein fyrir þvi, að verkið
vinnst aldrei fúllkomlega nema
kennarar séu sjálfir lifandi og
áhugasamir um að allir sem
fengiö hafa spurningalistana út-
fylli þá.
Spurningalistarnir voru
sendir beint til háskólakennara
og einnig þeirra sem látiö hafa
af kennslu, en i mörgum tilfell-
um reyndist mjög erfitt að hafa
upp á þeim. Nokkuð hefur verið
stuðstviðlistaliíeyrissjóðanna i
þessari leit, en Ólafur benti á
það, að sá galli væri þó á þeim
til þessara nota, aö þar væri
fyrra starfsheitis lffeyrisþega
ekki getið. Hagstofan mun hafa
reynst einna drýgst þegar leitaö
hefur verið fanga varðandi
kennara sem erfitt hefur verið
að hafa upp á.
Miklir örugleikar eru á aö
komast að þvi, hverjir ýmsir
þeir aðilar eru, sem komið hafa
nálægt stundakennslu, þar sem
skólamir hafa oft aðeins nafn
viökomandi og árið sem hann
eða hún kenndi. 1 skrám hinna
ýmsu skóla koma því iðulega
fýrir sömu nöfnin, sem ekki er
þó vitaö um hvort er einn og
sami maöurinn,Þaö getur iöu-
lega verið erfitt aö skera úr
þessu og sagði Óláfut
værujiiiakiöbi'igðin frá
„ It nægt að ná
manni úr hverjum árgar.
einum kennara úr hverj ,
skóla til aðgreiða úr vandamál-
um sem komu upp. Fjölgun
landsmanna á þessum tuttugu
árum gerði það hins vegar að
verkum aö slikt væri nær ó-
gjörlegt og þvi yröi að leita á vit
stofnana og fletta upp i skrám
til samanburöar. A Fræðslu-
málaskrifstofunni hefðu veriö
menn á árunum milli 1950 og
1960 sem þekktu til nærfellt
allra kennara landsins, en þvf
væri af eðlilegum ástæðum ekki
lengur fyrir að fara.
Tilgangur kennaratals-
ins
Ólafur sag&i, að fyrstu
spurningalistarnir hefðu borist
inn á siöastliðnum vetri, en þó
alls ekki nægilega margir. Það
þyrfti þvi að gera mikið átak til
að ná þeim inn áður en skóla
lýkur i vor. Meginástæðan fyrir
því, að skil á listunum mega
ekki dragast er sú, aö með þvi
er veriö aö rýra gildi æviágripa
þeirra sem fyrstir voru til að
skila. Kennarar ættu því með
hliðsjón af þessu að setja hið
fyrsta æviágrip sitt á blaö og
skila. Jafnframt væri æskilegt
að þeir athuguðu hvort sam-
kennararnir væru einnig búnir.
Þá væri ekki siöur áriöaridi að
Aðspurður kvaöst Ólaf
á Kennaratalið sem ættræöi-
mannfræði- og félagsfræðirit.
Eitt af þvi sem það ætti aö geta
svarað væri hvaða námsleiöir
þaö fólk heföi fariö sem fengist
við kennslu, enda jiótt kennara-
talið kæmi ekki til með að segja
hverjir væru góðir kennarar.
Tveir menn gætu hafa lokiö ná-
kvæmlega sömu prófum og
verið jafnlengi við kennslu, þótt
þeír væru ákaflega misjafnlega
til kennslu fallnir.
Ólafur sagðist álita, að hið
nýja Kennaratal myndi leiöa i
ljós að meðalaldur kennaraværi
nú mun lægri en hann heföi
veriö og ennfremur aö hlutföllin
á milli karlkyns- og kvenkyns-
kennara væru gjörbreytt frá þvl
eldra ritiö kom út.l gamla
Kennaratalinu voru æviágrip
2779 karla og 1405 kvenna. Hann
sagðist ekki vita til þess, að
gerðar hefðu verið neinar tölu-
legar úttektir byggðar á þeim
upplýsingum sem þar væri að
finna, en aö slnum dómi væri
hægt að framkvæma ýmsar
athuganir á stöðu og högum
kennara út frá Kennaratalinu.
Ólafur, sem er annar ritstjóri
Arsrits Sögufélags ísfirðinga,
helgar útgáfu hins nýja
Kennaratals allan þann tfma
semhannhefur aflögu. Sú vinna
sem fer fram er unnin án nokk-
urra styrkja. Ólafur tók það
hins vegar skýrt fram að ekki
heföi yerið sótt um neina fjár-
hagslega aöstoö. Samband
islenskra barnakennara (riú
Félag grunnskólakennara)
styrkti hins vegar gömlu út-
gáfuna með þvi að sjá um dreif-
ingu spurningalistanna. Það er
þvi óhætt að þarna er unnið
mikiðog fórnfúst starf, sem því
aöeins ber árangur að kennarar
sjálfir sýni lit.
Þegar spurningalistarnir ber-
ast Ólafi byrjar hann á að yfir-
fara þá og bera saman við aðra.
Ef kennari telur til dæmis upp
ættingja sem eiga að vera 1
Kennaratalinu þarf að athuga
þaö sérstaklega. Komi I ljós að
allt standi heima, þannig að
Ólafur þurfi ekki að útvega
neinar upplýsingar I við-
komandi æviágrip, vélritar
hann þa&uppog gengur frá þvi
til setningar. Það erhins vegar
ekki alltaf sem hlutirnir ganga
svona auöveldlega fyrir sig.
Hann neftidi sem dæmi, að sér
hefðu nýlega borist i hendur
æviágrip hálfsystra, sem ekki
bæri saman um fæöingardag og
fæöingarár föður sins. Þetta
þýddi að grennslast yrði fyrir
um það, hver væri réttur
fæðingardagur mannsins.
Þaö berast alltaf öðru hvoru
uppörvandi upplýsingar og
nefndi Ólafur sem dæmi, að sér
hefði nýlega verið sendur út-
flltur spurningalisti frá kenn-
ra I Kópavogi. 1 bréfinu var
^nfremur að finna æviágrip
ímu viðkomandi kennara,
fem lengi var handavinnukenn-
fari vestur á fjörðum. Gamla
jíonan var dáin fyrir alllöngu,
i hennar haföi ekki veriö getið
gömlu útgáfunni. Ólafur
/aðst ekki hafa haft hugmynd
bm það hvar hann gæti leitaö
Fupplýsinga um hana.
Við ættfræðiiðkanir frá
fermingu
Ólafur lætur það ekki á sig fá
þótt landsmenn séu fremur
pennalatir og heldur ótrauður á-
fram viö þaö að ná inn æviá-
gripum kennara. Það er óhætt
að fullyrða, að það leggur eng-
inn út i slíkt þrekvirki, sem út-
igáfa Kennaratalsins er, öðru-
Jvísi en hafa brennandi áhuga á
yiðfangsefninu. Hann veit líka
kem er, aö þegar það kemur út
\erður það óþrjótandi upp-
pretta hvers kyns fróðleiks,
(ki aðeins um kennarana
Ifilfa, heldur og um þjóðllfið á
prjum tíma.
ittfræðiáhugi Ólafs er ó-
fkvandi og hann mun eldíi
[deigann siga. Hann kvaðst
komist i kynni við ritið
imannsævir I kringum
|ngu ogsiöan hafi ættfræöi
jnnfræði verið eitt hélsta á
hiHMiál sitt. Eitt er vlst, á-
amirlesendur biöa með ó-
þreyju útkomu Kennaratalsins
og eru þvl þakklátir mönnum
eins og Ólafi, sem sagöi undir
lok samtals okkar: „Ég ætlaði
mér aldrei að fara i það aö
vinna annaö Kennaratal, enda
gerði ég mér grein fyrir þvi
hversu óskapleg vina það yrði.
Það var hins vegar fyrir
þrýsting forsvarsmanna keim-
arasamtaka og útgefanda rits-
ins, Baldurs Eyþórssonar i
Odda, sem ég'lét tilleiðast. Þeg
ar hafist var handa við undir
búning gömlu útgáfunnar viss-
um viö ekki hvað við vorum að
faraúti og þannig held égaðsé
með marga þá, sem vinna slik
heimildarrit og llklega væru
þau ekkisvo mörgsem raun ber
vitni, ef menn hefðu ævinlega
gert sér grein fyrir þvl hvers
konar vinna væri framundan.”
Berglind Ásgeirsdóttir ræðir við Ólaf Þ. Kristjánsson fyrrum skólastjóra