Helgarpósturinn - 06.07.1979, Síða 3

—helgárpústúrínrL.
Miðvikudagur 4. júlí 1979
hafi verið gerð grein fyrir mál-
inu. ólafi Jóhannessyni, þáver-
ándi viðskiptaráðherra, og
bankastjórum Landsbankans og
Útvegsbankans, var skýrt frá þvi,
að mUtugreiðslur væru nauðsyn-
legur hluti samningsins og raunar
forsenda hans. Þannig lögöu
þessir ráðamenn blessun slna yfir
það, að 3% af 21 milljón dala
rynni til eins manns til þess að
hægt væri að ganga frá samning-
um. „Við sögðum, aö þetta væri
greitt þessum manni fyrir það, að
hann er aö hjálpa okkur að ná
þessum samningum i gegn. Það
var enginn feluleikur,” sagði
Bjarni V. Magnússon. „Hvort við
notuðum orðið mUtur... það er
heldur leiðinlegt og klUrt orð i
miliirikjaviðskiptum. Þetta heitir
umboðslaun.”
Aður en Gazadu þessi hafði
greitt fyrir þvi, aö íslendingar
náðu loks samningum við Nig-
erfumenn hafði fyrmefndur Diet-
er Ginsbergþegiðféfrá skreiðar-
sölumönnum, alls 2% af 12 mill-
jónum dala. Þeir peningar voru
lagðir inn á reikning i Þýzka-
landi.
Ginsberg átti leið að
ráðamönnum
Þegar Ginsberg kom til sög-
unnar höfðu samningar gengið
stirölega. Honum tókst hins vegar
að opna einhverja leiö.að ráða-
mönnum i Nigeríu, og gekk þá öll
samningsgerð betur. Heimildar-
mönnum Helgarpóstsins ber hins
vegar ekki saman um það hvort
hann hafi unniö nokkuð að eigin-
„Það er ekki hægt að gera
viðskipti nema á þennan
hátt”
Bragi Eiriksson hjá Skreiöar-
samlaginu vildi ekki kalla þær
greiöslur, sem gengið hafa til
Dieter Ginsberg og Gazadu mút-
ur.
,,Það er hlutur, sem er náttúru-
lega augljós i öllum viðskiptum i
heiminum. Þaö þarf aö borga
umboðslaun. ”
Um þaö hver heföi fengið þess-
ar greiðslur kvaöst Bragi ekkert
geta sagt. Hvort þaö hafi veriö
einhver úr stjórnarliði Nigeriu
sagði Bragi: „Ég get ekki vitað
það. Maður veit það ekki svo vel.
Hitt er annað mál, að maður fær
ekkertaðgert.ef einhverjir vissir
hlutir eru ekki inntir af hendi.”
En hverjir fá þessar greiðslur?
„Þaö get ég ekki sagt. Ég get
aldrei sagt frá þvi. Það er ekki
ætlazt til þess, að það sé skýrt frá
þvi. Það er ekki hægt að gera við-
skipti þarna úti nema að gera
þetta svona.”
En er það ekki rétt, að þú hafir
staðiðgegn ákveðnum aðferðum i
sambandi við viðskiptin?
„Það er allt annað mál aö
standa gegn einhverju og reyna
það, en það er ekki alltaf hægt.”
Bragi sagði, að hann heföi ekki
staðið gegn greiðslu umboös-
launa, þvl hann hefði alltaf gert
ráð fyrir þvi aö greiöa umboös-
laun. Hann hefði gert þaö fyrr. Is-
lendingar heföu átt I viöskiptum
viö herforingjastjórn fyrr og þá
hafi oröiö aö inna af hendi
77
77
HEF HEYRT A MALIÐ MINNZT
segir Kjartan Ólafsson, formaður nefndar sem kannar útflutningsverzlun
islenzkra sjávarafurða
,,Ég hef heyrt á máliö
minnzt," sagöi Kjartan ólafs-
son, a lþi ngismaöur þegar
hann var spurður um umboös-
launagreiöslur vegna sölu á
skreið i Nigeriu. Kjartan er
formaöur i nefnd, sem starfaö
hefur um þriggja mánaöa
skeiö og skipuö var til þess aö
gera athugun á útflutnings-
verslun sjávarafuröa frá Is-
landi.
Kjartan ólafsson sagöi í viö-
tali viö Helgarpóstinn, aö
hann heföi heyrt frásagnir af
umboöslaunagreiöslum i sam-
bandi viö skreiðarsölur I Ni-
geriu. Hann tók fram, aö þeim
frásögnum bæri ekki öllum
saman.
„Þetta er einn þáttur, að
sjálfsögðu i þessari útflutn-
ingsstarfsemi, sem við mun-
um draga saman uppýsingar
um smátt og smátt,” sagði
Kjartan.
„En þetta er ekki þannig
vaxið, að við litum á okkur
sem einhvers konar rannsókn-
arlögreglu, sem stökkvi til á
þetta málið eða hitt alveg á
augabragði eða um ieið og við
Kjartan ólafsson,
alþingismaöur.
heyrum einhvern orðróm,
heldur tökum við þetta skipu-
lega og i rólegheitum,” sagði
Kjartan Ólafsson.
Hann sagði, að nefndin
myndi huga að skreiðarút-
flutningnum og athuga allar
hliðar á þeim málum eftir þvi,
sem tækifæri gæfist til.
„En ég tek það fram, aö þaö
þýðir ekki það að við ætlum
ekki að fara að senda rann-
sóknarnefnd suður til Nigeriú.
Málið er ekki á þvi stigi, að
það hafi verið rætt neitt um
slika hluti,” sagði Kjartan.
Kjartan Olafsson kvaðst
ekki vilja á þesu stigi málsins
segja um það hvernig nefndin
kynni að haga sinum athugun-
um á þessum sérstaka útflutn-
ingi nema þaö, að hann yrði
athugaður eins og annað.
Fram til þessa hefur nefndin
haldið allmarga fundi, rætt viö
aðila, sem útflutningsverslun
með sjávarafurðir snertir og
þessa dagana er veriö að
senda út fyrirspurnaeyöublöð
i þeim tilgangi aö safna upp-
lýsingum, sem siöan verður
unnið úr.
Við spurðum Kjartan ólafs-
son að þvi hvort nefndin væri
ekki sett á laggirnar til þess
m.a. að hreinsa tii þar sem
þyrfti að hreinsa til:
„Hún er sett á laggirnar til
þess að gera athugun á þess-
um málum og ég vil taka þaö
mjög skýrt fram, að ég vil
ekki vera með neina fyrir-
framdóma,” sagði Kjartan
Ólafsson, alþingismaður.
Þessir menn stóöu I samningastappinu I Nigeriu og eyddu þar mörgum mánuöum — Bragi Eiriksson frá
Skreiöarsamlaginu, Bjarni V. Magnússon frá tslensku umboössölunni og Magnús Friögeirsson frá SÍS.
„Ég minnist þess ekki, að hann
(Svavar Gestsson) hafi farið
fram á, að ég rannsakaði þetta
mál neitt frekar en önnur við-
skipti.”
Siguröur sagði ennfremur, að
hann hefði ekki við höndina upp-
lýsingar um gjaldeyrisyfirfærsl-
ur vegna þessa máls, hvorki um-
boöslauna, feröakostnaðar eöa
annarra hluta i þessu efni.
Þegar hann var spuröur að þvi
hver heföi þessar upplýsingar
sagði hann:
„Þetta er hérna. Það kostar
mikla vinnu að finna þær og það
geri ég ekki hér og nú á stund-
inni.”
Hann sagöist ekki minnast
þess, aö nafn Dieter Ginsberg
kæmi fram i þessu máli, en hann
hefði hins vegar heyrt, aö hann
Dieter Ginsberg — þáöi um-
boðslaunin fyrir fyrri söluna til
Nigeriu.
legum skreiðarsölumálum. Gins-
berg starfaði á skrifstofu ræðis-
manns Islands I Lagos. Hvort
Ginsberg fékk eitthvað af þeirri
peningagreiðslu, sem innt var af
hendi til Gazadu getur Helgar-
pósturinn ekki fullyrt um. Bjarni
V. Magnússon kvaðst ekki vera
kunnugur þvi. Bjarni sagðist á
hinn bóginn vita að Dieter Gins-
berg hefði lagt sin umboöslaun i
fyrirtækið Scanhouse, þar sem
hann starfaði.
Scanhouse Nigeria Ltd. var
byggingarfyrirtæki, sem var aö
60% hluta i eigu íslenzkra aðila og
40% i' eigu Nigeriumanna, sem
um svipaö leyti og samningar
vegna skréiðarinnar stóöu yfir I
Nigeriu, hafði gert samning um
byggngu 1200 smáibúöa og 100
einbýlishúsa þar I landi aö upp-
hæð um 4 milljaröar Islenzkra
króna á gengi ársins 1977. Dieter
Ginsberg mun hafa átt i smáum
stil þátt I skreiðarviöskiptum Is-
lendinga i 2 ár. Aöur en rikisfyrir-
tækið „National Supply” tók við
þessu og markaðurinn var opinn
mun ræðismaður Islands hafa
verið umboðsmaður fyrir tslend-
inga.
„greiðslur i þessa aðila.” Bragi
tók fram, aö á þetta væri aldrei
minnzt og engum væri gerður
greiði með þvi að tala um slikt,
þegar utanrikisviðskipti væru
annars vegar.
„Það er farið eftir tilteknum
reglum. Annars kemst maður
ekki aö. Þetta er eins og að fara i
bió. Maður verður að kaupa sér
miða.”
Og borga dyraverðinum eitt-
hvað aukalega?
„Já, við þurfum t.d. I Nigeriu
að borga fyrir það eitt að komast
inn á hótel.”
Bragi kaus ekki aö nota oröiö
mútur um þetta, heldur fremur
aögangseyri eða fyrirgreiöslu.
Hverjir eru
þessir „og fleiri”?
Helgarpósturinn hafði sam-
band við Stefán Gunnlaugsson,
deildarstjóra i viðskiptaráðu-
neytinu og spurði hann hvernig
eftirliti meið útflutningsleyfum
og greiðslu umboðslauna væri
háttað af hálfu rikisins. Viö
nefndum sem dæmi, aö okkur
væri kunnugt um, aö komið hefði
fram á pappirum, að umboðslaun
ættu að renna til Dieter Ginsberg
„og fleiri” ogviö spuröum Stefán
að þvi hverjir þessir „fleiri”
væru:
„Þaö er yfirleitt ekki farið i
saumana i þvi nema sérstakar á-
stæöur valdi grunsemdum um
misnotkun eða þviumlikt,” sagði
Stefán. „Þaö sem er athugað er
hvort umboðslaunin séu innan
hóflegra marka og hvort þau séu
sanngjörn. Og þegar t.d. umboðs-
laun I skreiðinni fara upp fyrir
2%, þá kemur það til álita hvort
það eigi að samþykkja slikt eöa
ekki.”
Siöastliðið haust var athygli
Svavars Gestssonar, viðskipta-
ráðherra, vakin á þvi, að óhreint
mél kynni að vera i pokanum
vegna skreiöarviðskiptanna viö
Nigeriumenn og honum bent á
Mikiö var fjallað um samningageröina I Nigeriu I blöðum á sinum tima.
hugsanlegar mútur 1 þessu efni og
jafnframt aö umboöslauna-
greiðslur færu til manna, sem
enginn vissi I raun hverjir væru.
Ráðherra óskaði eftir
rannsókn — Seðlabankinn
kannast ekki við neitt
1 viötali viö Helgarpóstinn
sagði Svavar Gestsson, viðskipta-
ráðherra, að hann heföi sett
gjaldeyriseftirlit Seðlabankans 1
málið. „Þegar ég kom i ráðuneyt-
ið tók ég eftir þvi, að þeir voru
með 3% á þessum útflutningi.
Mér þótti það skrýtiö og ég lét
strax kanna þaö. Og það var
gjaldeyriseftirlitið, sem fór ofan i
það.”
Svavar upplýsti jafnframt, aö á
meöan á þeirri rannsókn heföi
staöið, hefði greiðslum veriö
frestaö. „Það var það, sem ég
geröi i málinu.” Svavar lagöi á-
herzlu á, aö i svona málum væri
vandi aö setja sönnunarbyröina á
nokkurn einn aöila.”
Siguröur Jóhannsson hjá
gjaldeyriseftirliti Seölabankans
sagði hinslvegar viö Helgarpóst-
inn:
notaði eitthvert annað nafn eöa
beitti fyrir sig einhverjum
blökkumönnum.
„Annars eru þessi negravið-
skipti alveg einstök. Þeir virðast
hafa allt annan hugsanagang ai
viö,þessir menn,” bættihann við.
Samstarfið sprungið
Helgarpósturinn hefur þaö eftir
áreiðanlegum heimildum, að til
tals hafi komiö, aö „umboðs-
launagreiöslur” þyrftu e.t.v. að
hækka upp i' 5% af söluverömæti i
næstu skreiöarsamningum.
Bragi Eiriksson hjá Skreiöar-
samlaginu sagði Helgarpóstin-
um, að engir samningar heföu
veriö gerðir enn á þessu ári við
Nigeriumenn. Þeir yröu senni-
lega ekki gerðir fyrr en i haust i
von um, aö þá verði komin borg-
aralegstjórntilvaldaiNigerfu og
hún betri viðskiptis en sú, sem nú
situr við völd.
Þá hefúr Helgarpósturinn jafn-
framt áreiðanlegar heimildir fyr-
ir þvi, aö samstarf Bjarna V.
Magnússonar hjá íslenzku um-
Doössólunni annars vegar og
Braga Eirikssonar, og Magnúsar
Friðgeirssonar hjá StS hins veg-
ar, sé sprungið. Hinir tveir siöast-
nefndu vilji ekki taka þátt i sam-
starfi við Bjarna V. Magnússon.
Aðalágreiningurinn miili þeirra
mun hafa staðið um greiðslu
þriðja prósentsins, sem var hrein
viðbót og einvöröungu bætt viö i
mútuskyni.
Algjörlega ný staða hefur raun-
ar komið upp i þessum málum
núna eftir aö Norömenn gerðu ný-
lega samninga við Nigeriumenn.
Þeir skipta nú við Nigeriumenn i
gegnum millilið I Sviss og strax I
fyrstu umferð lækkuðu þeir verö-
ið á skreiðinni um 20%. Þetta gæti
orðið til þess, aö íslendingar
þyrftu aö fýlgja i kjölfar norsku
samninganna. Af þessari ástæðu
munu Islendingar nú hafa haldiö
að sér höndum.
Rétt er að taka fram aö lokum,
aö sumum þykir ekkert tíltöku-
mál aö greiöa 2% I umboðslaun
vegna skreiðarsölu, jafnvel þótt
þeir viti fullvel, aöþessar greiðsl-
ur séu ekkert annað en mútur til
ráöamanna i Nigeriu. Þannig sé
viðskiptum háttaðiþessulandiog
fleirum og þjóöhagslegir hags-
munir okkar vegi meira en sið-
feröilegir bakþankar, þegar um
svo mikla fjármuni sé aö tefla.
Tvöföld umboðslaun?
Hins vegar eru margir ósam-
mála um þessar greiðslur af öðr-
um ástæöum einnig. Hugsunin á
bak við erlend umboðslaun er sú,
að seljandinn geti setið heima og
látið milliliðinn sjá um, að koma
viöskiptunum á. Fyrir þaö eigi
hann ski'da þóknun.
I þessu tilfelli hins vegar hafi
Dieter Ginsberg og „huldumaö-
urinn” Gazadu gert litiöannaöen
að snúast i kringum islenzku þre-
menningana, sem voru I Nigeriu
svo mánuðum skipti. Það hafi
verið sjálfir Islendingarnir, sem i
raun hafi komið viðskiptunum á
og Ginsberg t.d. ætti þvl ekki
kröfu á öðru en einhverri smá-
þóknun fyrir aö snúast i kringum
sjálfa sölumennina. Að þvi leyti
sé fráleitt að greiða honum 150
milljónir króna i „umboöslaun.”
Þannig viljasumirlitasvo á, aö
hér hafi verið um tvöfóld umboðs-
laun aö ræða. Islenzku umboösað-
ilarnir hafifengið sin umboðslaun
og öþarfúr milliliöur i Nigeriu
jafnframt. Ofan á má svo bæta
gifurlegum feröa- og dvalar-
kostnaði þremenninganna vegna
Nigerfuferöanna. Aö öllu saman-
lögðu séu umboðslaunin samtals
5% eða meira.
Bæði Bragi Eiriksson og Bjarni
V. Magnússon neituðu þessu.
Hins vegar gátu þeir ekki gefiö
Helgarpóstinum upp heildar-
kostnaö, sem á þá heföi lagzt
vegna þessara erfiðu samninga-
mála.
eftir Halldór Halldórsson HP-myndir: Friðþjófur