Helgarpósturinn - 06.07.1979, Qupperneq 9

Föstudagur 6. júlí 1979
9
7r
skólann I Skálholti, sem telja
veróur einn þátt fulloröins-
fræöslu. t lögum um grunnskóla
er getiö fræöslu fulloröinna og i
ósamþykktu lagafrumvarpi um
framhaldsskbla fjallar V. kaflinn
um fulloröinsfræöslu. Annars
staöar i sama lagafrumvarpi
stendur, aö fólk, sem oröiö er 19
ára skuli eiga rétt á aö setjast i
framhaldsskóla, þó aö þaö hafi
ekki lokiö tilskyldum prófum.
Nám fullorðinna
1 áöurnefndum V. kafla frum-
kennsluhættir framhaldsskól-
anna.
Hinn fulloröni hefur önnur vopn
og aörar forsendur i náminu.
Hann byggir á fjölbreyttri
reynslu og þroska, hann hefur
lært aö vinna og nám hans veröur
aö styöjast viö rökminni. Hinn
fulloröni hefur allar byröar sam-
félagsins á heröunum, hús, fjöl-
skyldu, skuldir, skatta og hann
sest oftast þreyttur aö skólaborö-
inu. Einnig ber aö hafa i huga, aö
nám hans i ýmsum greinum var
ólikt þvi sem nútima unglingur
GEFUM RAUNVERULEGT
TÆKIFÆRI TIL NAMS
Hugleiðingar um fullorðinsfræðslu
fulloröinsfræöslustarfsemi, ef
viö ætlum aö teljast þjóö, þar sem
almenn menntun er á háu stigi, en
af þvi höfum viö lengi státaö. Viö
lífum nú á timum, sem krefjast
prófa, sem sönnunar þess, aö fólk
kunni eitthvaö fyrir sér i fræöun-
um. Þaö er þvi eölileg þróun, aö
bæöi Bréfaskólinn og Námsflokk-
ar hafa fariö inn á þá braut aö búa
fólk undir próf. í Bréfaskólanum
er aö sönnu ekki hægt aö ljúka
prófum, en I Námsflokkum
Reykjavikur luku um 300 nem-
endur prófum á ýmsum stigum
voriö 1979. Kvöldskólinn 1
Reykjavik (sjálfseignarstofnun
nokkurra áhugasamra kennara)
hóf fyrstur kvöldkennslu til
gagnfræöaprófs, en hann hefur nú
runniö saman viö Námsflokka
Reykjavikur.
Lagaákvæði um fullorðins-
fræðslu
Enn eru ekki til almenn lög um
fulloröinsfræöshi á Islandi. Ariö
1975 var slikt lagafrumvarp full-
búiö en hlaut ekki náö fyrir aug-
um Alþingis. Annaö lagafrum-
varpum sama efni hefur núveriö
samiö og er nú til athugunar hjá
Menntamálaráöuneytinu og
standa vonir til, aö þaö veröi lagt
fram á næsta Alþingi.
Fulloröinsfræöslu hefur þó ver-
iö getiö i ýmsum öörum lögum.
Ber fyrst aö nefna lög um Lýöhá-
varps til laga um framhalds-
skóla, b-liö, er fjallaö um öld-
ungadeildir. öldungadeildir hafa
veriö starfræktar mest allan
þennan áratug. Sú fyrsta og fræg-
asta I Menntaskólanum viö
Hamrahliö.
Auövitaö er fátt nema gott eitt
aö segja um þaö, aö fullorönu
fólki gefist sem flest tækifæri til
aö afla sér menntunar, en nokkur
hætta felst I þvi, aö viö tilkomu
öldungadeilda veröi dregiö úr
ööru námsframboöi til fulloröins-
fræöslu.
Margs ber aö gæta og ýmis viti
aö varast, þegar hinir ýmsu
mennta- og fjölbrautaskólar hef ja
kennslu fulloröinna. Þá er fyrst
aö nefna þá hættu, aö deildir full-
oröinna veröi steyptar i sama mót
og deildir unglinga. En fullorönir
hafa allt aörar forsendur aö
byggja á i námi heldur en ung-
lingar og þvi má aldrei gleyma.
Helsta tæki unglinga viö nám er
hiö ferska minni og þeir eiga þvi
auövelt meö aö læra utan bókar.
Unglingar hafa námiö aö aöal-
starfi og þeir hafa litlar fjárhags-
legar byröar og skyldur viö sam-
félagiö. Unglingarnir eru llka i
„æfingu”, þvi aö þeir hafa yfir-
leitt veriö samfellt i skóla. Enn
fremur hafa unglingar notiö
lengra skyldunáms en hinir full-
orönu . Á öllu þessu byggjast
— 2. grein
hefur notiö, bæöi i tungumálum
og þó einkum i stæröfræöi. Sumar
greinar, sem nú eru kenndar i
skyldunámi, voru ekki nefndar á
hans skylduskóladögum t.d. ýms-
ir þættir raun- og náttúrugreina.
Einnig veröur aö hafa I huga þá
staöreynd, aö fjöldi þeirra full-
orönu, sem langar aö setjast á
skólabekk, hefur afarlitiö traust á
sjálfum sér til námsins, þó aö
hvatinn sé svo sterkur, aö þeir
komi, og litiö þarf til aö brjóta
sjálfstraustiö niöur. Viö veröum
þvi aö gæta þess aö opna ekki
bara dyrnar. Ef viö gleymum
ofangreindum forsendum, veröur
ver fariö en heima setiö.
Fjármögnun
önnur hliö fulloröinsfræöslu er
fjármögnunin. f frumvarpi til
laga um framhaldsskóla er gert
ráö fyrir þvi, aö nemendur öld-
ungadeilda greiöi 1/3 kennslu og
stjórnunarkostnaöar, 1/3 skal
greiddur af rikinu og 1/3 af sveit-
arfélögum. Þaö er þvi alls ekki
gert ráö fyrir, aö nemendur öld-
ungadeilda sitji viö sama borö og
unglingarnir og bætast þvi allhá
skólagjöld ofanl á aörar greiöslu-
byröar hins fulloröna nemanda,
og eru þetta miklu hærri skóla-
gjöld, en tiökast i öldungadeildum
núna, a.m.k. I Hamrahliö.
Ef vel ætti aö vera, ættu nem-
endur, sem setjast á skólabekk á
fulloröinsaldri aö fá mjög háan
frádrátt frá skattskyldum tekj-
um, öfugt viö þaö sem nú er. En
frádráttur vegna náms i kvöld-
skóla er sýnu lægri heldur en
vegna samskonar náms i dag-
skóla og er þá tekiö miö af
kennslustundafjölda, sem ætiö er
lægri i kvöldskólum. En fjárhags-
byröar nema i dagskólum eru
yfirleitt miklu minni en kvöld-
skólanema eins og áöur hefur
veriö bent á.
Um sparnað
Nú er mikiö rætt um sparnaö á
öllum sviöum, einnig I mennta-
málum. Fjármálaráöherra varp-
aöi fram þeirri hugmynd fyrir
nokkru, aö rétt væri aö stytta
skyldunám, en efla fulloröins-
fræöslu. Þetta eru aö minu viti
mjög skynsamleg orö og I tima
töluö. Þaö er á allra vitoröi, aö
námsleiöi er sýki, sem herjar á
margan ungan skólanemann. Aft-
ur á móti er námsleiöi óþekkt fyr-
irbrigöi i fulloröinsfræöslu. Og
þaö væri viturlegt af forystu-
mönnum okkar aö hætta aö nota
skólana sem geymslustofnanir
fyrir ungmenni, sem reyna meö
öllum brögöum aö komast hjá þvi
aö læra og veita ungmennunum i
staöinn starfsvettvang i þjóölifinu
sjálfu, þar sem þeir kynntust
störfum og kjörum hinna vinn-
andi stétta og gefa þeim siöan
raunverulegt tækifæri til náms,
þegar þroski þeirra og þörfin fyr-
ir framhaldsnám segöi til um.
Eins og nú horfir erum viö meö
lengingu hins árlega skólatima og
fjölgun skyldunámsára á góöri
leiö meö aö ala upp stétt mennta-
manna, sem taka mun forystu i
þjóöfélaginuán þess aö hafa hug-
myndum þarfir, kjör og hug þess
fólks, sem vinnur öll dagleg störf.
Hvaöveröurþá um „stéttleysiö”
i islensku samfélagi?
Einhver kynni aö spyrja: Spör-
um viö eitthvaö á þessu? Svariö
er: Já.Viöspörum vegna þess, aö
fullorönir, sem koma méö já-
kvæöan hug og vilja til náms,
þurfa styttri tima en unglingar,
sem þæfast fyrir, þegar læri-
meistararnir reyna aö lokka þá til
námsins. Einnig er hægt aö
leggja miklu meira sjálfsnám á
fulloröna en óþroskaöa unglinga.
Fjarnám — bréfanám og
f jölmiðlafræðsla
Þó aö Bréfaskólinn sé önnur
stærsta fulloröinsfræöslustofnun
landsins, hefur bréfanámi veriö
alltof litill gaumur gefinn á Is-
landi. E.t.v. helgast þaö af al-
kunnri pennaleti Islendinga. Þaö
hefur lengi vakiö mér furöu, aö
Háskóli lslands hefur ekki boö-
iö landsmönnum bréfanám eins
og tiökast viöa um heim. Þó er sá
mæti skóli ætiö I húsnæöishraki.
Kennaraháskólinn hefur nú i
seinni tiö haldiö uppi bréfa-
fræöslu fyrir réttindalausa kenn-
ara og hafa fylgt sumarnám-
skeiö.
Viötækt ogfjölbreytt bréfanám
er einmitt lykill aö jafnari náms-
aöstööu dreifbýlis- og þéttbýlis-
fólks. Þaö hefur veriö og er skoö-
un min, aö stofna beri „Fjar-
námsflokka rikisins”, þar sem
saman fari bréfanám, kennsla I
fræöslumiöstöövum og farnáms-
fræi^la, þaö er aö nemendur gætu
stundaö aöalnámiö heima og
styddust þá viö bréf og sjónvarps-
eöa útvarpsfræöslu, siöan gætu
þeir á vissum timum komiö i
fræösiumiöstöövar, sem væru
skólar eöa bókasöfn I héruöum og
fengiö þar leiöbeiningar og gætu
boriö bækur sinar saman viö
aöra, sem samai nám stunduöu;
til viöbótar kæmu svo lengri og
styttri námskeiö, sem kennarar
úr héraöi eöa aösaidir héldu.
Þannig gætu landsmenn allir,
hvar sem þeir væru I sveit settir
fengiö aö gang aö haldgóöu fram-
haldsnámi.
' Viö islendingar höfum löngum
tekiö miö af Noröurlöndum, þeg-
ar viö höfum skipulagt fræöslu-
mál okkar. Þaö er I alla staöi eöli-
legt, en gá má til annarra átta
lika. í Englandi hefur nú um all-
langt skeiö veriö starfræktur
skóli meö liku sniöi og aö ofan var
lýst: „The OpenUniversity” Opni
háskólinn býöur þó aöeins fræöslu
á háskólastigi. En okkar Fjar-
námsskóli þarf fyrst og fremst aö
veita fræöslu á neöri skólastigum
a.m.k. i byrjun. Reynslan yröi
svo aösýna, hve hátt ætti aö fara I
skólakerfinu.
Nýting fjölbrauta- og mennta-
skóla til fulloröinsfræöslu stuölar
aö visu aö nokkrum jöfnuöi, en
þeir veröa aldrei margir og
samkvæmt núverandi áætlun
koma þeir aöeins aö gagni þeim
sem nærri þeim búa. Ef viö kom-
um á fót fræöslu þeirri sem hér
aö ofan hefur aö nokkru veriö lýst
veröum viö komin lengra i fullorö
insfræösluheldur en nágranna-
lönd okkar og á henni er full þörf I
svo strjálbýlu landi sem Island
er.
FRAKKLANDSPÓSTUR
sér, hver sem best hann getur,
án tillits til náungans, en eru
samt reiöubúnir aö hlita boöum
og bönnum strangs „rfldsföö-
ur”. Þannig má segja aö þessir
tveir andstæöu þættir, einstak-
lingshyggja og undirgefni, séu
buröarásar hægristefna i
stjórnmálum og heimspeki,
meöan flestir telja samhyggju
og uppreisnargirni helstu ein-
kenni sóslalista.
frá Reyni Antonssyni
En óvissan I efnahagsmálum
er ekki einasta skýringin á þess-
ari hægrisveiflu. Vera má aö
hún sé einskonar andsvar viö
hinum vinstrisinnuöu stúdenta-
hreyfingum hér i Frakklandi
sem hámarki náöu i mai 1968,
svo oghreyfingum hippa i Ame-
riku. Hippahreyfingin. Milos
Forman hefur reist henni óbrot-
gjaman minnisvaröa meö mynd
sinni „Hair”, sem hann geröi
eftir samnefndum söngleik, og
mikiö lof hlaut I Cannes á dög-
unum. Honum tekst meistara-
lega aö túlka þetta timabil
blóma, kærleika og friöar i
skuggá Vietnamstriösins, ein-
lægni þess og andstæöur; þetta
timabil sem likja má viö eina
sem fara fram á hinum ýmsu
götumogtorgum, auk tónlistar-
fræöslu fyrir almenning. Þessi
sérstæöa tónlistarhátiö hefur
veriö haldin siöan 1971, en óvist
er um framhaldiö vegna fjár-
skorts. Siöastliöinn vetur uröu
hér skipti á borgarstjórnar-
meirihluta. Borgarstjórnar-
meirihluta sóslalista sem her
hefur rikt undanfarin ár varö aö
vikja fyrir hreinræktuöu Ihaldi
sem jafavel Ragnhildur Helga-
dóttir þyrfti ekki aö skammast
sin fyrir aö tilheyra. Eitt þeirra
verkefna sem hinn nýi borgar-
stjórnarmeirihluti tók sér fyrir
hendur var aö skera niöur fjár-
veitinguna til hinnar árlegu
götutónlistarhátiöar. Þaö er eitt
af helstu einkennum stefnu
hægrimanna i menningarmál-
um aö menning sé nokkuö sem
ekki fáist án þess aö fýrir hana
sé greitt. Einnig skal leggja
hömlur á frjálsa menningar-
starfsemi, ek^isistefhúnfelurl
sér hinn minnsta snefil af þjóö-
félagsgagnrýni. Aö þessu leyti
veröur aö flokka stjórnvöld I
AusturEvrópu sem hægrisinnuö
vegna þeirra hindrana sem þau
hafa sett i veg fyrir menningar-
frelsi á öUum sviöum.
Annars er hægrisveiflan, eöa
öllu heldur hægritiskan, i
stjórnmálum Vesturlanda,
staöreynd sem ekki veröur
gengiö framhjá. Astæöur henn-
ar eru vafalaust margbrotn-
ar. Svo viröist sem hægri-
stefna fái byr undir báöa
vængi þegar kreppuástand
rikir i efnahagsmálum,
samanber uppgang Nasism-.
ans i Þýskalandi á
fjóröa áratugnum. Menn
reyna aö bjarga sjálfum
Götumynd frá Aix — merk menningararfleifö.
allsherjar LSD-ferö. En allar
slflcar feröir taka enda og viö
tekur grár raunveruleikinn. Oft
á tiöum veröur lendingin eftir
slika feri) erfiö, og veröur
reyndar mörgum um megn. En
eftir þessa ferö veröur heimur-
inn aldrei hinn sami og áöur,
hvort sem þaö er til góös eöa
ills.
Vikjum aftur aö Aix. Hér skin
sólin næstum á hverjum degi og
svo viröist sem mannlifiö fari
hér aö miklu leyti fram utan-
húss. Ég hefi áöur minnst á
götutónlistarhátiöina sem nú
stendur yfir. Þar fyrir utan má
svo sjá listamenn sem spreyta
sig á eigin spýtur, götumálara,
götusöngvara os. frv. En veör-
áttan hjálpar mikiö til aö skapa
þessa skemmtilegu stemmn-
ingu. Þessvegna geta tilraunir
Reykvikinga til aö lifga upp
borgina ekki virst annaö en ei-
litið broslegar. Jafnvel á Akur-
eyri, þar sem veðursæld er
miklum mun meiriyröi erfitt aö
skapa þessa skemmtilegu götu-
stemmningu, og þá aöeins i tvo
til tvo oghálfan mánuö yfir há-
sumariö. Þó skal ekki fortekiö
fyrir möguleikann á t.d. eins-
konar götutónlistarhátiö á
Akureyri eftir t.d., tvö ár, þann-
ig aö nota mætti nýja tþrótta-
húsiö til vara ef veöur bregst;
slikt er lika gert, jafnvel hér I
Aix. Hugmyndinni er hér meö
komiö á framfæri meöal annars
viö forráðamenn Listahátiöar.
Aö minu viti á Listahátið ekki aö
vera alltof bundin viö þennan
eina staö á landinu, Reykjavlk,
. og hún ætti aö ná meira til f jöld-
ans.