Helgarpósturinn - 13.07.1979, Blaðsíða 9

9
„Fyrirgreiðslugjald”
var niðurstaða Seðlabankans en ráðuneytið stöðvaði ekki greiðslurnar
Nú er talað um, að enginn hafi
vitað hver hafi átt að fá „um-
boðslaunin”. Vissuð þið hver átti
að fá þessar greiðslur?
„Það hefur aldrei verið talað
við okkur um það hver eigi að fá
svona greiðslur. Það er eingöngu
rætt um umboðslaun vegna alls
konar kostnaðar i sambandi
við þessi viðskipti og ekki minnzt
einu orði á það hvort það séu
greiðslur til einhvers, eins eða
annars.”
„Ekki samþykkt
með glöðu geði"
En það hefur ekki komið til
tals, að þetta hafi ekki verið eig-
inleg umboðslaun?
„Ja, þetta er hvað okkur snert-
ir umboðslaun og hvernig þeim
er svo ráðstafað af þeim, sem
tekur við þvi er algjörlega þeirra
mál. En auðvitað var þaö dregið i
efa, eins og við gerum, að það
væri nauðsynlegt að vera að
borga sérstaklega há umboðslaun
þarna og það var alls ekkert með
glöðu geði, aö það var samþykkt,
að i þessu tilfelli væru borguð
hærri umboðslaun. En þegar allir
útflytjendur voru sammála um,
að þetta væri óhjákvæmilegt
vildi ráðuneytið ekki verða þess
valdandi, að ekkert yrði úr þess-
um viðskiptum.”
Við spuröum Þórhall um at-
hugun Seðlabankans á málinu og
hvort ekki hefði borizt til ráðu-
neytisins skýrsla um máliö.
Hann kannaðist við, að rannsókn
hefði verið gerð, en greinargerð i
framhaldi af þvi hafði hann ekki
séð.
Þórhallur vildi taka fram eftir-
farandi:
„Þegar um umboðslauna-
greiðslur er að ræða af þessu tæi
upp á háar upphæðir, þá er eng-
inn að leika sér að þvi að sam-
þykkja svona og okkar samvizka
er algjörlega hrein I þessum
málum. Viö teljum okkur hafa
verið að vinna að máli, sem var ó-
hjákvæmilegt að samþykkja
vegna hagsmuna Islands.”
Deilan stóö um
öll 3 prósentin
I frásögn Helgarpóstsins af
mútugreiðslunum vegna Nig-
eriuskreiðarinnar i siðasta blaði
sögðum við, að deildar meiningar
hefðu verið með þeim þremur
fulltrúum skreiðarseljenda, sem
stóðu i samningastappinu i Nig-
eriu. Við sögðum jafnframt, að
aðaldeilan hefði staðið um auka-
prósentið, sem lagðist á i siðari
samningsgerðinni. Dieter Gins-
berg fékk 2% af 12 milljón dollur-
um eða um 150 milljónir króna
fyrir fyrri samninginn, en huldu-
maðurinnDagazaufékk hins veg-
ar 3% af 21 milljón dollara eða 215
milljón krónur fyrir siðari samn-
inginn.
Þetta var ekki alls kostar ná-
kvæmtþvi deilan stóð um öll þrjú
prósentin til Dagazaus,, þ.e. 215
milljónir. Þannig var, að Gins-
berg var samkvæmt samningi
umboðsaðili islenzku skreiðar-
seljendanna i Nigeriu. Hann þótti
hins vegar ekki standa sig vel og
alls ekki vinna fyrir launum sin-
um enda þótt hann þyrfti á
drjúgum skildingi að halda til
greiðslu á mútum. Af þessum
sökum var honum sagt upp.
Þannig höfðu islenzku skreiðar-
seljendurnir engan umboðs-
mann, þegar til siðari samnings-
ins kom. Eins og við sögðum i
siðasta blaöi gekk hvorki né rak.
Þá er það, að Bjarni V. Magnús-
son finnur þennan Dagazau, eig-
anda Dagazau International Ltd.,
hugsanlega með aðstoð Gins-
bergs, sem á að geta komið söl-
unni á. Hver maðurinn er veit
Bjarni einn, þvi hvorki Bragi Ei-
riksson né Magnús Friðgeirsson
hafa manninn heyrt né séð.
Bjarni V. Magnússon lagði rika
áherzlu á, að samið yrði við þenn-
an mann, þar sem hann væri
framámaður og hefði sambönd.
Bragi Eiriksson mun ekki hafa
staðið gegn þvi að greiða mútur,
ef þyrfti. Hins vegar felldi hann
sig ekki við að greiða „umboðs-
laun” til einhvers, sem hann
þekkti hvorki haus né sporð á.
Magnús Friðgeirsson mun Kins
vegar algjörlega hafa staðið
gegn greiðslum til þessa manns,
m.a. vegna þess að honum mun
aldrei hafa verið gerð grein fyrir
þvi hver þessi maður væri. Raun-
ar mun það svo vera að á meðan
á samningaviðræðum stóð, kom
nafn þessa manns aldrei fram.
Þannig virðist nafni Dagazaus
hafa verið haldið leyndu af ein-
hverjum ástæðum. Það hætti hins
vegar að vera leyndarmál eftir
að þaö var grafið upp i skjölum I
Islenzka bankakerfinu.
Helgarpósturinn hefur aflað
sér upplýsinga um fyrirtæki Nig-
eriumannsins, Dagazau Inter-
national Ltd., og færþaömiður
lofsamlega umsögn vegna við-
skipta, sem það hefur átt i
Evrópu. Það breytir þó ekki þvi,
að fyrirtækið kann að vera hátt
skrifað i Nigeriu.
Við spurðum Stefán Gunn-
laugsson, deildarstjóra I við-
skiptaráðuneytinu að þvi hvort
grunsemdir hefðu verið uppi i
ráðuneytinu um Dagazau um-
boöslaunin.
„Það komu beinar ábendingar
um það frá utanaðkomandi aöil-
um, aö þetta kynni aö vera eitt-
hvað annaö. Það var tilefni þess,
að það var fariö ofan I þetta mál,”
sagði Stefán.
Og niðurstaðan?
„Niðurstaðan var sú, aö gjald-
eyriseftirlitið taidi ekki ástæðu til
að afturkalla heimild til þess að
greiða þessi 3% umboðslaun.
Ágreiningur meðal
útflytjenda
En neitiö þvi, að bæði ráðuneyt-
inu og Seölabankanum hafi orðið
ljóst eftir þessa athugun, að
þarna hafi verið um „fyrir-
greiðslufé” að ræða, jafnvel þótt
ekki hafi verið talin ástæða til að
afturkalla það?
„Ég var ekki á þessum fundi i
Seðlabankanum. Þetta er mál,
sem þarf aö tala viö Seðlabank-
ann um.”
Við spurðum Stefán Gunn-
laugsson þvinæst að þvi hvort
ráðuneytinu hefði verið kunnugt
um þá staðreynd, að á þeim tima,
sem gengið er frá slðara samn-
ingnum upp á 21 milljón dollara
og Dagazau fékk „umboðslaun-
in” fyrir, hafi ekki verið neinn
umboðsmaður islenzkra skreið-
arseljenda i Nlgeriu.
„Það fór tvennum sögum af
þvi. HÍuti útflytjendanna taldi svo
vera, aðrir ekki.”
Það var sem sé ágreiningur?
„Mér fannst það, já. öðrum
þræði fannst mér, að viðkomandi
útflytjendur hafi ekki verið á-eitt
sáttir um það, þegar um þetta
var rætt.”
Er ofsagt, að útflytjendurnir,
sumir a.m.k., hafi verið að ljúga?
„Á þeim tima, sem ákvörðunin
var tekin um umboðslaunin var
ekki ástæða til að ætla, að svo
hafi verið. Þessar söluaögerðir
tóku ákaflega langan tima og það
gekk á ýmsu i þessu. Niðurstaöan
varð sú, að það var talið nauðsyn-
legt að greiða þessi umboðslaun.
Um það voru framkvæmdastjór-
ar viðkomandi útflutningsfyrir-
tækja sammála. Þeir töldu rétt að
greiða þessi umboöslaun og eftir
atvikum var á það fallizt af hálfu
ráðuneytisins.”
En voru þetta mútur?
„Ég neita þvi alveg ákveðið, að
það hafi verið heimilað af hálfu
ráðuneytisins, að greiða mútur.
Þessi 3% voru samþykkt af hálfu
ráðuneytisins sem umboöslaun,
en ekki sem mútur,” sagöi Stefán
Gunnlaugsson, deildarstjóri i við-
skiptaráðuneytinu.
Reykureða ekki reykur
Helgarpóstinum tókst ekki að
ná tali af Sigurði Jóhannessyni
hjá gjaldeyriseftirlitinu til að
inna hann frekar eftir umsögn
hans þess efnis, að umboðslaunin
væru réttnefnt fyrirgreiðslugjald.
Við náðum hins vegar i Daviö
Ölafsson, Seðlabankast jóra.
Hann sagði:
„Okkur er ekki kunnugt um
neinar mútur.”
Og ekki einu sinni þaö, sem
kallað er á finu máli fyrir-
greiðslufé?
„Nei, ég kannast ekki við neitt
slikt .'*
Davið kvaðst ekkert kannast
við, að Sigurður Jóhannesson
hefði kallað umrædd umboöslaun
fyrirgreiðslufé og taldi Helgar-
póstinn vaða reyk.
Við teljum annað. Nema ef vera
skyldi um eitt atriði: Hvert fóru
peningarnir? Það veit bara einn
maður hérlendis.
eftir Halldór Halldórsson
„Menn geta deilt um rétt-
mæti svona greiðslna”
— segir Magnús Friðgeirsson hjá SlS
Eins og fram kemur i með-
fylgjandi grein um mútumáiið i
Nigeríu og grein um sama efni i
siðasta blaði var Magnús Friö-
geirsson hjá sjávarafurðadeiid
SÍS einn þeirra þriggja manna,
sem stóðu í samningagerðinni I
Nigeriu á sinum tima.
Við náðum ekki tali af
Magnúsi i siðustu viku, þar sem
hann var i frii. Við höfðum sam-
band við hann núna I vikunni og
leituðum álits hans á mútumál-
inu og þeirri staðhæfingu
Helgarpóstsins, að hann hefði
beitt sér gegn greiðslu „um-
boðslaunanna”.
„Þegar ákvörðun um svona
mál er tekin þá geta að sjálf-
sögðu verið uppi mismunandi
skoðanir á réttmæti greiðslna af
þessu tæi. Hins vegar vil ég taka
það fram, að þegar máli er lok-
ið og niðurstaða fengin, þá sé ég
ekki ástæðu til þess að ræða
hver hafi verið meining eins að-
ilans frekar en annars,” sagði
Magnús. —H.H.
borgaralega klæddir og hafa sézt
sitjandi i bifreið sinni hér og þar á
götuhornum i Keflavik og Njarð-
vikum.
Að undanförnu hafa þeir beint
kröftum sinum að þvi að fylgjast
með ferðum islenzkra starfs-
manna varnarliðsins, sem starfs
sins vegna hafa átt erindi til
Keflavikur, Njarðvikur eða
Reykjavikur.
Sem dæmi um starf þeirra má
nefna, að fyrir skömmu átti
Islenzkur starfsmaður vallarins á
VL bifreið leið til Keflavikur i
þeim erindum að sækja brauð
fyrir verzlun á Vellinum. A leið-
inni upp á flugvöll varð mannin-
um brátt I brók og tók hann þvi á
sig smálykkju og skrapp heim til
sin i þvi skyni að hægja sér.
Dvaldi hann innandyra I ör-
skamma stund, en þegar hann
kom út voru þar mættir Harmon
og Bathista, lögreglumenn. Tóku
þeir undir hendur honum og
spurðu hann spjörunum úr. Þeir
sýndu honum lögregluskilriki. Aö
þessu loknu hringdu þeir upp á
flugvöll. Málið endaði með þvi, að
starfsmaðurinn fékk kæru fyrir
að misnota bifreið varnarliðsins.
1 öðru tilviki var starfsmaöur
fenginn til aö aka félaga sinum
heim að skipan yfirmanns, sem
er íslenzkur. Heigarpósturinn
ræddi við yfirmanninn og stað-
festi hann þetta og sagði mjög al-
gengt, að menn væru keyrðir
heim, einkum vegna óreglulegrar
vaktar. Fyrir að hlýða skipun
yfirmannsins fékk þessi starfs-
maður kæru fyrir að misnota
varnaliðsbifreið. Hann var lika
yfirheyrður á staðnum.
Þriöja dæmið af sama toga er,
að i'sienzkur starfsmaður fór ier-
indum hersins til Reykjavikur. A
leiðinni til baka stanzaði hann,
þar sem veriö var að selja rauö-
maga við Kúagerði. Ekki hafði
hann fyrr stöðvað bifreið sina en
að félagar Harmon og Bathista
voru komnir á staðinn. Þessi
maður fékk kæru fyrir að slóra.
Þessi þrjú dæmi eru allt hlutir,
sem gerast utan vallarsvæðisins,
i islenzku lögsagnarumdæmi.
Helgarpósturinn hafði sam-
band við Þorgeir Þorsteinsson,
lögreglustjóra, á Keflavikurflug-
velli. Hann sagði, að ef þetta væri
rétt væru mennirnir tveir komnir
íangt út fyrir sitt valdsvið.
„Þessu vil ég ekki trúa,” sagði
Þorgeir. „Þetta er ekki I samráði
við mig á nokkurn hátt.”
Þorgeir benti á, aö til þessara
starfa þyrftu bandarisku lög-
reglumennirnir heimild i þvi' lög-
sagnarumdæmi, sem þeir væru
að verki. 1 þessu tilviki er það
bæjarfógetinn i Keflavik.
„Ég get ekki gefið eina eða
neina heimild til þessa,” sagði
Þorgeir og hann lagði áherzlu á,
að bandariskir lögreglumenn
heföu enga heimild til að abbast
upp á íslendinga utan vallar.
Þorgeir Þorsteinsson kvaöst
ekki hafa heyrt á þetta mál
minnzt fyrr og hann gæti ekkert
aðhafzt án þess, aö honum bærist
kæra.
Þvi næst hafði Helgarpósturinn
samband við Sigurð Hall Stefáns-
son, staðgengil bæjarfógetans i
Keflavik. Hann sagöist ekkert
hafa heyrt um þetta mál. „En ef
svona liggur I málinu, er þetta
ekki eins og vera á,” sagði
Sigurður. Hann bætti þvi við, að
ef embættinu bærust ákveðin
dæmi um þetta myndi verða við
þvi brugðizt.
Þá höfðum við samband við
Guðmund Kristjánsson, aðallög-
reglufulltrúa i Keflavik og kvaðst
hann koma af fjöllum eins og Þor-
geir og Siguröur. „Ég hef ekki
heyrt orð um þetta,” sagði
Guðmundur. Hann bætti þvi við,
að þessir bandarisku lögreglu-
menn hefðu enga heimild til að
sinna skyldustörfum sinum utan
vallar.
Menn hafa velt þvi nokkuðfyrir
sér hver skýringin á þessum at-
gangi bandarisku lögreglumann-
anna kunni að vera og er gjarna
nefnt, að vaxandi spennu gæti
milli Islendinga og Bandarikja-
manna á Vellinum. Þá er einnig
nefnt, að nýjum yfirmönnum
fylgi oft til aö byrja með nýir siðir
eða ósiðir. Einn viðmælenda okk-
ar á Keflavikurflugvelii nefhdi
jafnframt, að „þessir menn”,
þ.e. lögreglumennirnir tveir,
kynnu að vera þannig, að þeir
sæju þjófa og glæpamenn í hverju
skúmaskoti og þetta væri ekkert
annað en bófaleikur hjá þeim.
Nú er svo komið, aö islenzkir
starfsmenn gera grin að
„Kójökkunum” tveimur og vinka
og veifa til þeirra i hvert skipti,
sem þeir sjá til þeirra. „Strák-
arnir eru farnir að gera at i
þeim,” sagði viömælandi okkar.
Helgarpósturinn hafði sam-
band við Perry Bishop, blaðafúll-
trúa hersins og bar undir hann
þessar frásagnir.
Hann neitaöi þvi alfarið, aðlög-
reglumennirnir tveir hefðu farið
út fýrir valdssvið sitt. Bishop
sagði:
„Þeir (Bathista og Harmon)
hafa verið að rannsaka misnotk-
un á farartækjum hersins utan
vallarsvæðisins. Það hafa komið
upp mörg dæmi þess, að bilar i
eigu hersins hafi verið á stöðum
utan vallarins, þar sem þeir áttu
ekki að vera.”
Bishop sagði, að lögreglumenn-
irnir tveir hefðu heimild til þess
að rannsaka hvað bifreiðar i eigu
hersins væru aö gera utan fyrir-
fram ákveðinnar leiðar.
Um heimild islenzkra yfirvalda
sagði Bishop:
„Islenzka lögreglan á Veilinum
var látin vita um þau tilvik, þegar
rannsókn fór fram.”
Við bentum Bishop á, að þetta
stangaðist á við það, sem Þorgeir
Þorsteinsson, lögreglustjóri,
hefði sagt ogsvaraði hann þvi' til,
aöhann sjálfur heföi rætt við lög-
reglumennina og þeir sagt hon-
um, að þeir hefðu ávallt látið
islenzku lögregluna vita. Það
kom fram, að bandarisku lög-
reglumennirnir hefðu látiö
islenzka kollega sina á vakt vita,
en ekki yfirmann þeirra.
Um leyfi bandarisku lögreglu-
mannanna til að sinna lögreglu-
störfum i Keflavik sagði Bishop,
að Keflavlkurlögrelgan hefði ekki
lögsögu yfir bandariskum herbil-
um nema um umferðalagabrot
væri að ræða.
Við spurðum Bishop þá að þvi
hvort þeim nægði að ræða við og
fá heimild vakthafandi lögreglu-
manna á Keflavikurflugvelli til
að hafa afskipti af Islendingum
utan vallar, en án heimildar lög-
reglunnar eöa fógeta i Keflavik.
„Við erum ábyrgir gagnvart og
vinnum með lögreglunni á Vellin-
um,” sagði Bishop.
Og af hverju er svo verið að elt-
ast við tslendinga á bandariskum
herbDum?
„Þetta er gert til þess, að
tryggja það að bandariskar her-
bifreiöar séu ekki notaðar f bága
við islenzk lög og islenzk-banda-
riskar reglur um varnarliðið.”
Bishop sagði, að það eina, sem
bandarisku lögreglumennirnir
hefðu gert væri aö spyrja menn
spurninga. Þeir hefðu ekki hand-
tekið neinn og engan heföu þeir
fundiö, sem hefði verið aö brjóta
neitt af sér.
Af framangreindu er ljóst, að
misræmi er i skilningi banda-
riskra yfirvalda á Vellinum og
islenzkra yfirvalda á þvi hversu
langt bandarisk herlögregla má
ganga i starfi slnu.
Eitt er þó ljóst: Bandariskir
lögreglumenn starfa i islenzku' .
lögsagnarumdæmi án vitundar
viðkomandi yfirvalds. H.H.