Helgarpósturinn - 13.07.1979, Blaðsíða 12

12
Föstudagur 13. júlí 1979-h &lcjdrpOStUrÍnn—
Hann vildi gjarnan hafa verið uppi á hámiðöldum.
„Arið 1210 væri ágætt fæðingarár," segir hann. En hann
er nú einu sinni uppi á tuttugustu öld og það fer ekki
framhjá neinum. Þetta er umdeildur maður.
Hann heitir Sigurður Líndal og er háskólaprófessor.
„Ég í viðtal?' sagði Sigurður þegar hringt var í hann
og óskað eftir viðtali. „Já, það er svo sem ekkert sem
mæiir á móti því. Þó er ég ekkert sérlega spenntur fyrir
því að ræða um það hvað ég borði, hvernig ég skemmti
mér eða hvenær ég sofni á kvöldin. Svoleiðis mál nenni
ég ekki að tíuntía í blaðaviðíaíi, en um f lest annað er ég
tilbúinn að talaV
Þá var það ákveðið. Sigurður Líndal skyldi vera í
opnuviðtali.
Nildl hafa fœdst órkf
„1 þessu húsi fæddist ég og hef
hér alltaf átt heima. Aö vlsu
dvaldist ég um skeið erlendis viö
nám, en hér á Bergstaðastrætinu
hef ég aliö manninn aö langmestu
leyti. Skólaganga var bundin viö
Austurbæjarskólann, gamla
menntaskólann og háskólann. Svo
þetta svæöi hefur veriö minn vett-
vangur. Ég lauk B.A. prófi i
latinu og sögu áriö 1957 og em-
bættisprófi I lögfræöi tveimur
árum eftir þaö. Alllöngu siöar,
eöa 1968 tók ég cand mag próf i
sagnfræöi. Þegar ég lauk sagn-
fræöiprófinu, var ég ritari Hæsta-
réttar og byrjaöur aö kenna i
lagadeildinni.”
„Mig langaöi aldrei verulega
aö lesa lögfræöi og leiddist mikiö
fyrstu námsár min i þeirri deild.
— Var aö farast úr leiöindum.
Haföi þá meiri áhuga á islenskum
fræöum. Ég veit eiginlega ekki
nákvæmlega af hverju lögfræöin
varö fyrir valinu. Kannski ein-
hver atvinnumennska. Mér leist
ekki of vel á atvinnumöguleika i
þeim fræbum sem ég haföi mest-
an áhuga á. — Og svo kann ættar-
hefö aö hafa ráðib nokkru. Lög-
fræbi hefur veriö i minni ætt frá
18. öld. Þú sérö þarna fyrsta lög-
læröa manninn i þessari ættar-
keðju. Þarna á myndinni á
veggnum. Sá fæddist 1773, svo
þaö er ekki ótrúlegt eða óskiljan
legt aö ég hafi oröiö fyrir ein-
hverjum ættaráhrifum. — En
smám saman fór mér aö finnast
hún skemmtileg og nú er ég feg-
inn aö hafa valiö hana. Lögfræðin
er merkileg fræðigrein og með
sagnfræði verður hún dásamleg.
Hún hefur haft gifurleg áhrif á
þróun sögunnar — en þess er
hvergi getið i almennum sögu-
kennslubókum. Þar hefur
áherslan löngum legiö á pexi
stjórnmálamanna, en ekki
hvernig tekist hefur aö leysa
deilur friösamlega. Það var ekki
sist verk lögfræöinganna — en
slikt þykir vist ekki nægilega
spennandi og er llklega of flókiö
fyrir nemendurna.”
„Þaö voru allsnörp pólitisk
átök i Háskólanum á minum
námsárum og ég tók virkan þátt I
þeim. Kalda striöiö geisaöi og
menn komust vart hjá aö taka af-
stööu. Ég var um tima formaöur
Vöku og þar er liklegast minn eini
pólitiski frami um ævina.”
„Fyrst og fremst íhald”
— Ertu hægri maður og ef svo
er, hvers vegna?
„Af1 hverju ég datt niður á
hægri hlið stjórnmálanna i upp-
hafi er ekki gott að segja um. Þaö
er þó vist að ég varö ekki fyrir
neinum pólitískum heilaþvotti I
æsku; ég var ekki alinn upp viö
neinn sérstakan stjórnmála-
áhuga. En hægri maður, ef hægt
er aö nota þaö hugtak, er ég lik-
legast, vegna þess aö ég er i eöli
minu einstaklingshyggjumaður.
Er ekki ýkja félagslyndur og þyk-
ir best aö vinna einn út af fyrir
mig. Þaö fellur betur viö eöli
mitt. Ætli þaö mætti ekki kalla
mig I dag. hófsaman frjáls-
hyggjumann; ég vil ekki ganga
jafn langt og hinir nýju frjáls-
hyggjumenn sem nú ber hvaö
mest á. En fyrst og fremst er ég
þó ihald. Ég er mjög konserva-
tívur eöa varðveislusinnaöir eins
og þaö gæti heitið á isiensku.”
„1 samræmi viö þaö er ég
ákveðinn þjóöernissinni og mikill
friöunarmaöur á það sem gamalt
er og rótgróið. Breytingar hverj-
ar sem þær eru, eiga aö gerast
hægt. Það tel ég eigi aö vera meg-
inreglan. Fyrir þessu eru marg-
vísleg rök. Þaö, sem staöist hefur
nokkurn tima — aö ekki sé talaö
um langan tima — hlýtur aö hafa
eitthvað til sins ágætis. Og svo
koma fram nýjar hugmyndir,
sem engin reynsla er af. Þá er
ekki rétt aö hlaupa til og koma
þeim I framkvæmd umsvifalaust.
Þaö má skoöa slikar hugmyndir
og jafnvel prófa og taka svo smátt
og smátt, þaö sem nýtilegt er úr
þeim, en öllum byltingum er ég
mótfallinn. Sagan sýnir okkur
berlega, aö öllum byltingum fylg-
ir afturkippur og oft hnignunar-
skeiö. Þá er ver fariö, en heima
setiö.”
„íhaldsmenn framfara-
sinnaðir”
„Þeir sem eru Ihaldsmenn eins
og ég geta auðvitað verið fram-
farasinnaöir. En kapp er best
meö forsjá. thaldsmenn vilja
gera hlutina meö aögát og fórna
ekki gömlum verðmætum alger-
lega umhugsunarlaust. Róttækar
breytingar eru einungis réttlæt-
anlegar, þegar sérstaklega stend-
ur á — t.d. þegar kúgunarstjórn
er kollvarpaö. — Annars er rót-
tækni oftast ekki annaö en gasp-
ur, sem menn geta sjaldnast staö-
ið viö, þegar á reynir. Höfum viö
ekki dæmin fyrir okkur?”
„Hef tiihneigingu til smámuna-
semi”
„Ég er aö vissu leyti launajöfn-
unarmaöur, þótt þaö kunni aö
hljóma furöulega. M.in skoöun
hneigist a.m.k. i þá átt. En launa-
mismunur tel ég að eigi aö ráöast
af þeim verömætum sem hlutað-
eigandi skapar i vinnu sinni, en
ekki eftir skólasetu eöa prófum.
Það væri þar af leiöandi fyllilega
eðlilegt aö dugiegur verkamaöur
væri betur launaöur en lélegur
iönaöarmaður eöa embættismað-
ur. En ég geri mér grein fyrir þvi
aö þaö er hægara sagt en gert að
meta laun með þessum hætti og
yrði vafalaust erfitt i fram-
kvæmd.”
„Ég vil varbveita þá þjóöfé-
lagsskipan sem viö búum viö. En
stjórnskipunin hefur raskast mik-
ið á siöustu tveimur áratugum
eöa svo, meöal annars fyrir áhrif
hagsmunasamtaka, einkum á
vinnumarkaði. Aúk þess hefur
tjármagn tlust til á mjög óæski-
legan hátt vegna verðbólgunnar.
Þessi röskun á stjórnskipuninni
hefur orðiö án þess að annaö
betra hafi komiö i stað þess sem
vikið hefur veriö frá. Tilflutning-
ur ákvöröunarvalds tii hags-
munaaöila vinnumarkaðarins er
háskaleg þróun.”
Sigurður Líndal í
— Hvernig vaknaði þessi áhugi
þinn á verkalýðsmálum og vinnu-
löggjöfinni?
„Það var þannig, aö þegar ég
hóf störf sem ritari hæstaréttar
1964, haföi fyrirrennari minn I þvi
starfi kennt á verkstjóranám-
skeiðum. Þaö varö úr, aö ég tók
viö þeim starfa. A þessum nám-
skeiöum meö verkstjórum var
fjallaö um réttarreglur tengdar
vinnumarkaöinum og einnig um
samskipti aöila vinnumarkaöar-
ins. Ég haföi ekki stundaö nám
sérstaklega i vinnumálarétti en
las mér til um þessi mál. Slðan
hef ég kennt á fjölmörgum nám-
skeiðum t.d. á vegum Menningar
og fræöslusambands alþýöu. En
nú er nokkuö langt um liðið frá
þvi aö ég geröi þaö siöast.”
„1 tengslum viö þessi námskeið
hef ég fengiö meiri og meiri
áhuga á þessum málum öllum. —
Ekki má heldur gleyma þvi, aö á
þessu sviði biöa úrlausnar ein-
hver mikilvægustu mál þjóöar-
innar.”
— Af hverju öll þessi gagnrýni
á verkalýösforystuna?
„Að undanförnu hef ég gagn-
rýnt verkalýðsforystuna talsvert
fyrir vinnuaöferðir. Ég hef lengi
veriö þessarar skoðunar og hef
oröiö æ sannfærðari um réttmæti
gagnrýni minnar eftir þvi sem
„Finnst lika gott aö þegja”
árin hafa liöiö. Og ég hef aldrei
farið dult meö þessar skoöanir
minar. Það er mitt mat að bar-
áttuaöferðir verkalýðshreyfing-
arinnar séu ónothæfar og þá sér-
staklega ofnotkun og misnotkun
verkfallsréttarins. Ég er ekki
neinn andverkalýössinni, enda
launþegi sjálfur. En þessar bar-
áttuaöferðir sem viögangast
skila engan veginn þeim árángri
sem aö er stefnt. Miklu fremur
hiö gagnstæða.”
„Ekki talinn stéttvís innan
Háskólans”
— Þú ert launþegi, en telst þú
samt sem áður ekki til þeirrar vel
launuöu sérfræöingastéttar sem
verkalýöshreyfingin telur aöal-
andstæöinginn á eftir atvinnurek-
endavaldinu?
;,Ég veitekki, hvernig min laun
eru samanboriö viö laun manna
innan ASf. Það er nánast ógerlegt
aö fá réttar upplýsingar um
launakjör manna. — Annars telst
ég ekki mjög stéttvis maður inn-
an Háskólans.”
— Þú ert ekki mjög vinsæll
meöal forystumanna verkalýös-
Helgarpós ts viðtali
hreyfingarinnar þessa dagana.
„Ég hef heyrt þaö eftir umfjöll-
un mina um verkalýösmál i sjón-
varpinu á dögunum, að ég sé
óvinur verkalýösforingjanna nr.
1. Ég hef þó ekki oröið fyrir ööru
aökasti en oröaskaki I blöðum, en
flest af þvi er utan við efni máls
mins. — Jú, reyndar. Trésmiðir
settu á mig eins konar starfsbann
— eingöngu vegna skoöana
minna. Ég skil svo sem vel hitann
I mönnum vegna þessa máls? þó
vil ég gjarnan taka fram, aö ég
hef ekki orðiö var við kulda i minn
garö af þessum sökum. Ég hitti
til að mynda Guömund J. um
daginn og viö ræddum þessi mál.
Enginn kali þar.”
,,Ég hef svo sem áður lent i úti-
stööum viö launþegaforystuna. 1
BSRB verkfallinu varð rikis-
starfsmannaforystan gjörsam-
lega tryllt út I mig vegna smá-
greinar sem birtist eftir mig og
nefndist „Valdaglaðir verkfalls-
stjórar”. Tilefnið var einkum
óspektir nokkurra forystumanna
i skólum — þar á meðal I Háskól-
anum. Meðal þeirra voru nokkrir
kennarar. Er þaö viðeigandi að
kennarar vaöi um skólann og
trufli skólastarfið meö ólögmætum
hætti?”
— Eigum viö aö snúa okkur ör-
litiö aö lögfræöinni sem sllkri. Er
„Róttækni er oftast ekki annaö en
gaspur”
lögfræöingastéttin uppfull af
glæpamönnum og fjárglæfra-
mönnum, eins og stundum er látið
liggja aö?
„Einhverjir gikkir eru þar eins
og annars staðar og ekki þarf
nema einn gikk i veiöistööina, þá
er allur hópurinn dæmdur. En
flestir lögfræöingar eru heiöar-
legir menn, sem óhætt er aö
treysta.”
„Aö það séu aöallega konserva-
tivir einstaklingar sem sæki i lög-
fræðina? Þaö er ekki fráleit
ágiskun. Viö vitum aö réttarkerf-
inu veröur ekki umturnaö á ein-
um degi. Lög geta og eiga oft aö
vera i gildi langan tima. Þvi má
segja aö réttarkerfið haldi heldur
i. Ég gef nefnt sem dæmi að borg-
arlögbókin i Þýskalandi frá 1900
er aö mestu enn i gildi og er hún
undirstaða einkaréttarins i Vest-
ur-Þýskalandi. Og meira en þaö.
Þessi sama bók gílti einnig I Aust-
ur-Þýskalandi, þar tii fyrir
skömmu. Hitt er annaö mál, aö
þótt lögin — og þá um leiö lög-
fræöin — sé oft varðveitandi, er
þaö engan veginn einhlitt. Lögin
visa ekki slöur fram á viö og leysa
sterk öfl úr læðingi. Hvaöa afleiö-
ingar haföi það til dæmis þegar
ákvæöi um félagafrelsi voru seti i
stjórnarskrár flestra rikja Ev-
rópu?”
„En þaö hafa svo sem dottið inn
i lögfræðingastéttina aðrir en
varöveislumenn. Þar hafa verið
byltingarmenn og þarf ekki ann-
aö en að nefna Lenin, Castro og
Ghandi þvi til staöfestingar. Ekki
má heldur gleyma þvi að lögfræö-
ingar voru framarlega i flokki á
17.-19. öld viö aö skipuleggja þaö
þjóöfélagskerfi sem við búum viö
i dag. Á hámiööldum voru þaö
lögfræöingarnir sem áttu drýgst-
an þátt i aö koma á skipulegu
þjóðfélagi eftir upplausn þjóö-
flutningatimabilsins. Þaö finnast
allar manngeröir í hópi lögfræö-
inga, þótt varöveislumennirnir
séu liklegast fjölmennastir.”
„Annars veröa menn lögfræð-
ingar af ýmsum ástæöum. Sumir
hafa eflaust áhuga á fræöigrein-
inni sem slfkri. Núaatvinnuhorfur
fyrir nýútskrifaða lögfræöinga
viröast nokkuð góðar, enda þótt
það viröist nú um sinn stefnan aö
ryöja lögfræöimenntuöum mönn-
um úr stjórnsýslustörfum.”
„Sambúðin við flokkinn
ekki jafngóð”
— En áfram með pólitikina
Siguröur. Hvar viltu staösetja þig
i íslenskri flokkapólitik?
„Ætli minar skoðanir falli ekki
næst Sjálfstæöisflokknum og þvi
- \
„Heyrt aö ég sé óvinur verkalýös-
foringjanna nr. 1”
ætti ég aö eiga þar heima. Hann
stendur langnæst minum skoöun-
um, af þeim flokkum sem fyrir
eru á Islandi. Að visu hefur sam-
búðin við flokkinn kannski ekki
alltaf veriö jafngóö, hvort sem
þaö er mér aö kenna eöa honum.
Eftir aö ég kom frá framhalds-
námi I Þýskalandi á sinum tima
fór fyrir mér eins og mörgum
öörum sem hafa dvalist eitthvað
erlendisj ég sá allt þjóöfélagiö i
nýju ljósi og áhugi minn á beinni
þátttöku i stjórnmálum var horf-
inn. Mér fellur alls ekki þessi stfll
sem viögengst hjá stjórnmála-
mönnum. Auglýsingaskrum og
trúbleikar viröast vera nauösyn
legustu eiginleikar stjórnmála-
manna i dag. Flest nytsöm mál
eru þess eölis, að erfitt er aö nota
þau til auglýsinga. Sá þingmaöur
sem færi aö liggja yfir þvi aö end-
urskoða réttarfarslöggjöfina eða
kynna sér löggjöf um afborgunar-
kaup eöa skuldabréf, fengi vist
ekki mikið fylgi meöal kjósenda.
— Stjórnmálastörf eru annars
eðlis: augiýsingastarfsemi og
fyrirgreiösla.”
— Nú hefur þú oröið fyrir aö-
kasti flokksbræöra þinna vegna
afstööu þinnar til Kanasjónvarps-