Helgarpósturinn - 13.07.1979, Blaðsíða 23

23
helgarpásturinru Föstudagur 13. júlí 1979
Fátt gerist yfirleitt fréttnæmt
um sumartimann á tslandi. Sum-
arið er einatt það sem blaðamenn
kalla agúrkutið. Þótt eitt og ann-
að hafi engu að siður drifið á daga
þjóðarinnar það sem af er þessu
sumri er eitt mál að ýmsu leyti
merkilegra en önnur: islensk
kvikmyndagerð i eiginlegri
merkingu virðist vera fædd. Ætli
menn að reyna að ná sambandi
við islenska kvikmyndagerðar-
menn I gcgnum sima getur það
reynst erfitt: Þeir eru flestir úti
að filma.
Ágúst Guðmundsson, Indriði G.
Þorsteinsson o.fl. eru að kvik-
mynda Land og syni, Hrafn
Gunnlaugsson, Snorri Þórisson
styrkþegunum niu endist elds-
neytið til að koma myndum sin-
um i höfn.
Knútur Hallsson, formaöur
stjórnar kvikmyndasjóðsins er
þeirrar skoðunar að kvikmynda-
gerðarmennirnir taki
áhættu, en það sé áhætta sem sé
þess virði að taka. „Ég er vissu-
lega mjög ánægður með þessi
skjótu viðbrögð styrkþega”, segir
Knútur i samtali við Helgarpóst-
inn. „Ég held að hver einasti
þeirra sé strax kominn i gang.
Hitt hvarflar auðvitað að manni
að þessi styrkveiting hafi valdið
þvi að menn fari út i framkvæmd-
ir sem alls óvist sé hvort þeir ráði
við. En vogun vinnur, vogun tap-
Hjá Indriða og félögum vegur
einstaklingsframtakið mun
þyngra en hið opinbera framlag,
— eins og hjá flestum öðrum:
Þeir fengu 9 milljónir úr sjóðnum
en kostnaðaráætlun fyrir Land og
syni hljóðar upp á allt að 50 mill-
jónir. Mismuninn leggja þeir
sjálfir undir. Indriði segir það
öllu skipta að islenskir kvik-
myndagerðarmenn velji sér
verkefni sem gætu staöiö undir
kostnaði með sýningum i islensk-
um kvikmyndahúsum. „Og þá á
ég við verkefni sem eru undir 100
milljónum i kostnaði. Allt yfir 100
milljónum er della. Myndir undir
þessu marki ættu með guðsbless-
un að geta lukkast fjárhagslega,
FERÐ ÁN FYRIRHEITS?
o.fl. eru með Oðal feðranna, And-
rés Indriðason, Gisli Gestsson
o.fl. eru að gera mynd fyrir börn
sem nefnist Veiðiferðin og þannig
mætti áfram telja nöfn þeirra níu
aöila sem fengu úthlutað fyrstu
styrkjum hins nýstofnaða Kvik-
myndasjóðs tslands. Þetta eru
myndir af fjölbreytilegasta tagi,
— leiknar myndir, heimilda-
myndir, ein teiknimynd, auk eins
handritsstyrks. Fyrir utan þessa
styrkþega eru svo sjálfstæðir
hópar aö fara af stað með kvik-
myndatökur: t.d. Friðrik Þór
Friðriksson o.fl. sem ætla að ráð-
ast i kvikmyndun Njálu, og Róska
o.fl. sem hyggjast kvikmynda
handrit hennar Sóley. Þau höfðu
bæöi sótt um styrki en voru meðal
þeirra tiusemekki mngu.
Þótt þessar kvikmyndir séu
misjafnlega langt á veg komnar
er ljóst að aldrei hefur jafn mörg-
um kvikmyndavélaraugum veriö
beint að Islandi, islensku um-
hverfi, islenskum leikurum og is-
lenskum viðfangsefnum og nú i
sumat Meginástæðan fyrir þessum
fjörkipp er fyrsta styrkveiting
kvikmyndasjóðs.
Það merkilega er að sú styrk-
veiting nam ekki nema 30 mill-
jónum króna. Sú upphæð dugir
örugglega ekki til að greiða
kostnað við gerð einnar einustu
leikinnar myndar Þessari upp-
hæð var hins vegar skipt niður á
niu myndir. Sú spurning verður
þvi áleitin hvort islenskir kvik-
myndagerðarmenn æöi nú út i ó-
vissuna á brauðfótum: Hvort
ar i þessu máli sem mörgum öðr-
um”.
Eru þessi áhrif styrkveitingar
kvikmyndasjóðsins merki um
það að litlu verður Vöggur feg-
inn? Erlendur Sveinsson, kvik-
mvndagerðarmaður og einn
styrkþega er þeirrar skoðunar.
„Óneitanlega hef ég það á tilfinn-
ingunni að þessi fjörkippur i kvik-
myndagerðinni nú i sumar sýni
fyrst og fremst hve þörfin fyrir
opinberan stuðning við þessa list-
grein var orðin mikil. Þetta fjár-
magn, jafn litið og það er á hvern
styrkþega, hefur greinilega dug-
að til að hleypa i menn kjarki.
Það gerir þeim kleift að fara af
stað, kaupa filmur og afla brýn-
ustu nauðsynja til kvikmyndatök-
unnar. En eftir sem áður gefa
menn sina vinnu að verulegu eða
öllu leyti, og keyra sig áfram á á-
huganum. — Ef frekari stuðning-
ur hins opinbera kemur ekki til er
ég hræddur um að menn muni
reka sig illilega á og lenda i ó-
göngum með sinar myndir”.
Indriði G. Þorsteinsson, rithöf-
undur og einn aðstandenda kvik-
myndunarinnar á sögu hans Land
og synir, segir að þeirra mynd
hefði verið gerð þótt framlag
kvikmyndasjóðs hefði ekki komið
til. „En hins vegar hefði hún þá
verið gerð með miklu verri for-
merkjum. Kvikmyndasjóður er
fyrsta skrefið til að festa þessa
listgrein i sessi á íslandi. Aður
liðu tiu ár á milli þess að gerðar
væru kvikmyndir á íslandi. Slfkt
er bara föndur’.'
eigi þær eitthvert erindi á annað
borð”.
Agúst Guðmundsson, varafor-
maður Félags kvikmyndagerðar-
manna segir aðstandendur þeirra
þriggja biómynda i fullri lengd
sem unnið er að i sumar (Land og
synir, Óðal feðranna, Veiðiferöin)
vonast til að þær komi til með að
hljóta þá aðsókn sem nægi til að
gera slika kvikmyndagerð að sér-
stakri atvinnugrein á tslandi.
„Og ég er tiltölulega bjartsýnn á
að svo verði”.
„Kvikmyndasjóöur er greini-
lega sú lyftistöng sem þurfti að
koma til að ýta islenskri kvik-
myndagerð af stað”, segir Agúst.
„Hitt er svo stór spurning hvort
hann dugi til að festa hana i sessi
sem atvinnugrein, eins og hann er
nú skipulagður. fig
held að breyta þurfi skipulagi
sjóðsins i þátt átt að þeir peningar
sem úr honum fara skili sér i
hann aftur aö verulegu leyti,
þannig að hann eigi möguleika á
að vaxa af sjálfum sér. Þá á ég
við að skili kvikmynd hagnaði þá
endurgreiði framleiðandi hennar
fjárveitingu sjóðsins og hún sé
þannig lán. Verði hins vegar tap
af kvikmynd sé fjárveitingin ekki
afturkræf. Þetta er fyrirkomulag
sem gefist hefur vel á Noröur-
löndunum.”
Agústbætir við að auðvitað þurfi
einnig að koma til hærra fjár-
framlag rikis i sjóðinn. Sá hæng-
ur er á að i lögum um kvikmynda-
sjóð sem alþingi samþykkti er
ekkert ákvæði um tekjustofn
Um sömu mundir og Robert
Strauss, gyðingur frá Texas, hélt
frá Alexandriu heim til Banda-
rikjanna að gefa Jimmy Carter
húsbónda sinum skýrslu um
hvernig honum tókst að leysa þaö
verkefni að koma viðræðum
Egyptalands og ísraels um rétt-
indi Palestinumanna á rekspöl,
kom Yasser Arafat til Vinarborg-
ar í boði Bruno Kreisky, austur-
Arafat Brandt
ENGIN FRIÐUR ÁN ARAFATS
riska kanslarans sem kastaði
gyðingatrú feðra sinna og gerðist
lúterskur, þegar hann dvaldi
iandflótta i Sviþjóð.
Kreisky er formaður nefndar
sem Alþjóðasamband jafnaðar-
manna setti til að fjalla um við-
sjárnar i löndunum fyrir Mið-
jarðarhafsbotni, og heimboð hans
til leiðtoga landflótta Palestinu-
manna var sent I nafni þeirrar
nefndar en ekki rikisstjórnar
Austurrikis. En Arafat var
sýndur slíkur virðingarvottur i
Vlnarborg, að rikisstjórn Israels
bar fram opinber mótmæli og
kallaði sendiherra sinn heim.
Þegar stjórnmálamenn jatn
hlynntir Israel og Strauss,
Kreisky og Willý Brandl,
*., sem tók þátt I viðræðunum t
Vinarborg sem forseti Alþjóða-
sambands jafnaðarmanna,
leggja sig alla fram til að koma
þvi til leiöar að Israel viðurkenni
landsréttindi Palestlnumanna,
fer ekki milli mála að þeir telja að
brýn, pólitisk nauðsyn reki á
eftir. Alit þeirra er aö viðurkenn-
ing tsraels á rétti Palestinu-
manna tilað rúða framtið sinni sé
lykillinn að friðargerö I löndunum
fyrir Miðjarðarhafsbotni, og slik
friðargerðsé þaö sem dugi til að
tryggja truflanalausa olluvinnslu
og ollusölu i þvl olíuforðabúri
sem hálfur heimurinn byggir á.
Eftirköst byltingarinnar I Iran
og viðbrögð arabarikja við friðar-
samningi Egyptalands og Israels
valda þvi, að brýnna þykir en
nokkrusinnifyrr að lægja ólguna
i löndunum fyrir Miðjarðarhafs-
botni. Islömsk bylting Khomeini
erkiklerks og liðsmanna hans I
íran hefur ýtt undir svipaðar
hreyfingar I öðrum islömskum
rikjum. Stór orð stjórna ara-
barikja um að einangra Egypta-
land i refsingarskyni fyrir friðar-
samninginn viðlsrael hafa reynst
hafa meiri merkingu en vant er
úr þeirri átt, en þau breyta þvi
ekki að arabarikin eru alls ó-
megnug að veita Palestinumönn-
um nokkurt það fulltingi sem
Israel þarf að taka mark á, þegar
Egyptaland er ekki lengur i
þeirra hópi. Vanmáttur rikis-
stjórna i löndum með óstöðugt
stjórnarfar til að fylgja fram
málstað sem þær segjast setja
öllu ofar gerir þær valtar I sessi.
Bein áhrif ringulreiðarinnar
sem siglt hefur 1 kjölfar
byltingarinnar I Iran sjást
gleggst I nágrannarikinu Irak og
nágrannariki þess Sýrlandi. 1
báðum rlkjum sitja stjórnir sem
kenna sig við Baath-sósialista-
flokkinn, sem stofnaður var með
sameiningu araba fyrir augum,
en reyndin var að milli stjórn-
anna I Damaskus og Bagdad rikti
fjandskapur árum saman, þang-
aðtil þær ákváðu að taka höndum
saman til að vinna gegn friðar-
gerð Egypta og Israelsmanna.
Þau snöggu sinnaskipti hafa orð-
ið til að magna erjur milli isl-
amskra trúflokka I Sýrlandi. Sér-
trúarmennúrhópi alavitaeru öfl-
ugir I rikisstjórnog her, en i mikl-
um minnihluta með þjóðinni.
Hermdarverkasamtök rétttrú-
aðra súnnita, Bræðralag islam,
hafa fært sig upp á skaftið, og
byssumenn þeirra brytjuðu ný-
skeð niður á sjötta tug pilta'I for-
ingjaskóla stórskotaliðsins I
Aleppo, flestalla alavita. Assad
forseti lét I hefndarskyni taka af
lifi að minnsta kosti tylft Bræðra-
lagsmanna, sem handteknir
höfðu verið fyrir önnur hryðju-
verk og smærri I sniðum, en
morðingjar herskólapiltanna
sluppu úr landi. Herinn er stoðin
undir stjórn Assads, en vaxandi
kurr er meöal undirforingja yfir
þvi að vöskustu sveitir hans
standa ekki andspænis ísraels-
mönnum, heldur halda hernumdu
Llbanon, ööru arabaríki, ogbörö-
ust til skiptis við landflótta Pale-
stinumenn og heri kristinna
Llbana meöan þær voru að ná
yfirtökum.
hans. „Og ákvæðið um að fram-
lagið hækkaði I takt við verölags-
þróun var fellt út úr frumvarp-
inu”, segir Knútur Hallsson,
stjórnarformaður sjóðsins. Þann-
ig á sjóðurinn allt undir velvild
fjárveitingavaldsins við gerð
fjárlaga hverju sinni. Að sögn
Knúts hefur sjóðsstjórnin farið
fram á að framlag rikisins hækki
við næstu fjárlagagerð upp I 42
milljónir. Sú beiðni fer fyrir fjár-
Iagastofnun og fjárveitinganefnd
og óvist hver endanleg tala verð-
ur I fjárlögum. „En ég held þetta
geti nú ekki kallast óhófleg hækk-
unarbeiðni”.
Sú spurning hlýtur að vera of-
arlega i huga þeirra kvikmynda-
gerðarmanna sem nú hafa lagt út
I óvissuna með startbenslni frá
kvikmyndasjóði, hvort þeir geti
til hans leitað um frekara elds-
neyti til að ná áfangastað. Knútur
Hallsson segir svo vera. Þær
myndir sem notið hafa þessarar
fyrstu styrkveitingar verði vafa-
laust gjaldgengar þegar til út-
hlutunar kemur að nýju. „Við
höfum beðið styrkþega um að
senda okkur skýrslu um fram-
gang sinna mynda um áramótin
og auk þess mun staða myndanna
væntanlega koma fram I greinar-
gerðum með nýjum umsóknum.
Til þessa mun stjórn sjóðsins taka
tillit.”
En er þessi skyndilegi fjörkipp-
ur i kvikmyndagerö i sumar gos
sem hjaðna mun jafn skyndilega?
Knútur er sammála Agústi um að
svo sé ekki. „Ég tel það af og frá
að þetta sé einhver bóla. Þessi ■
kippur sýnir aöeins hve þörfin er
búin að vera mikil lengi. En hér
veltur auðvitað á fjárveitingu.
Við I sjóösstjórninni erum I þvi
sambandi mjög hlynntir þvi aö
hluti af skemmtanaskatti verði
látinn renna i sjóðinn og þannig
megi fá varanlegan tekjustofn.
Mér er kunnugt um að mennta-
málaráðherra hefur lika hug á
þessu”.
Framtið Islenskrar kvik-
myndagerðar veltur sem sagt á
áframhaldaidi auknum opinber-
um stuðningi, bættu fyrirkomu-
lagi á starfi kvikmyndasjóös, og
siðast en ekki slst á þvi að Is-
lenskir áhorfendur vilji og geti
notið islenskra biómynda. Um
þetta siðasta atriði segir Erlend-
ur Sveinsson: „Við eigum alveg
□DTiraDcsQTid]
yfirsýn
Irak á beinlinis I útistöðum við
byltingaryfirvöldinilran. Fyrstu
árin sem Khomeini erkiklerkur
dvaldi I útlegð hafðist hann við i
Bagdad, en eftir að Iraksstjórn
vingaðist við Iranskeisara var
honum ekki lengur vært og hrökl-
aðist til Evrópu. Siðan telur hann
valdhafana i Bagdad svikara við
islam.Qrunarlraksstjórn IrSnska
shiita-klerka um að reyna að
beita starfsbræðrum sinum af
sama trúflokki I Irak til að undir-
búa þar endurtekningu á irönsku
byltingunni. Irönsk yfirvöld saka
fyrir sitt leyti Iraka um að róa
undir uppreisnarhreyfingu ara-
biskumælandi ibúa i oliuhéraðinu
Khuzistan. Hafa þar orðið blóðug-
ir bardagar hvað eftir annað og
truflað oliuvinnslu i borgunum
Ahwas og Abadan. Sakar her-
stjórnin í héraðinu Iröksk yfirvöld
um að smygla vopnum til upp-
reisnarafla.
Stjórnir Iraks og Sýrlands, sem
fyrir skömmu gerðu út flugu-
menn hver til höfuðs annarri,
segjastnú hafa náðsamkomulagi
um sameiningu landanna stig af
stigi i þvi skyni að geta haftí fullu
tré við Israel. Reiddu þær sig á,
að Sovétrlkin myndu sjá þeim
fyrir vopnum á svipaöan hátt og
Bandaröcin vopna Israel, en sú
von hefur ekki ræst. Assad Sýr-
landsforseti var i Moskvu að
semja um vopnaafhendingar,
þegar morðin I Aleppo urðu til að
hann hélt heim I skyndingu, en
ferðin bar lltinn árangur. I Irak
hefur stjórnin hafiö útrýmingar-
herferð gegn kommúnistum, og
tók sovéska leyniþjónustan til
bragös að bjarga þrem tugum
þeirra úr fangelsi og frá bráðum
bana.
Sýrland og Irak hafa hvort um
sig komið upp hreyfingum Pale-
eftir að sjá hvernig gengur að
koma þessum myndum I sýningu.
1 dreifingarmálum Islenskrar
kvikmyndagerðar á eftir að gera
stórt átak. A meðan við vitum
ekki hvað verður um þessar
myndir svifum við I lausu lofti”.
I samtali Helgarpóstsins við
Knút Hallsson kom fram aö hann
telur það I verkahring stjórnar
kvikmyndasjóðs að koma þess-
um dreifingarmálum I viðunandi
horf. „Það er mikið verkefni og
að þvi mun sjóðsstjórnin vinna”.
Þeir Erlendur og Agúst eru
sammála um að viöbrögð kvik-
myndagerðarmanna við hinni
nýju styrkveitingu hljóti aö
hvetja stjórnvöld til frekari
stuðnings við þessa ungu list-
grein. „Það er vert að benda á
hversu mikla framleiðslu þetta
hefur leitt af sér á skömmum
tima”, segir Agúst, „auk þess
sem kvikmyndastyrkir Menning-
arsjóðs skiluðu sér afar vel á
meðan þeir voru og hétu.” Er-
lendur: „Maður trúir ekki öðru
en þeir sem ráða fjármagninu
sjái að þvi fé, sem er tekið svo
fegins hendi, sé vel varið. Þetta
ætti að færa mönnum heim sann-
inn um að þarna er starfsemi
sem þörf og ástæða sé til aö styðja
við bakið á”.
Indriði G. Þorsteinsson vekur
einnig athygli á þvl að auk vax-
andi velvildar stjórnvalda sé nú
fyrir hendi i landinu sú tæknilega
og leikstjórnarlega kunnátta sem
réttlæti að út I Islenska kvik-
myndagerö sé lagt af fullum
krafti. Sjónvarpið hafi aldrei
verið og muni ekki verða móðir
kvikmyndagerðar á Islandi. Þar
þurfi annað viðhorf og önnur
vinnubrögð að koma til. „Þessi
bylgja sem nú er risin I þessari
listgrein má ómögulega hjaðna”,
segir Indriði. „Kvikmyndin er
tungumál framtíðarinnar sem ts-
lendingar verða að ná tökum á.
Og ég er afskaplega montinn yfir
þvi að hún skuli vera komin á
svona mikla ferð”.
Svo er að sjá hvernig henni
vegnar á ferðalaginu þegar sum-
arið er fyrir bi.
Eftir
Arna
Þórarinsson
Eftir
Magnús
Torfa
Ólafsson
stlnumanna sem þeim eru hollar,
en slikir málaliðar hafa engin á-
hrif á við Yasser Arafat, sem
hefur sýnt að hann er reiðubúinn
að bjóða jafnt Jórdan og Sýrlandi
byrginn, ef hann telur það nauð-
synlegt málstað Palestinumanna.
Þorri þeirra, bæði landflótta og á
hemumdum svæðum, veitir Ara-
fat og hreyfingu hans stuðning.
Hugmynd þeirrasem leitast við
að lægja til langframa ólguna i
löndunum fyrir Miðjarðarhafs-
botni með þvi að sætta tsrael og
Palestinumenn, er að Palestínu-
menn viðurkenni tilverurétt ísra-
els, sem heiti i staðinn að virða
landsréttindi Palestlnumanna.
Bandarikjastjórn hefur marglýst
yfir, að hún sé fús til að taka upp
opinbert samband við hreyfingu
Palestlnumanna, sé hún fáanleg
til að heita ísrael viðurkenningu
og friði.
Kreisky kanslari svaraði mót-
mælum stjórnar og stjórnarand-
stööu í tsrael við heimsókn Ara-
fats til Vinarborgar, með viðhöfn
sem sæmt heföi þjóðhöfðingja, á
þð leiðað fyrirsér vekti ekki bara
málstaður Palestfnumanna,
heldur einnig velferð ísraelsku
þjóðarinnar, sem fengi aldrei
tryggan friö nema mál Palestfnu-
manna leystist á viðunandi hátt.
Kreiskyog Brandt gáfu báðir i
sxyn efjtir fundinn meö Arafat, að
þeir teldu miöa I áttina til sátta
milli tsraels og Palestinumanna.
Kváöust þeir myndu gefa Alþjóða
sambandi jafnaðarm anna
skýrslu um viðræðurnar og óska
eftir umboöi til að halda þeim á-
fram.