Helgarpósturinn - 13.07.1979, Blaðsíða 20

20
- Föstudagur 13. júlí 1979 -Jielgarpásturínn.
„Drama úr Eyjum”:
THOR VILHJÁLMSSON OG KVIK
1SAMVINNU UM NÝJA KVIKMYND
Ernst og Páll ásamt tveim leikurum
Páll Steingrímsson og Ernst
Kettler fengu i vor styrk úr kvik-
myndasjóði til að gera kvikmynd,
sem hefði Vestmannaeyjar árið
1873 að sögusviði. Þeir hafa
fengið til liðs við sig Thor Vil-
hjálmsson rithöfund, sem jafn-
framt þvi að skrifa handritið,
verður leikstjóri með PáB. Mess-
lana Tómasdóttirsér um búninga
og tjöld, Böðvar Guðmundsson
verður hljóðupptökumaður og
kvikmyndatökuna annast Ernst
Kettler. Klippari við myndina er
enn óráðinn. Endanlegt heiti
myndarinnar hefur heldur ekki
verið ákveðið.
Helgarpósturinn hitti þau
Messiönu, Pál, Ernst og Thor til
að fræðast um verkið.
„Upphaflega var ákveðið að
gera drama i Eyjum. Við þekkj-
um sviðið vel og einnig lifnaðar-
hætti fólksins á þessum tima.
Strax i byrjun ákváðum við að
það yrði málsnillingur sem legði
fólkinu talið, og við völdum Thor
til að skrifa handritið”, sagði
Páll.
Thor: ,,Þó ég sé alltaf að leika
mér að orðum, verður mér stirt
um mál, þegarræða á það sem er
óunnið. Við höfum hugsað okkur
ákveðið ártal, 1873, og verður
fjallað um lif fólks þá, séð frá
þeim tima sem við lifum, og þá
þætti sem enn eru virkir i' mann-
eskjunni, þó umhverfi og lífshætt-
irséuólikir. Þarna eru átök milli
fólksins, við náttúruna og inni i
manneskjunni. Við erum með á-
kveðna sögu sem er misjafnlega
útfærð að svo komnu máli. Mynd-
in fjallar um baráttu fólksins við
að vera til. Ekki sist þarna þarf
mikiðþrek til að bjarga sér. Þeir
sem höfðu þrek.gátuboriðsig að
björginni, sem var meiri en viða
annars staðar. A þessu stigi eru
þrjár persónur drottnandi, en það
gæti breyst.” ”
„Þetta eru tveir menn og ein
stúlka”, bætir Páll við. „Þaö sem
hefúr gerst eru átök milli mann-
anna vegna stúlkunnar.”
Þá sagði Páll að þau leituðust
viðaðvera eins nærrisannleikan-
um og þau gætu.Messiana hefði
aflað sér upplýsinga um fatnað og
áhöld, þannig að búnaður og svið
verði eins likt þvi sem þeir eru að
segja frá, og mögulegt sé.
Páll Steingrimsson og Ernst
Kettler eru báðir Eyjamenn.
Þegar þeir voruspurðir hvort það
væri vegna þess, að þeir gerðu
þessa mynd, svöruðu þeir þvltil,
að það væri ekki eingöngu ástæð-
an. Það hefði aldrei verið gerð
kvikmynd sem gerðist i Eyjum,
og Ernst bætti þvi við, að Vest-
mannaeyjar ættu þetta skilið. All-
ir þar væru boðnir og búnir að
hjálpa þeim.
Kvikmyndataka hefur þegar
hafist, en þeir voru 3 vikur úti i
Eyjum i mai og júni. Thor sagði
að fjárveitingin úr kvikmynda-
sjóði heföi verið það litil, að það
Úti i sveit, nálægt borginni
Montpellier i Frakklandi, er kvik-
myndahús, sem virðist koma
beint úr „science-fiction” kvik-
mynd. Þetta kvikmyndahús hefur
starfað nokkuð reglulega siðan
1969, og sýnir myndir í Panrama.
Innan dyra er fátt annað en
uppröðun sætanna sem bendir til
að þetta sé kvikmyndahús, þar er
ekkert svið, ekkert tjald, a.m.k.
enginn hvitur ferhyrningur. Fyrir
ofan áhorfendur er hvelfing, sem
umlykur þá á allar hliðar. Það er
á þessu tjaldi sem myndin er
hefði bundið hendur þeirra. Þeir
heföu farið i það að taka þætti
sem voru itarlega útfærðir, þætti
þar sem ekki reynir á samtöl,
heldur náttúrumyndir og drama i
náttúrunni. Þá sagði Thor, að
leikarar i myndinni yrðu að
mestu leytí fólk sem heföi litla
leikreynslu, a.m.k. fyrir framan
kvikmyndavélar.
Páll sagði að þau stiluðu upp á
það að undirbúningur væri kom-
inn það langt i október eða
nóvember i haust, að hægt yrði að
hefja tökur að nýju.
Aðspurður um það hvenær
myndinni yrði lokið, sagði hann,
að frá þeirra bæjardyrum yrði
það eins fljótt og mögulegt væri.
Hann sagði að ef þau gætu lokið
tökum á næsta ári, yrði myndin
ttlbúin til sýninga 1980 — 81.
Páll sagði aö þýski kvikmynda-
leikstjórinn Werner Herzog, sem
kom hingað til lands I marsmán-
uði siðastliðnum, heföi haft mikil
áhrif á sig. „Ég hefði aldrei farið
af stað með þessa mynd, ef ég
hefði ekki hitthann,” sagði Páll.
—GB
sýnd.
Myndin erallt I kring, hvergi er
blettur þar sem hún er ekki. A
þennan hátt skapast eins konar
samruni milli áhorfandans og
myndarinnar, og áhrifin verða
sterkari en áður.
Panrama-aðferðin byggir á þvi
að varpa mynd, sem er eins og
sjónsviðáhorfandans, eða um 180
gráður, inn i hálf-hvelfingu.
Myndin er tekin á kvikmyndavél,
sem hefur fiskaugalinsu, þannig
að á filmunni verður myndin
kringlótt og afmynduð. Við sýn-
Guðmundur Tegeder og Margrét L. Jónsdóttir I hlutverkum sínum.
Panrama:
KVIKMYNDA TÆKNI
FRAM TlÐARINNAR ?
ÞURSAGINNING
Hinn i'slenski Þursaflokkur
munveraharla vinsæll i músik-
iðnaðinum um þessar mundir,
enda láta þeir allstórlega og
umslag nýjustu framleiðslunn-
ar, Þursabits, þekur glugga
hljómplötuverslana.
Það verður að segjast til
hróss, aö piltar þeir, sem að
þessu standa, hafa heldur reynt
að hysja brækurnar upp um
þann þurfaling,sem kallast is-
lensk poppmúsík. Og þeir virð-
ast hafa ögn af einhvers konar
þjóðlegum metnaði. Þeir reyna
t.d. að sækja efnivið sinn 1 tón-
um og texta til þess litt notaða
auðs, sem felst i gömlum visum
oglögum, i' stað þess að sleikja
leifarnar af billegri erlendri
verslunarmúsik.
Þessvegna er það leiðinlegt,
að þeir skuli samt vera svo háð-
ir þeim djöfulgangsstil, að ekki
verður betra úr.
Það er nokkuð erfitt að til-
greina i hljómlausum orðum,
hverju er áfátt i tónmeðferð. En
viss hundavaðsháttur er i sam-
ræmi við þær bókmenntalegu
upplýsingar, sem birtar eru
meö textunum.
Þar segir m.a. réttilega um
brúökaupssálminn i Hólabók-
inni 1619, að hann hafi „eflaust
verið sunginn við mörg Islensk
brúðkaup.” Ojú, siöast vissi ég
hann sunginn við brullaup uppi
á Smyrlabúðum i Heiðmörk i 10
stiga frostí á gamlársdag 1976.
En slðan kemur þetta brot úr
bókmenntasögu:
„Guðbrandur biskup Þorláks-
son gaf Hólabókina út árið 1619
og var það seinni sálmabókin
sem hann lét gera. Súfyrri, sem
var jafnframt fyrsta islenska
sálmabókin, kom út 1589 og var
hún mun ófulikomnari og verri
en Hólabókin 1619. 1 formála
Hólabókar 1619 telur Brynjólfur
(sic) biskup sjö ástæður fyrir
þvi að hann gefur þessa sálma-
bók út i annað sinn.”
Við þessa stuttu klausu er sitt-
hvað að athuga:
1) FyrrisálmabókGuðbrands
var ekki hin fyrsta á islensku.
'Aður hafði Marteinn biskup gef-
ið út sálmakver 1555 og GIsli
Jónsson biskup annað árið 1558.
2) Munurinn á útgáfum
sálmabókarinnar 1589 og 1619
var ekki meiri en svo, að i fyrri
útgáfunni voru 328 eiginlegir
sálmar, en i hinni seinni var 38
bætt við og örfáir felldir niður.
Nær aUirsálmari'bkðum útgáf-
um voru þýddir úr lati'nu og
þýsku. Einungis um 20 eru
frumortir og aðeins helming
þeirra má rekja til nafn-
greindra höfunda.
3) Látum vera, þótt Brynjölf-
ur biskup komi í staö Guð-
brands. En af klausunni mætti
skUja, að biskup hefði samið
formála sinn einvörðungu I til-
efni seinni útgáfunnar. Formál-
inn er hinsvegar þegar i' fyrstu
útgáfunni.
Af frásögninni um Leirulækj-
ar-Fúsa mættí halda, að það
hefðiverið eitthvert séreinkenni
hans að yxkja brúðkaupsljóö i
veislum. Náði guð. Það var
regla fremur en undantekning i
meiriháttarbrúðkaupum, aðort
væru brúðkaupskvæði og vita-
visur og menn einatt fengnir til
þess fyrirfram. En uppákomur
af þessu tagi voru einnig al-
gengar, þegar vinið var tekið að
verma sál.
Þetta erukannski ekkimikils-
verð atriöi, en þaú vekja strax
Ulan bifur. Er þá ekki höndum
kastað tU fleiri atriða? Þetta er
likt og þegar prófuð er alfræði-
bók. Maður flettir upp á nokkr-
um atriðum, sem maður kann
sjálfur góð skU á. Sé þar ekki
rétt með fariö, er naumast
hægt að bera traust tU bókar-
innar að öðru leyti.
Það tekur nefnilega ekkert
meira pláss að fara með rétt
mál en rangt.
Hið alvarlega við svona
subbuhátt er, að hrekklausir að-
dáendur trúa þvi, að rétt sé með
farið. Um daginn vorum við
nokkur stödd inni Leynifoss-
gljúfri við Hagavatn. Þar er
góður hljómburðurog við tókum
lagið. Tveir efnispiltar úr
menntaskóla vildu syngja „Hér
er ekkert hrafnaþing”, og þaö
leist mér vel á. En mér brá
nokkuð, þegar þeir komu i ann-
arri hendingu með amböguna
„hér er dans og tregi” i stað
„enginn tregi”! Og stóðu fast á
þvi, að svona ætti það að vera.
Það var ekki fyrr en ég fór að
kynna mér þessa plötu, að ég
skildi, hvaðan smekkleysan var
runnin.
Vissulega eru oft tU mörg af-
brigði sömu visu. Stundum geta
þau jafnvel orðið betri en upp-
haflega gerðin. Þjóðin slí'par til.
En mér er ómögulegt að finnast
annað en umrædd gerð sé
sprottin af fávisku fremur en
sérvisku. Nema hér eigi hugvit-
samlega að geta i eyður rétt
einsog hlustendur virðast eiga
að umskrifa i huga sér „þursa-
smiðina” i næstu vi'su, sem eng-
innbotn fæst ella i. A.m.k. hefði
Bósi ekki kveðið svona:
Leikum nú vorn listaleik,
landsins kappar verða.
Bli'ðuspjall og spúsan keik,
þvi nú skal jarlinn herða.
Um söngmn á plötunni má
segja, að hann er á stundum
hálfgerður jarmurog jaðrar við
væmni. Slikt þola þessir textar
illa. Sumsstaöar á væmni blátt
áfram heima og verður þá ein-
att drepfyndin, svosem við
suma texta Daviðs Stefánsson-
ar. Og grátsöngvarar eiga sinn
tilverurétteinsog Johnny Ray á
sinum tfma og jafnvel Hreinn
Pálsson. En þótt ekki sé tiltöku-
mál, að raularar á borð við
Bjögga Halldórs fái manni
klfgju með disætindum á kostn-
að gamalla barnavisna, þá
verða af einhverjum sökum
gerðar meiri kröfur til þessara
stráka.
Djöfulgangurinn I hljóðfærun-
um á liklegaaö veratil mótvæg-
is. Nú er djöfulgangur einmitt
oft með þvi skemmtilegra I
músik, þegar hann á sér ein-
hvern rökréttan tílgang. Nefn-
um af handhófi dans tröllsins i
Eldfugli Stravinskis eða loka-
þáttinn i' 7. sinfóniu Bidda
gamla. En hversu oft sem ég
hlusta á þessi högg og slög, sem
I sjálfu sér eru hnitmiðuð og
markviss, þá finn ég ekki aðra
lausn en hér sé mikill hávaði
útaf engu.
Æ, þetta er vist orðiö heldur
neikvætt. Þvíað þrátt fyrir allt
er margt gott á plötunni, og það
situr I manni. Nefnum sem
dæmi trallið I kringum brúð-
kaupsvisur Fúsa.
En einmitt þessvegna verðum
viðheimtufrek ogþykir leitt, að
allt skuli ekki vera nógu gott.
Ekki er unnt að útlista i smáat-
riðum, hvaö eigi að vera öðru-
vi'si eða hvernig. En einhverra
hluta vegna finnst okkur, að
þessir drengir hafi það i sér að
vilja bæði oggeta gert betur. Og
þá er spurningin, hvort verður
sterkara, viljinn eða bissniss-
inn.
Þursarnir
ingu, leiðréttist myndin með þvi
að henni er varpað frá hæsta
punktí hvolfsins niður á holspegil
sem er fyrir miðju þessa hálf-
-hvelfingar tjalds. Þvermálslina
hálf-hvelfingarinnarhallar um 30
gráður miðað við lárétta linu, til
þess að áhorfandinn skynji hlut-
ina rétt.
Philippe Jaulmes, upphafs-
maður þessarar aðferðar, segir
að hún komi til með að umbylta
kvikmyndagerðinni hvað varðar
tækni, myndmál og skynjun.
Breyting á venjum og viðbrögð-
umáhorfenda kemur til með aö
verða mjög mikil.
Mesta breytingin verður á þvi
hvernig þrivlddin kemur fram.
Jaulmes segir að þessi aðferö
endurvarpi þri'viddinni eins og
mannsaugað skynju hana. En það
er alkunna að skynjun og fram-
setning á þrivi'dd eru menningar-
arfleifð. Á miðöldum var fram-
setning {H-ividdarinnar ekki til.
Stærð persóna i máiverki var
miðuð viö mikilvægi þeirra, en
ekki fjarlægð þeirra frááhorfand-
anum. Það er menningarieg al-
ræðisstefna „meistaranna” á Ita-
liu 15. aldar, sem verður að lög-
málum þrividdEU-innar á Endur-
reisnartimabilinu. Þessi lögmál
eru i fullu gildi i dag, og ná til
linsanna, bæði I töku- og sýning-
arvélum samtimans. Við erum
svo mótuð af þessari framsetn-
ingu þrividdarinnar, að allt sem
ekki hlitir þessum lögmálum,
virðist vera rangt. Þess vegna
mun þrfviddin i Panrama valda
töluverðum óþægindum.
Hver verður svo framtið Pan-
rama? Rannsóknir standa yfir I
þvi skyni að koma slikum tækjum
fyrir I tveim sölum I Paris, og
Bandarikjamenn hafa þegar haf-
ið notkun á svipaðri aðferð, sem
þeir kalla Omnimax. Mesta ó-
vissan rikir þó um viðbrögð al-
mennings. Eitt er vist, að ekki
veitir sjónvarpið honum það
sama og Panrama.
—GB
(heimild: La revuede cinéma,
imageet son.)