Helgarpósturinn - 24.08.1979, Blaðsíða 23

hQlQdrpOStUrinrL-Fösiudagur 24. ágúst 1979
23
Einhvers staöar noröur i
Ballarhafi eru liölega 500 hraustir
karlar aö moka upp heldur óaö-
laöandi smáfiski, sem kallast
loöna. Ef þeir hafa veitt vel I nótt
sem leiö eru einhverjir þeirra
væntanlega á leiöinni til lands og
þá eru vélar skipa þeirra keyröar
til hins itrasta, þvi aö þaö er um
aö gera aö vera fljótir aö landi og
komaséraftur á miöin hiö fyrsta.
En kannski hefur loönan ekki
gefiöfæriá sér og þá bölva karl-
arnir i talstööina milli þess sem
þeir rýna i fiskileitartækin I von
um aö koma auga á fjársjóöinn.
Fyrir þessa menn er loönan
vissulega fjársjóöur. Á loönu geta
menn haft gott upp Ur sér, eins og
þaö er kallaö, ef vel tekst til og
hvergi er heldur kappiö meira. 1
landi er siðan stór hópur
Loðnurallið hafið
áhugasamra manna að
ógleymdum ættingjum og vensla-
mönnum loönusjómanna, sem
fylgjast meö aflatölum loönu-
skipanna frá degi til dags, likt og
veiðarnar væru hvert annaö rall á
vegum annars hvors siödegis-
blaðanna.
Eins og jafnan áöur er
greinilegur hugur I mönnum i
byrjun loönuvertiöar. Nú var lika
búiö aö ala á óþreyju loönusjó-
manna með stöðugum fréttum
norðan frá Jan Mayen um loðnu-
veiöar Norðmanna, sem voru
byrjaöir aö krukka i Islenska
loönustofninn meöan islensku
ioönusjómennirnir voru iátnir
biöa I startholunum fram til 20.
ágúst. Og áður en þeim var hleypt
af staö færöu norskir og Islenskir
fiskifræöingar sjómönnunum þau
vátiöindi aö ekki væri hægt aö
rétílæta meira en 600 þúsund
tonna veiöar á loönustofninum og
þá bæöi á sumar/haustvertiöinni
og vetrarvertlðinni. 1 ljósi þess að
Norömenn eru þegar búnir aö
Mahendra konungur I Nepal
ætlar aö hafa viðkomu á Islandi
um mánaöamótin. Þjóöhöföingi
úr landi helgrafila og skrautlegra
hofa i suöurhliðum Himalaja-
fjalla hefur hér áningarstaö á ieiö
sinnitilHavanaaö sitja ráöstefnu
undir forsæti Fidels Castro.
Sjötta ráöstefna æöstu manna
rikja utan hernaöarbandalaga
stendur i Havana fyrstu vikuna I
sq)tember, og ekki þarf annað en
nefna þá Nepalskonung og æösta
leiötogann á Kúbu I sömu andrá
til aö gera sér ljóst hversu fjöl-
skrúöug samkoma það veröur.
Samtök rikja utan hernaöar-
bandalaga voru stofnuö á ráö-
stefnu i Belgrad fyrir tæpum
tveim áratugum á ráöstefnu sem
taka liölega 100 þúsund tonn af
þessu aflamagni, þá koma sam-
kvæmt þessu aöeins um 500
þúsund tonn i hlut islenska loönu-
flotans á báöum veiöitimabilun-
um eöa aöeins helmingur þess
sem veiddist I fyrra, þegar
heildaraflinn á bæði
sumar/haust —vertiðinni og
vetrarvertiöinni fór yfir milljón
tonn.
Engan þarf þvi að undra þótt
þessi tiðindi hafi komiö sem
reiöarslag yfir loönusjómenn og
útgeröina, þvi aö samdráttur i
afla af þessu tagi þýöir auövitaö
gifurlegt tekjutap bæöi fyrir
útgerðir skipanna og sjómennina
sjálfa. Fram til þessa hefur
loönuflotinn ásamt skuttogurun-
um veriö sá þáttur Utgeröarinnar,
sem hefur sýnt bestu afkomuna og
mestar tekjur gefiö, jafnvel ævin-
týralegar tekjur hjá áhöfnum
aflahæstu skipanna.
Stöðug aukning afla á undan-
förnum árum hefur einnig fyllt
ýmsa útgeröarmenn bjartsýni og
framtakssemi svo aö þeir hafa
ráðist I miklar fjárfestingar til
endurbóta á skipum sinum, m.a.
látið byggja yfir þau til aö þau
stæöu betur aö vigi viö veiöarnar
yfir háveturinn, þegar allra veöra
er von. Samdráttur i afla á borö
viö þann sem nú er rætt um mun
þvi koma iila i bakiö á Utgeröunt
þeirra skipa, sem nýlega hafá
verið endurbætt meö þessum
hætti. ,,Ég þori varla aö hugsa þá
hugsun til enda hvernig útkoman
verður hjá loönuflotanum ef
menn ætla aö standa fast á
þessum kvóta, enda komu þessar
nýju upplýsingar fiskifræöing-
anna um ástand loðnustofnsins
algjörlega flatt upp á menn”,
sagöi einn af forsvarsmönnum
Landssambands isl Utvegsmanna
mér.
Annar vandi er svo sá, aö
loönuflotanum veröur erfiö-
lega bættur upp þessi aflasam-
dráttur meö þvi aö beina honum I
aðrar fisktegundir. Þarnaeruum
aöræöa m jög sérhæfö skip og þaö
eru helst veiðar á kolmunna,
sem geta komið til greina i staö
TRó og Castro Idjást um stefnu óháðra ríkja
Titó Júgóslaviuforseti kom til
leiöar eftir langan undirbúning.
Undir forsæti hans bundust
frelsishetjur nýfrjálsra rikja eins
og Nehru frá Indlandi, Sukarno
frá Indónesiu og Nasser frá
Egyptalandi samtökum, f þvi
skyni að efla i sameiningu aö-
stööu sina til aö foröast aö lönd
þeirra yröu dregin i dilka I köldu
striöi Bandarikjanna og Sovét-
rlkjanna, og til aö auðvelda mátt-
arminni nýfrjálsum rikjum aö
forö as t a ö ánet jas t r isa veldunum.
Samtök rikja utan hernaöar-
bandalaga telja nú 86 lönd, og
gert er ráö fyrir aö inntaka nýrra
aöildarrikja á fundinum i Havana
þoki tölunni á tiunda tuginn. Sá
eini af frumkvöölunum svipmiklu
frá stofnfundinum sem enn held-
ur lffi og völdum er Titó forseti.
Hann ætlar heldur ekki aö láta sig
vanta í Havana, og telur sig enda
eiga þar stórpólitiskt erindi. Und-
anfariö misseri hefur Titó heigaö
krafta sina, sem enn eru tölu-
veröir þrátt fyrir 87 aldursár, þvi
verkefni aö koma i veg fyrir aö
Castro gestgjafa i Havana takist
þaö áform að gera samtök rikja
utan hernaöarbandalaga aö tagl-
hnýtingi Sovétrikjanna.
Aö ven ju hefur stjórn þess rikis
sem ráöstefnuna heldur samið og
dreift uppkasti aö aöalályktun
samtakanna. Þegar uppkast
KUbustjórnar barst aðildarrikj-
um seint á siöasta vetri, kom i
ljós aö þar var þvi lýst yfir, aö
„hiö sósialistiska samfélag”
meöal rikja heimsins væri eöli-
legur bandamaöur rikja utan
hernaöarbandalaga. Slik yfirlýs-
ing um samstööu meö Sovétrikj-
unum og bandamönnum þeirra
væri fráhvarf frá grundvallar-
stefnu samtakanna eins og hún
var mótuð i upphafi. JUgóslaviu-
stjórn hefur tekiö forustu i aö af-
stýra aö KUbumönnum takist sú
ætlun, að nota fundinn i Havana
til aö sveigja samtök rikja utan
hernaöarbandalaga af óháöri
brautá hliöarspori humáttá eftir
stefnu sovétstjórnarinnar.
Titó hefur ekki látiö aldurinn
aftra sér frá aö takast á hendur
utanlandsferöir til aö skipuleggja
andstööuna i Havana við fyrirætl-
un Castro. Hann hefur fariö til
ýmissa arabarikja og landa i
Norður-Afriku þeirra erinda, og
þar aö auki lagöi hann leiö sina til
Moskvu'til að skýra sovétmönmm
frá afstööu s inni og vara þá viö aö
beita áhrifum sinum til fram-
gangs stefnu sem splundrað gæti
samtökum rikja utan hernaöar-
bandalaga. Jafnframt hafa full-
trúar fjölda rikja komið til
Júgóslaviu í boöi Titós aö ræöa
við hann meðferð mála á
Havana-ráöstefnunni.
Eftir fund undirbUningsnefndar
ráöstefnunnar, sem haldinn var i
Colombo á Sri Lanka um mitt
sumar, þykir JUgóslövum væn-
lega horfa að þeim takist aö
hindra KUbustjórn i aö hafa sitt
mál fram. Ýmis riki sem ekki
hafa áður látiö til sin taka stefnu-
mótun i samtökum rikja utan
hernaöarbandalaga skipuðu sér i
flokk með Júgóslövum. Þar að
auki eru horfur á að nokkur riki,
sem hugsuðust mótmæla
hernaöarumsvifumi Afriku með
þvi aö neita aö sækja fundinn i
Havana, séu aö endurskoða af-
stöðu sina.
Fremstl þeim flokki sem finnst
KUba hafa fyrirgert rétti sinum
til aö sjá um ráöstefnuhald rikja
utan hernaöarbandal'aga er
Sómalia. Telja Sómalir sig eiga
loönu en veiðitilaunir islenskra
skipa á kolmunna hafa ekki gefið
þá raun, sem vonast haföi veriö
eftir.
Þaöeru einnig litlar likur á þvi
aö loönusjómenn sjálfir taki afla-
samdrættinum á loönu þegjandi.
Fyrstu viöbrögö þeirra voru aö
bölva fiskifræðingum dálitiö og
sem oftar töldu sjómenn ekkert
að marka þá — þaö væri miklu
meiri loöna i sjónum en fiski-
fræöingar vildu vera látá. Loönu-
sjómenn eru nú komnir á bragöiö
meö mokv iði i byrjun þessarar
sumarvertioar og munu hafa nóg
um að hugsa á næstunni,en það
má búast viö miklum hvelli þá er
500 þúsund tonn af loönu eru
komin á land og ef sjómönnum
verður sagt aö þar meö sé vertfö-
innilokiö. Einhvern veginn liggur
það samt i ioftinu, þótt enginn
vilji segja það berumoröum, að
ekki veröi tekiö nema hóflegt mið
af aflamagni þvl sem fiskifræö-
ingar hafa mælt meö og eitthvaö
veröi syndgaö upp á náðina.
Nú þegar eru tæplega 40 skip
byrjuö loönuveiöar en gerter ráö
fyrir aö liölega 50 skip stundi
veiöarnar áöur en yfir lýkur.
Þetta eru litiö eitt færri skip en
stunduöu veiöarnar I fyrra, þar
sem mörg hinna smærri skipa
hafa nú helst úr lestinni, en miðaö
við aö 13—14 menn eru i áhöfn
hvers skips, þá er þetta um 700
manna hópur sem beinlinis fæst
við veiöarnar. Og þeir munu
vafalaust geta myndaö býsna
voldugan þrýstihóp ef á þarf að
halda.
Forsvarsmenn fiskimjölsverk-
smiðjanna hafa þegar barmaö
sér undan þvi veröi, sem greiða
þarf fyrir hráefniö. Hins vegar
litur nú ekki út fyrir aö verk-
smiöjurnar muni eiga I erfið-
leikum með aö losna viö fiskimjöl
og lýsi á viðunandi veröi. Heims-
markaðs verö á fiskimjöli er
svipaö þvi og jafnvel litiö eitt
hærra heldur en var i fyrra en
lýsisverð hefur hins vegar verið
óstööugra. Helstu markaöir
okkar um langt skeiö hafa veriö
FirairaOc lifÖLQ
yfirsýn
t^ÍRÐtQjlnlcdJ
Kúbumönnum grátt aö gjalda,
vegna þess að þaö voru hersveitir
frá Kúbu sem geröu Ethiópiu-
stjórn fært að leggja undir sig á
ný Ogadenhéraö I suöurhluta
landsins, eftir aö skæruher ibúa
af sómölsku þjóöerni, sem naut
fulltingis Somaliu, haföi náö þvi á
sitt vald. Sömuleiöis er Kúbuher i
Angóla kennt um að hafa aðstoð-
aöviö innrás þaöan iShaba-héraö
i Zaire i fyrra. Öhætt er að segja
aö vera kúbanskra hernaðár-
ráöunauta i ýmsum Afrikulönd-
um og þátttaka hersveita Kúbu-
manna i ófriöi, jafnt i Austur- og
Vestur-Afrlku, hefur ekki oröiö
Kúbu sá vegsauki sem Castro ætl-
aöist til. Eftir sigurinn yfir
sómalska hernum i Ogaden eru
Kúbumenn i Ethiópiu á milli
tveggja elda. Enn berjast ara-
biskumælandi Eritreumenn i
noröurhluta landsins fyrir sjálf-
stæði, eins og þeir hafa gert á
annan áratug. Kúbustjórn hefur
neitaö aö láta hersveitir sinar i
landinu taka þátt i þeim bardög-
um með Ethiópiuher, en KUbu-
menn þjálfa ethiópiska herinn til
bardaga þar og hljóta fyrir ámæli
arabarikja, sem draga taum
eritreumanna.
Ekki jók það heldur hróöur
Kúbu i Afriku, aö I ljós kom þegar
haröstjóranum i Mið-
baugs-Gineu, Macias Nguema,
var steypt af stóli fyrir skömmu,
aö ein helsta stoöin undir blóö-
veldi hans haföi veriö kúbanskur
herflokkur.
Fleiriágreiningsmál en stefnan
gagnvart sovétblökkinni koma til
umræöu og úrskuröar á ráðstefn-
unni i Havana. Strax i upphafi
reynir á, hvor tveggja stjórna
sem gera kröfu til að koma fram
fyrir hönd Kampútseu hlýtur
viöurkenningu ráöstefnunnar.
Kúbumenn styöja rétt stjórnar
Heng Samrins I Pnom Penh, sem
innrásarher Vietnams studdi til
valda, en önnur riki Suðaust-
ur-Asiu telja stjórn Pols Pots eiga
aö skipa sæti Kampútseu.
England, V-Þýskaland, Finniand
og Pólland en einnig hefur nú á
siöustu timum tekist aö vinna
nýja markaöi fyrir mjölið bæöi i
Júgóslaviu og Rúmenlu, þar sem
fengisthefur Iviö hærra verö fyrir
mjöliö heldur en i hinum hefð-
bundnu viöskiptalöndum. Fiski-
mjöliö er notað erlendis i' dýra-
fóður , einkum i kjúklinga- og
svinafóöur.
Þótt loðnan sé ekki stór fiskur,
segir hún drjúgt til sin i þjóöarbú-
skapnum. Miðað við aö loönuflot-
inn fái ekki að veiöa nema um 500
þús. tonn á sumar/haustvertfö-
inni og vetrarvertfðinni, þá má
reikna meö aö aflaverömætiö sé
að minnsta kosti 8—10 milljarðar
króna. Eftir gömlum kokkabók-
um, þá má siðan finna útflutn-
ingsverömætið með þvi að tvö-
falda aflaverömætiö, og i þetta
sinn kemur amk. i ljós aö kokka-
bækurnar eru ekki fjarri lagi.
Samkvæmt upplýsingum Þjóö-
hagsstofnunar er reiknað með aö
fob-verömæti útflutnings loðnu-
afuröa á þessari vertiö veröi um
43-44 krónur h vert hráefniskiló og
miðað viö aö veidd veröi um 480
þúsund tonn (þar sem Norömenn
eru þegar búnir aö taka um 120
þús. tonn af 600 þúsund tonna
kvótanum) gera þaö rétt um 20
milljaröakróna. Þjóöhagsstofnun
haföi reyndar i áætlunum sinum
reiknaö meö litiö eitt meiri afla
nú en á vertfðinni i fyrra eða liö-
legamilljón tonnum. Engu að siö-
ur hafa þeir Þjóöhagsstofnunar-
menn ekki verulegar áhyggjur af
þvi aö þjóöhagsspár þeirra
raskist verulega þrátt fyrir svo
gifurlegan aflasamdrátt, þar sem
sýnt er að þorskaflinn mun fara
töluvert fram úr áætlunum þeirra
og aö vega langleiöina upp
þennan mismun.
Þá ætla ýmis arabariki aö
leggja til aö Egyptalandi verði
vikið úr samtökum rikja utan
hernaðarbandalaga fyrir aö gera
friöarsamning viö ísrael. Vildu
hinir áköfustu taka þaö mál til
afgreiðslu á fundi undirbúnings-
nefndarinnar i Colombo, en
niöurstaðan varö aö þvi var skot-
iö til ráöstefnunnar i Havana.
Stærsti rikjahópurinn i samtök-
um rikja utan hernaöarbanda-
laga er frá Afriku, og Kúbumenn
hugöu sér gott til glóðarinnar að
afla sér stuönings meöal þeirra,
meöan horfur voru á aö
Rhodesiudeilan yrði i harðari
hnút en nokkru sinni fyrr, þegar
ráöstefnan i Havana færi fram.
Ekki fer leynt að Kúbumenn eru
eins þaulsætnir i Angóla og raun
ber vitni, af þvi þeir biöa færis aö
fá aö leika svipaö hlutverk i
Zim babwe-Rhodesiu og þeir
geröu i þágu Augusto Netho i
borgarastyrjöldinni i Angóla,
koma til valda þeim skæruliöa-
foringjanum, sem hjá þeim leitar
liðsinnis.
Nú hefur samveldisráðstefnan i
Lusaka gert strik i þennan reikn-
ing. Allir aöilar aö valdabarátt-
unni i Zimbabwe-Rhodesiu hafa
fallist á aö setjast aö sama borði
til viöræöna i London innan
skamms. Hefur þar meö breska
samveldið náð frumkvasöi i mál-
inu. Ljóst er aöþaö vakir ekki sist
fyrir Kaunda forseta Zambiu og
Nyerere Tanzaniuforseta, sem
knúöu skæruliöaforingjana
Nkomo og Mugabe til að heita
þátttöku i fundinum i London, að
afstýra þvi af fremsta megni aö
valdabaráttan komist á það stig
aö kúbanskar hersveitir sem
njóta sovésks fulltingis komist i
aöstööu til að ráöa úrslitum.