Helgarpósturinn - 02.11.1979, Blaðsíða 12

Helgarpósturinn - 02.11.1979, Blaðsíða 12
12 Föstudagur 2. nóvember 1979 —he/garpásfurinrL. —helgarpósturinrL. Föstudagur 2. nóvember 1979 Mapús Bjarnlreðsson í lielgarpOstsviðtali: Við höfum flest þekkt hann Magnús Bjarnfreðsson gegnum árin. Ekki persónulega þó. En röddina. ,/Magnús Bjarnfreðsson sagði fréttirnar" í útvarpi Reykjavik með sinni hljómmiklu rödd hér á árum áð- ur. Þegar sjónvarpið hóf starfsemi sina fór hann þang- að, og við þessa þekktu rödd fréttaþularins bættist myndin af Magnúsi Bjarnfreðssyni sjónvarpsfrétta- manni í allri sinni mekt. Svo hvarf hann af skjánum og fór i pólitikina hjá Framsókn í Kópavoginum. En röddin hefur alltaf heyrst öðru hverju, bæði í útvarpi og sjón- varpi, og nú síðast tengjum við hana hinum frábæru þáttum hans um orkusparnað. Þrælpólitiskt vikublað „Frjáls þjóö var málgagn Þjóö- varnarflokksins, og þrælpólitiskt vikublaö. Þaö er þvi hæpiö aö segja, aö þetta hafi veriö blaöa- mennska i þeim skilningi sem viö leggjum i þaö orö núna. Enda fór ég út i þetta sem pólitikus — tók viö ritstjórninni af Ragnari Arn- alds. Starfiö var mest I þvi fólgiö aö sjá um aö aörir skrifuöu, og hafa^ eftirlit meö umbroti blaösins I prentsmiöjunni. Maöur var eig- inlega eins og fiskur á þurru landi I þessu til aö byrja meö. En ætli þetta hafi oröiö kveikjan aö þvi, aö ég lagöi út á blaöamennsku- og fréttamennskubrautina. ’ ’ Þaö er ekki mikiö eftir af þess- um blööum, sem þú hefur unniö viö. Bara Timinn lifir! ,,Já, og hann gekk vel á þess- iö fyrir aö leiktjald dettur, án þess þaö trufli útsendingu. Slikt gæti aldrei komiö fyrir á Noröur- löndunum. Þar er allt svo traust og slétt og fellt. En hvernig mér finnist hafa til tekist hér? Þaö er náttúrlega erfitt fyrir mig aö dæma um þaö, ég sé þetta ööruvlsi en þeir sem standa algjörlega utan viö sjón- varpiö, erf þaö er engin spurning, aö menn vildu ekki skipta á dag- skránni nú og frá þvi á fyrstu ár- unum. En þegar stofnun vex úr grasi hverfur sá sjarmi sem var yfir vinnunni þegar byrjað var. Og frá upphafi hefur veriö of fátt starfsfólk miðaö viö þaö sem af þvi er krafist, og sjónvarpiö hefur aldrei komistyfir þaö. Þaö virðist sem fólkiö keyri sig svo áfram, að þaö hefur ekki tima til aö hugsa. Það er of fátt til aö þaö geti veriö eins skapandi og það vill vera, og ina. En þaö kom fljótlega í ljós aö það var alltof mikil vinna, svo ég hætti á sjónvarpinu. Og hef ekki sótt um vinnu siöan.” Ekki sótt um vinnu? Hvað hef- urðu þá gert siöan? ,,Ég hef veriö frílans blaöa- maöur, og hef unniö viö allt mögulegt: textagerð með heim- ildarmyndum, þáttagerö viö hljóövarpiö og allskonar útgáfu- starfsemi fyrir fyrirtæki. Ég hitti Þórhall Vilmundarson um dag- inn, einn af uppáhaldskennurum minum. Hann sagöist umsvifa- laust heföi strikaö i þetta orö hjá mér, frilans, ef ég heföi notaö þaö i skóla, og sett i staöinn „frels- ingi”. Þá mætti liklega kalla blaöamenn sem eru i fastri vinnu „helsingja”, bætti Þórhallur viö.” En pólitíkin. Hvernig fór meö hana? vinstristjórn mun leggja i aö senda herin’n úr landi án þess að vitaö sé aö þaö sé vilji þjóöarinn- ar. Þessvegna á aö taka herstööv- armálið út úr islenskri pólitik. Þetta er búiö að rugla hugtökin vinstri og hægri um langt árabil og vera til stór bölvunar i pólitik- inni. Það er sagt, aö þaö veröi aö gefa valkosti I herstöövamálinu, en sumirpóiitikusarhalda, að Is-’ lenska þjóöin sé svo heimsk, aö hún geti ekki valið milli fleiri kosta. Svo verða kjósendur allti- einu nógu gáfaðir til aö raöa frambjóöendum á lista i prófkjör- um! ” Herstöðvamálið út úr flokkapólitikinni En hefur afstaöa þin I hermál- inu breyst? vanþákklátt og illa launað starf. Mér finnst Alþingi hafa sett ofan siöasta áratug, og sýnist að stefna þess sé aö losa sig viö ábyrgö og vald og dreifa þvi til allskyns hópa i þjóöfélaginu. Eg nefni Vinnu- veitendasambandiö og ASI. Þaö eraö veröa einskonar syndahafur fyrir allskonar aöra aöila, sem eru alls óhæfir til aö taka viö hlut- verki Alþingis. En ég vil taka þaö fram, aö al- þingismerin eru yfirleitt ákaflega heiðarlegir menn, sem vinna al- vegburtséö frá eiginhagsmunum. Hinsvegar er á eftir þessum mönnum fólk, sem heldur að póli- tik sé til þess aö græöa á, og skilur ekki aö flokksskirteini og snún- ingalipurö fyrir flokkana opnar þeim ekki sjálfkrafa leiö að bönk- um, sjóöum og allskonar fyrir- greiöslu. Ég held að þeir sem hæst gagnrýna alþingismenn sé „Mér finnst islenskri blaöamennsku hafa fariö fram. Þaö er enginn vafi á þvi, aö á ýmsumsviöum er hún rniklu llflegri og opnari en hún var. Hins vegar finnst mér satt best aö segja, að hún sé farin aö bera dálitiö svio- mót þess, aö I henni sé orðiö mikiö af fólki sem hefur ekki starfaö viö annaö úti i þjóölifinu. Þess eru fá dæmi, ef nokkur aö þar Ste maöur meö tækni- eöa raunvisinda- menntun. Aöur komu þessir gömlu jaxlar úr öörum stéttum og störfum og höföu fing- ur á púlsi þjóðlifsins — án þess aö ég sé aö segja, að þeir hafi verið Ea vcrt að geta Mtsit oi ððru hverju 99 Ég skrapp til hans I tlukaffi einn morguninn. Hann tók á móti okkui; Friöþjófi ljósmyndara á svölunum fyrir framan ibúö slna að Lundarbrekku 4 I Kópavogin- um, og konan hans, hún Guörún Arnadóttir, stóö meö rjúkandi kaffikönnuna I höndunum. „Ég veit eiginlega litiö um þig, Magnús, nema aö þú átt fjöldann allan af systkinum”, sagði ég þegar viö höfðum fengiö I bollana, og bragöaö á kökubita. Föðurverrungur „Já, þau voru tuttugu. Ég fædd- ist að Efri-Steinsmýri I Meöal- landi áriö 1934, en ólst upp aö Efri-VIk I Landbroti hjá barn- lausum hjónum, Páli Pálssyni og Magneu Magnúsdóttur — og það- an er Magnúsarnafniö reyndar komiö. Ég var reiddur þangaö I noröan byl tveggja daga gamall.” Þú ert þá Iiklega fööurverrung- ur I barneignum? renna á meira kaffi. Ég þigg sigarettuna þvi þaö er litill timi aö troöa i pfpu meöan maöur nót- erar niöur eftir jafn mælskum manni og Magnúsi. Byrjaði í efnafræði Viö fáum okkur I þriöja boll- ann, og Magnús hallar sér mak- indalega afturábak meðan hann býr sig undir aö svara spurning- ingunni um þaö, hvenær hann skellti sér út i hringiðu lifsins. „Ég fluttist eiginlega til Reykjavikur i áföngum, en fór al- veg aö austan eftir stúdentspróf. Eftir þaö fór ég til Þýskalands þar sem ég ætlaði aö læra efna- fræöi. Þar var ég ekki nema hálft annaö ár. Ég hætti námi bæöi vegna þess aö áhuginn dofnaöi, og eins kom annaö til, meöal annars timabundiö heilsuíeysi. Þaö var um árum — þá undir ritstjórn Indriða G. Þorsteinssonar.” Magnús situr hugsi augnablik, en bætir slöan viö: „Ég kalla þá stundum i gamni fóstra mlna, Indriöa og Emil Björnsson, fréttastjóra sjón- varpsins. Þeir hafa báöir veriö yfirmenn minir á fréttamennsku- ferli minum, og þótt ólikir séu hafa þeir báöir þann kost aö maö- ur getur rifist viö þá þindarlaust, og sest miður meö þeim á eftir. Þetta var einstaklega gott fyrir mig, þvi ég verö aö geta blásið út ööru hverju.” Vorum eins og græningjar Þú ert annar af tveimur fyrstu sjónvarpsfréttamönnum lands- ins. Hvernig fóruö þiö aö þvi aö tileinka ykkur þessa nýju fjöl- miölunartækni? „Viö unnum á sjónvarpinu um tima áöur en útsendingarnar hóf- eins og þaö gæti veriö. Miöaö viö allar aöstæöur veröur þvi útkom- an hagstæö fyrir ísland, miöaö viö stöövarnar á hinum Noröur- löndunum.” Úr sjónvarpinu i framboð „Við veröum lika aö athuga þaö, að hér er ekki svo sýnd er- lend mynd aö ekki sé annaöhvort þýddur texti eða lesiö inn á, og þaö eykur kostnaðinn aö sjálf- sögöu gifurlega, og gengur út yfir möguleika okkar á aö framleiöa eigiö efni. Og þaö efni sem er framleitt hér verður eiginlega til um leiö og þaö er tekiö upp. Þaö er stóra meiniö viö innlendu framleiösl- una og stafar af þessum tima- og mannaflaskorti. Hér er lika litiö framboö á efni, sem er framleitt utan sjónvarpsins, þaö eru fáir, sem búa til efni fyrir eigin reikn- ing, enda litill markaöur. Þaö er I „Ég var i efsta sæti ’74, og var inni. Fyrir kosningarnar ’77 var ég svolltið bjartsýnn og ákvaö aö fara I þriöja sætið — og vinna þaö. En um veturinn geröust hlutir I pólitikinni sem geröu aö það var vonlaust fyrir framsóknarmenn að vinna sæti. En ég sé ekki eftir þvi aö hafa dottiö út, þaö er ágætt aö hvila sig á þessu.” Er hægt að komast af fjárhags- lega sem „frelsingi” á íslandi? „Mér gengur þaö ágætlega. Ég hef flotiö á þvi aö hafa veriö i svo mörgu áöur — ég hef veriö I kvik- myndagerö og hjá báöum rikis- fjölmiölunum. Viö erum lfklega ekki nema tveir i þessu núna, en ég veit aö þessi frelsingjahópur á eftir aö stækka, þótt þeir komi aldrei i staðinn fyrir fasta menn á ritstjómum. En þetta er fyrst og fremst fyrir reynda blaöamenn, þaö er erfitt fyrir fólk sem hefur ekki reynslu aö fara i þetta.” „Ég er enn á móti þvi, aö hér sé her. Þetta var mikið tilfinninga- mál hjá mér, þegar ég var ungur, en nú litég meira á það, hvort þaö dregur úr spennunni í alþjóöa- málum eöa ekki, ef herinn fer.: Þaö skiptir islensku þjóöina engu máli lengur hvort hér er her eöa ekki á styrjaldartimum. Aöur var þaö mikilvægt — þegar flugvélar voru einu sprengjuflutningatæk- in. Og ég er sannfæröur um, aö þá voru kjarnorkuvopn á Kefla- vikurflugvelli. Ég er ekki eins viss um aö þau séu þar nú. En ...menn vildu ekki skipta á dag- skránni nú og frá þvi á fyrstu ár- unum. „Já, mikil ósköp. Ég á bara fjögur börn”. „Gömlu dagarnir” i sveitinni. Manstu eitthvað eftir þeim? „Ég náöi aö minnstakosti þvi aö bera ljá I gras, og hestatæki notaöi ég mikið. Annars man ég litiö eftir árunum fyrir striö' eins og gefur aö skilja. En ég man nokkuö eftir striösárunum, og þótt Landbrotið sé langt inni i landi heyröi ég oft skotin og djöf- ulskapinn neöan frá sjó — og oft flugu leitarflugvélar töluvert lágt yfir. Annars varð maöur ósköp litiö var viö striöiö þarna austurfrá.” Viö höfum lokiö úr kaffibollan- um og gætt okkur á kökunum hennar Guörúnar, og flytjum okkur I betra sæti. Magnús býöur sigarettu. Hann er einn af þeim sem enn halda tryggö viö þær filt- erlausu, og biöur Guörúnu aö ...sumir pólitlkusar halda, aö is- lenska þjóöin sé svo heimsk, aö hún geti ekki valiö milli fleiri kosta. vist 1957 aö ég kom heim, og þá geröist ég þulur viö útvarpiö. Þar hætti ég svo um áramótin 1960/’61, þótt ég færi svo af og til I þaö starf i afleysingum. Eftir þaö lá leiöin inn I blaöa- heiminn. Fyrst var ég ritstjóri Frjálsrar þjóöar, slöan fór ég á Timann, þá geröist ég ritstjóri Fálkans og siöan var þaö aftur Timinn. Um áramótin 1965/’66 fór ég á sjónvarpiö fyrir alvöru, og varö fyrsti sjónvarpsfréttamaöur landsins, ásamt Markúsi Erni Antonssyni. Siöasta mánuö ársins 1965 var ég reyndar I tveimur störfum. Fyrir hádegi á sjón- varpinu og eftir hádegi á Tlman- um.” Þaö er kannski ósanngjarnt af blaöamanni, sem veit varla sjálf- ur hversvegna hann byrjaði i blaöamennsku, aö spyrja þig þeirrar spurningar? Svo veröa kjósendur allt I einu nógu gáfaöir til aö raöa fram- bjóöendum á lista I prófkjörum! ust, og eftir áramótin fórum viö Markús til Englands aö kynna okkur fréttamennsku hjá ITM sjónvarpsstööinni. Siöan fórum viö, ásamt Ólafi Ragnarssyni, til Sviþjóöar á þriggja mánaöa nám- skeiö, sem Svensk radio hélt fyrir sina menn. Viö komum þarna al- veg eins og græningjar og vissum ekki einu sinni hvaö fólkiö var aö tala um.” Eftir þessi og seinni kynni þin af sjónvarpi nágrannalanda okk- ar — hvernig finnst þér viö standa I þeim efnum? „Noröurlandastöövarnar eru náttúrlega vel útbúnar tækni- lega. En mér finnst þeir oft vera meö of mikiö nostur, eins og þeir séu aö vinna hver fyrir annan. Kollegarnir mega engar misfell- ur sjá. Mér finnst miklu meiri ferskleiki yfir engilsaxnesku sjónvarpi. Þar getur jafnvel kom- ....álft aö aktív pólitfsk þátttaka fari ekki saman viö þetta starf mitt. besta falli aö sjónvarpiö fær utan- hússmenn til aö gera fyrir sig þætti, en þá veröur þaö aö leggja til af eigin tækjakosti — sem er undir þungu álagi fyrir.” Þú hættir slöan hjá sjónvarpinu og fórst I framboö. „Ég hætti á fréttastofunni strax 1972 og fór þá I dagskrárgerð. 1974 fór ég i framboð I Kópavogi, og þá fór ég yfir á aöalskrifstofuna, þar sem ég tók aö mér svokallaö bókarastarf. Þaö er erfitt aö út- skýra I hverju þaö er fólgiö, en I stuttu máli getum við sagt aö ég hafi séö um aö bóka tæki á mann- skapinn.” Hef ekki sótt um vinnu „Ég var i þessu i rúm tvö ár eftir að ég kom inn I bæjarstjórn- Þjóðvörn gufaði upp Magnús er nú búinn aö kalla eftir nýrri kaffilögun og ég er feg- inn aö hvila mig á skriftunum meöan viö fáum okkur bolla númer égveitekkihvaö. En taliö berst fljótlega inn á pólitikina aftur og kaffiö fær aö kólna I boll- anum. Magnús var upphaflega i Þjóövarnarflokknum, en fór svo i framboö fyrir Framsóknarflokk- inn. Hvaö breyttist? „Það varö ekki önnur breyting en sú, aö Þjóövörn gufaöi upp,” segir Magnús.,, Ég hef alltaf haft áhuga á þjóöfélagsmálum, eins og þaö heitir vist nútildags, og spurningin var hvar ég ætti aö standa. Ég valdi þetta. Ég geri mér grein fyrir þvi, aö Fram- sóknarflokkurinn er ekki sam- mála mér i þvi máli sem geröi mig aö þjóövarnarmanni á sinum tima. En nú tel ég, aö þetta her- mál hafi verið helsti bölvaldur is- lensku þjóöarinnar i gegnum tiö- ina. Ég er sannfæröur um aö þaö veröur aldrei leyst nema meö þjóöaratkvæöagreiöslu. Þaö tek- ur aldrei neitt Alþingi þaö stóra stökk aö breyta þvi máli nema þaö sé þjóöarvilji á bakvið þaö. Sjálfstæöisflokkurinn vann hluta af sigri sinum 1974 á hermálinu, og þaö segir mér, aö engin eins og ástandiö I hermálum er núna geröu þessir dátar á Vellin- um ekki mikiö ef kæmi til striös. Og ég pipi á það aö Islendingar l geti annast herstööina aö ein- . Hverju leyti, og mér er sem ég sjái islenska verkfræðinga reka þessar radarstöövar! — Til þess þarf her og heraga. Helst vildi ég, aö brottför hers- ins yrði liöur I bakki beggja stór- veldanna. Og ef þetta færi út úr flokkapólitikinni yröu kannski - málefnalegri umræöur um þaö.” Þú segir aö blaöamennska og þátttaka i pólitlk fari ekki saman. Þýöir þaö, aö þú hefur lagt allar pólitiskar áætlanir á hilluna? „Hvað varöar alþingiskosning- ar þá geröi ég upp hug minn eftir að Jón Skaftason hætti og ákvab að vera ekki með i framboðsmál- um. Það er af hreinni eigingirni. Ég álit aö aktiv pólitisk þátttaka fari ekki saman viö þetta starf mitt. Ég þarf aö eiga viö fólk meö allskonar skoöanir, og þaö mundi hefta atvinnumöguleika mina. Alþingi er syndahafur „Auk þess hef ég ekki áhuga á aö sitja á Alþingi Islendinga. Ég á ekki viö, að ég vilji ekki starfa : með þeim mannskap sem þar sit- ur En ég álit alþingismennsku oft fóík, sem er óánægt meö hafa ekki fengiö ávinning af ' töku sinni I pólitlk.” Hvaö finnst þér um pólitískaumræðu i landinu nú? „Hún einkennist af slagoröum og lýðskrumi, og þaö er þátturinn i aö afsala sér þeim völdum og þeirri ábyrgö sem stjórnmálamennirnir eiga aö bera. Þeir eru þaö apparat sem fólkiö kaus, og hafa engan rétt til aö afsala sér þeim yfir á allskon- ar minnieiningar i þjóöfélaginu.” Barn með hverri sjónvarpsþulu Þú íétlar þá aö halda áfram að vera frelsingi? „Ég hef engin plön um aö hætta þessu. Eins og ég sagöi áöan hef ég aldrei sótt um vinnu siöan ég fór út I þetta. En ýmsir hafa gert þvi skóna aö ég hafi haft áhuga á ýmsum hlutum. Meðal annars var haldiö, aö ég væri aö biöa eftir aö veröa forstjóri Sölu varn- arliöseigna, og ég var margoft geröur aö ritstjóra Timans. En ég er vanur kjaftæöinu frá sjónvarpinu. Þaö var alveg ótrú- lega mikiö fyrstu árin, og kenndi manni vel hvað langt fólk getur gengiö i slúöri. A timabili held ég aö ég hafi átt aö eiga barn meö hverri einustu þulu sjónvarps- ins.” Svo við snúum okkur aftur aö þinu eigin starfi, blaðamennsk- unni. Hvernig finnst þér, sem gamalreyndum fjölmiölamanni, þróunin á islenskum fjölmiölum hafa verið? A timabili held ég aö ég hafi átt aö eiga barn meö hverri einustu þulu sjónvarpsins! betri blaöamenn. En mér finnst ég oft sjá aldeilis furðuleg skrif um tækni i blööunum. Skrif sem eru gjörsamlega úti I himingeimnum. Þarna er ekki framför.” Blaðamenn geta ekki gagnrýnt tæknimennina „Þaö skal viöurkennt, aö þaö veröur sifellt erfiöara meö hverju ári aö setja sig inn i mál. Og þaö má lika gagnrýna tæknimennina fyrir aö koma ekki upplýsingum sinum á framfæri. Það er oft sagt, aö þeir gefi út rit sín hver fyrir annan, og finnist þau ekki koma almenningi viö. Vegna menntun- arskorts sins á þessu sviöi geta blaöamennirnir siöan ekki gagn- rýnt skrif tæknimannanna útfrá faglegu sjónarmiöi. Þeir veröa aö hafa eftir þeim það sem þeim þóknast aö segja.” Hvaö finnst þér jim þá þróun, sem virðist eiga sér staö á ljós- vakamiölunum, aö þangaö eru komnar inn á gafl heilu og hálfu blaöaritstjórnirnar? „Mér list að mörgu leyti ágæt- lega á þaö. Þetta fólk hefur reynslu I blaöamennsku og rekst á ótal marga hluti i daglegum störfum sinum, sem gerir sig bet- ur i öörum miölum. Ég segi ekki, að þetta eigi aö veröa einskonar launauppbótakerfi fyrir blaöa- menn — en gott til aö auka á fjöl- breytnina. I gamla daga haföi ég stundum á tilfinningunni, aö þetta væri aöferö til þess aö útvega þvi fólki aukatekjur, sem var hátt á metunum 1 flokkunum. Mér finnst hafa orðiö framför i þáttagerö útvarpsins, en minna i sjónvarpinu. Vinna viö sjónvarp er lika ólik þvi sem fólk er vant á blööunum, krefst mikils tima, og tæknivinnu, sem aörir vinna en dagskrárgeröarfólkiö sjálft. Sú hliö er jafn óleyst þótt til komi frelsingjar.” Gróska i kvik- myndagerð „Nú eru reyndar margir kvik- myndatökumenn að koma sér upp aðstööu, sem gæti oröiö til nota fyrir sjónvarpiö, ef báöir aðilar eru sanngjarnir. Viö það aukast möguleikarnir á þvi aö fara meö tæknivinnuna út úr sjónvarpinu, þannig að fólk utan þess getur unnið efniö frá upphafi til enda. Hvort þetta veröur þróunin skal ég ekkert um segja, en þab ætti aö geta skapað fjölbreytni i dag- skrárgerö. 1 þessu sambandi vil ég benda á, aö i sumar var mikil gróska I kvikmyndagerö, og þaö bendir til þess, aö eitthvað ánægjulegt sé aö gerast.” Magnús bætir þvi viö, að hann hafi átt sæti I nefnd sem fjallaði um Kvikmyndasjóö — en viö för- um ekki langt út I þá sálma. Þar gæti leynst ýmislegt sem kynni aö spilla fyrir ánægjunni yfir grósku i Islenskri kvikmyndagerö. Þaö er llka komiö hádegi og ég þakka fyrir kaffiö og kökurnar.

x

Helgarpósturinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.