Helgarpósturinn - 26.09.1980, Blaðsíða 12

12
Föstudagur 26. september 1980
helgarpósturinn.
Æili cg sé ckki scrvitur útúrborninqur.
99
meira er. Ég býst ekki viö, aö
þessu meti veröi nokkurn tima
hnekkt.
Hvaö sjálfan mig snerti, þá var
þaö enginn ódrepandi áhugi á lög-
fræði,sem rak mig út i þetta nám.
Ég hef alltaf haft miklu meiri
áhuga á sögu, en hvort tveggja
var, að erfitt var að fara út i slikt
nám, meðan veröldin var öll i
styrjaldar báli og svo hitt, að
maður sá ekki fram á neina telj-
andi afkomumöguleika i þessari
grein. Það kom einhvern veginn
af sjálfu sér, að ég fór út i lög-
fræöi og lauk námi. — Ætli þetta
sé ekki einhver ættgengur and-
skoti eftir allt saman. Ég gæti
bezt trúað þvi. Og þessi álög virð-
ast ekki ætla að hrynja af, þvi að
enn heldur lögfræðingafram-
leiðslan áfram”.
— hvers vegna þessi fjöldi
lögfræðinga i stjórnmálum?
„Þetta hefur til skamms tima
veriö sú akademiska grein, sem
stendur hvað næst stjórnsýslu-
störfum og tengist að þvi leyti
stjórnmálum. Það er hald ým-
issa, að lögfræðingar séu öðrum
mönnum betur fallnir til laga-
setningar, þvi að þeirra menntun
gengur ekki sizt út á það að túlka
lögin. Það er eðlilegt, að þeir
kunni betur til verka við það að
koma lögum i formlega réttan
búning, en þar með er ekki sagt,
að þeir hafi neinn sérstakan hæfi-
leika til að leggja til efnið — þeir
séu einhverjir pólitiskir ideal-
istar. Annars er rétt aö benda a,
að ég held, að það sé undantekn-
ing, að alþingismaður semji laga-
frumvörp, sem nokkur veigur er i
og flytji það, sem sitt mál. Þetta
eru yfirleitt einhverjar mjög
óljósar óskir — þingsályktanir —
um að einhverjir aðrir eigi að
semja lagafrumvarp. — En svo
að við vikjum að öðru. Það er
ekkert nýtt, að ákveðnar stéttir
manna nær einoki þingsætin. Á
öldinni, sem leið, að þar væri
fjöldi af prestum. Þeir voru þá
fjölmennasta akademiska stéttin.
Nú sjást þeir þar varla. Það er
mesti skaði og sérstaklega finnst
mér það slæmt, að biskupar hafi
alveg hætt að sitja á þingi. Það
gerðu þeir flestir fram á þessa
öld.
Annars er það trú min, að lög-
fræðingum muni fara fækkandi á
þingi — þeir haldi ekki sinni
sterku stöðu. I dag eru komnar til
sögunnar ýmsar greinar, sem
ættu að geta veitt sist lakari, ef
ekki betri undirbúning fyrir
stjörnmálaþátttöku en lögfræðin.
„var a vínslri kanlinumM
— Ertu pólitiskur?
„Pólitik er náttúrlega miklu
viðtækara hugtak en þessi flokka-
pólitik, sem viö þekkjum bezt og
hefur komið hálfgerðu óorði á
hugtakið pólitik. Ég hef töluvert
miklar skoðanir á ýmsum málum
út frá pólitiskum sjónarmiðum að
þvi leyti. Við getum bara nefnt
menningarpólitik sem dæmi. En
ég skipti mér ekkert af islenzkri
flokkapólitik.
— Nú er það samt sem áður
hald manna, að þú hallist að
Sjálfstæðisflokknum? Er það
kannski vegna þess, að þú varst
skólabróðir Geirs Hallgrims-
sonar i lögfræðinni i gamla daga?
„Nei, nei, við Geir vorum lengi
hvor á sinum kantinum i stjórn-
málum. Ég var mjög áhuga-
samur um marxisma og las
margt um þau efni og trúði þvi
fastlega, t.d. i striðinu, að austan
frá mundi koma höndin, sem
mundi „hefja hina föllnu og likna
hinum snauðu”. En svo þegar
herir Stalins fóru að sýna i verki
þann marxisma eða sósialisma,
sem ég hafði trúnað á, þá var mér
öllum lokið. — Þá fóru leiðir
okkar Geirs að liggja mjög
saman og við áttum mjög gott
með að vinna saman, bæði þá og
raunar siðar, þótt ég hafi alltaf
verið töluvert lengra til vinstri en
hann. Sjálfstæðisflokkurinn hefur
lengi verið rúmgóður flokkur og
þess vegna hallaðistég aðhonum.
En ég hef aldrei verið virkur þar i
sveit og fremur dinglað þar af
vana en af sannfæringu. Og það
eru orðin nokkuð mörg ár siðan
ég missti allan áhuga á þessum
flokki.
— Aðrir flokkar?
„Ég hef ekki nokkurn áhuga á
þeim. Og þú spurðir um póli-
tiskan frama. Ég hef aldrei á ævi
minni sótzt eftir honum og aldrei
farið nokkurs staðar i framboð
ótilkvaddur — yfirleitt verið kos-
inn til starfa án þess að vita af þvi
fyrirfram. En eins og ég hef látið
pólitisku flokkana i friði, hafa
þeir látið mig i friði. Það er gagn-
' kvæmt áhugaleysi.
— En hver er þin pólitiska
lifssýn?
„Ég hef löngu lagt niður þessar
svokölluðu „fastmótuðu skoð-
anir”. Skoðanirnar eru þvi tölu-
vert breytilegar frá degi til dags.
Þetta er vist kölluð tækifæris-
stefna og þykir ekki sérlega
göfug, en ég þreytist aldrei á að
halda fram þvi, sem Bismarck
gamli sagði, að pólitik væri list
hins mögulega. Það þýðir náttúr-
lega ekki að maður hlaupi frá
einu i dag og öðru á morgun, en ég
held, að menn nái engum árangri,
ef þeir leggja allt i það „að riða
fantareið á einu prinsippi” eins
og einu sinni var sagt.
— Af svona meiriháttar póli-
tlskum teorium, sem ég hef i koll-
inum er sú, að framkvæmda-
valdið eigi að vera sterkt. Það sé
nauðsyn ef ekki eigi allt að fara i
vitleysu. Það gerir náttúrlega þá
kröfu, að á vegum framkvæmda-
valdsins starfi menn með eitt-
hvert vit i kollinum, þeir hafi
frumkvæði og framtak. Þar
dugar ekkiþetta „svartrar svefn-
hettu siruglað mók”. Og þeir
verða að starfa fyrir opnum tjöld-
um að verulegu leyti. Það er til
dæmis höfuðskömm, að ekki skuli
lengur birtir opinberlega úr-
skurðir ráöuneyta i þýðingar-
miklum málum ásamt rökstuðn-
ingi eins og lög mæla. Ég er
hræddur um, að ýmislegt af þeirri
framleiðslu þoli varla prent-
svertu, og er þó pappir þolin-
móður eins og kunnugt er.
Þetta breytir ekki þeirri skoðun
minni, að það þurfi að stórefla og
um leið bæta framkvæmdavaldið.
En það þýðir alls ekki að fram-
kvæmdavaldið eða embættis-
kerfið eigi að vera með þessa af-
skiptasemi um alla hluti — oft þvi
mciri sem málið er þýðingar-
minna.
„DingiD meö allt sill
þpugl og paus”
— Og meira um þá pólitisku
lifssýn?
„Já, mér finnst þaö mjög hlá-
legt, hvað allir þessir gáfumenn,
sem vilja brjótast áfram i pólitik-
inni, eru litlir pólitikusar i raun.
Þeir virðast ekki vilja það eða
geta. Mér finnst þeir vilja vera
embættismenn. Hlutverk al-
þingismanna er að annast lög-
gjafarefni og sinna þeim skyld-
um, sem af þingræöisskipulaginu
leiðir, en hugur þeirra virðist
flestra standa til þess að komast
inn I embættiskerfið eöa byggia
utan um sig embættiskerfi.'Og til
hvers? Þeir vilja fara að ákveða,
hvernig útvarpsefni eigi að vera,
ráðstafa þessari ölmusu, sem
kölluð er listamannastyrkur,
ráskast með staösetningu at-
vinnutækja, og siöast en ekki sizt
sitja yfir öllum almannasjóðum I
landinu og ráðstafa þeim beint
eða óbeint.
— Hefurþú nokkra einstaklinga
á sviði stjórnmála sérlega i huga
sem fyrirmyndir?
„Mér fannst mjög merkilegt að
fylgjast með þvi, hvernig einum
nokkuð sjálfstæðum einstaklingi,
þverúðarfullum mundi vist ein-
hver segja, de Gaulle tókst að
reisa við stjórnarfarið I Frakk-
landi á örskömmum tima með
lýðræöislegum hætti. Þar var
þingiö með allt sitt þrugl og raus
búið að koma öllu I kaldakol. En
þá höfðu þeir vit á aö sækja karl-
inn, sem búinn var að vera i fýlu i
12 ár held ég og biðja hann að
taka nú við allri vitleysunni, og
hann gerði þaö og var ekki lengi
að greiða úr. Það kom á daginn,
að það var sterkt framkvæmda-
vald, sem fólkið vildi. Það var
orðiö þreytt á öllum frösunum og
ráöleysinu. Ég er ekki að segja,
að tekizt hafi aö skapa neitt al-
fullkomið samfélag, en þetta var
þó merkilegt framtak. Mér
„Blessaður seztu ekki i þennan
stól. Þetta er eins og þú sérð stór-
fallegur stóll, hannaöur af fræg-
um meistara, en stóllinn hefur
aöeins einn galla — þaö er eigin-
lega ails ekki hægt aö sitja I hon-
um”. Þannig var upphafiö aö
heimsókn Helgarpóstsins til Páls
Lindal fyrrum borgarlögmanns.
Erindiö: Opnuviötal.
Áöur en sezt var baö blaöa-
maöur um öskubakka. „Nú,
þarftu á sliku aö halda? Ég hef
aldrei komizt upp á lag meö reyk-
ingar, enda þótt pabbi hafi varla
tekiö út úr sér sigarettu I sextiu
ár. Þaö telst kannske dyggö hjá
mér”, sagöi Páll og hló, og þaö
átti hann eftir aö gera oft þær
stundir, sem viötaiiö stóö yfir.
Lék á als oddi og var ekki svara-
fátt.
„Hvar eigum við að byrja?”
spurði hann.
— A byrjuninni, t.d. þessu Lin-
dals-nafni.
„Ja, það var afi minn Björn
Lindal, sem tók þetta upp sem
ættarnafn seinast á öldinni, sem
leið. Hann var raunar skirður
þessu nafni, og er nafnið dregið af
Linakradal i Húnavatnssýsiu.
Það eru ýmsir af þeim slóðum,
sem bera þetta ættarnafn og þá
liklega eftir sama Linakradaln-
um, en þeir, sem skyidir eru á
annað borð eru nokkuð fjar-
skyldir okkur.
— Nú hefur þin ætt verið æði
fjölmenn af lögfræðingum
„Ællgengup anðskoti”
„Já, þvi verður ekki neitað, að
þeir eru ófáir lögfræðingarnir i
frændliöinu. Þeir eru þó miklu
fleiri i móöurættinni, Briemsætt-
inni. Ég hef stundum sagt það, og
ég held, aö það verði ekki hrakiö,
að engin manneskja á Islandi hafi
veriö eins umkringd af lögfræð-
ingum og mamma, og það, sem
óþarliega
kemur oft i hug ástandið I Frakk-
landi fyrir daga de Gaulles, þegar
allt var að að fara I strand nema
kjaftamaskinan i þinginu, þegar
éghugsa til þess, hvernig islenzkt
þjóðlif hefur þróazt.
Franklin D. Rooseelt var líka
stórmerkilegur maður. Það er
stórkostlegt, hvernig honum tókst
aðhefja Bandarikin upp úr þeirri
eymd og vonleysi, sem þar var,
þegar hann tók við, þessir ágætu
„frjálshyggjumenn” ættu aö
kynna sér sögu hans og kannski
hlusta á Babbitt i útvarpinu. Nóg
um það.
— Hvað segir þú um islenzk
stjórnmál?
„islenzk stjórnmál? Hvað er
það eiginlega? Ég er nú búinn að
minnast litillega á þetta pólitiska
argaþras, sem hér viðgengst. Ef
einhver málefnaleg umræða fer
fram um islenzk stjórnmál, þá
hefur það alveg farið framhjá
mér. Þetta er bara pex um liöinn
tima, hver beri ábyrgð á þessu,
hver beri á byrgð á hinu, hver hafi
sagt þetta, hver hafi sagt hitt —
allt slitið úr samhengi. — Nei
málefnaleg umræöa á hér mjög
erfitt uppdráttar. Það er ekki enn
hægt aö ræöa af viti um uppkastið
sæla frá 1908. Það er búiö að blása
upp þviliku rugli um það, að engu
tali tekur. Hannes Hafstein var
siður en svo gallalaus en
árangurinn, sem náðist með upp-
kastinu var frábær og höfnun Is-
ellip GuDmunð Ápna Slelðnssson
mynðip vaiðís Óskapsðóllir