Helgarpósturinn - 26.09.1980, Blaðsíða 22

22
Föstudagur 26. september 1980 --Jiefgarpósturihn-
Orðrómurinn og!öggan
The Police-Zenyatta
Monatta
Nú er liöiö um þaö bil ár síöan
hljómsveitin Police gaf út
plötuna Regatta De Blanc og
allan þann tima hefur hún veriö
meöal söluhæstu platna i
Englandi. Regatta er ennþá inn
á topp 50 og það sama er
reyndar aö segja um fyrstu
plötu þeirra, Outlandos
D’Amour.
Ný Police plata, sem heitir
Zenyatta Monatta, hefur nú litið
dagsins ljós og þvi má fullvist
telja að i næstu viku verði Police
plöturnar á topp 50 ekki aðeins
tvær, heldur þrjár. Það er ekki
amalegur árangur aö vera með
100% af þvi sem þeir hafa gefið
út af stórum plötum, svo ofar-
lega á vinsældarlistum.
Vegna þéss hversu vel
Regatta hefur gengiö, lýstu
Police þvi yfir i blaöaviötali,
sem tekiö var þegar uppptökur
á Zenyatta stóöu yfir, aö þeir
væru lafhræddir um þaö að
beim tækist nú ekki að gera
betri plötu en Regatta var. Þeir
lögðu þvi enn harðar aö sér viö
gerð nýju plötunnar en ella og er
árangurinn lika eftir þvi.
Zenyatta er einfaldlega besta
plata sem Police hafa látiö frá
sér fara fram aö þessu.
AZenyattaMonattaer að finna
mikið og gott úrval af popp-
rokk-reggae tónlist, hún byrjar
á Dont Stand So Close To Me,
sem er gott lag strax við fyrstu
hlustun en er oröið ómótstæði-
legt eftir þriðju eða fjórðu.
Driven To Tears og When The
World Is Running Down Make
The Best Of Whats Still Around
eru, eins og reyndar flest lögin á
plötunni, með sterkum reggae-
rokk takti og venjast þau bæði
mjög vel. Canary In The Coal
Mine er fjörugt og létt”ska” lag
og lagið Voices Inside My Head
er i hálfgerðum diskó-reggae
takti, en laglina þess er hins
vegar afrikönsk að ættum. í
siðasta laginu á fyrri hliðinni,
sem heitir Bombs Away, koma
Police viða við. Svo sem i
Afganistan og Bombay og
gitarsólóið er I indverskum
slöngudans stil.
Seinni hliðin byrjar á laginu
De Do Do Do, De Da Da Da og ^
verð ég illa svikinn' ef það á ekki
einhvern tima eftir að ná mikl-
um vinsældum, svo auðgripinner
„syngið með” kaflinn i þvi. Da
De De De er fylgt eftir með
leiknu (instrumental) lagi, sem
heitir Behind The Camel. Sterk-
ur æpandi gitarleikur Andy
Summers gerir það allsérstætt
og ólikt öðrum lögum á plötunni.
Man In The Suitcase er um
manninn sem alltaf er á ferða-
lögum og býr þvi.þvi sem næst i
ferðatöskunni. Lagið er létt með
gripandi millikafla. Lagið
Shadows In The Rain er nokkuð
tilraunakennt, en eins og annað
efni plötunnar venst það vel, þó
það taki að visu svolitið lengri
tima en með hin lögin. Platan
endar siðan á léttu leiknu lagi,
The Other Way Of Stopping.
Zenyatta Monatta er að min-
um dómi jafnbesta plata sem
Police hafa sent frá sér og tvi-
mælalaust ein af betri plötum
þessa árs.
The Rumour-Purity
Of Essence
Hljómsveitin Rumour er fyrst
og fremst þekkt fyrir þaö að
leika undir hjá breska söngvar-
anum Graham Parker og með
honum hafa þeir gefið út nokkr-
ar frábærar plötur. Menn hafa
keppst við að lofa tónlistina á
plötum þessum og engum
blandast held ég hugur um það
að Rumour er einhver besta
rokkhljómsveit sem starfandi
er i dag. Það er að segja þegar
þeir starfa með Graham Park-
er.
Hins vegar hefur hrifning
manna almennt verið minni yfir
þvi sem þeir hafa verið að gera
á eigin spýtur. Árið 1977 gáfu
þeir út Max, sem er ágæt plata,
en hún fékk slæma dóma gagn-
rýnenda. 1 fyrra gáfu þeir síðan
út eina af betri plötum þess árs,
sem heitir Frogs, Sprouts,
Clocks & Krauts, og þótti mönn-
um að með henni uppfyllti
hljómsveitin að miklu leyti þær
kröfur sem til hennar höfðu
verið gerðar. A Frogs var
hljómborðsleikur Bob Andrews
mjög mikið áberandi, auk þess
sem hann samdi mikinn hluta
laganna. Það vakti þvi tölu-
verða eftirtekt þegar það var
tilkynnt fyrr á þessu ári að hon-
um hefði verið vikiö úr hljóm-
sveitinni. Þaö hafði að visu ekk-
ert að segja á The Up Escalator,
með Graham Parker, sem kom
út i vor, vegna þess að þar var
skaröið fyllt með góöum stúdió-
mönnum.
A nýju plötunni sinni, Purity
Of Essence hafa Rumour hins
vegar farið þá leiö að bæta ekki
við neinum aukah+jóðfæraleikur -
um. Þeissi ráðstöfun hefur ekki
góð áhrif á tónlist þeirra, þvi
hún er nú til muna litlausari en
áður. I fyrstu fannst mér platan
sattaðsegja frekar leiðinleg, en
hún hefur þó vaxið mjög við
aukna hlustun og þó að mér
finnist hún standa nokkuð að
baki tveimur fyrri plötum
þeirra, er hún engu að siður
nokkuð góð.
Það sem ég finn Purity Of
Essence helst til foráttu, er að
mér finnst þeir ekki hafa þróað
tóniist sina i rétta átt. í stað
þess að horfa fram á við, þá
hafa þeir snúið nokkur ár aftur i
timann hvað útsetningar varðar
og minna nokkur laganna á
hljómsveitina Brinsley Swartz i
þvi efni. Má þvi til stuðnings
benda á lögin Houston, Have
You Seen My Baby, It’s Gonna
Work Out Fine, sem varð
vinsælt með Ike og Tinu Turner
árið 1961 og I Don’t Ever Want
The Night To End, en það er
einmitt samið af Nick Lowe,
þeim sem samdi flest lög
Brinsley Swartz á sinum tima.
Þau lög sem mér fellur best við
á plötunni eru tvö lög eftir gitar-
leikarann Brinsley Swartz, en
þau heita Writing In The Water
og Pyramids. Bæði þessi lög eru
mun nútimalegri en önnur lög
sem þar er að finna. Einnig er á
Purity nokkuð góð útgáfa af
Burt Bacharach laginu Little
Red Book.
1 heildina er Purty Of Essence
allra þokkalegasta og þægileg-
asta plata. En jafngóð hljóm-
sveit og The Rumour á samt að
gera miklu betur.
Séra Pekka
Þungur á bárunni
Heldur var sá geistlegi Pekka
Vapaavuori þungur á bárunni,
þegar hann lék smástigt hugar-
flug og eltingaleik Jóhanns S.
Bachi Norræna húsinu 18. þ.m.
Maður bóttist næstum skynja
hina auðþekktu hrynjandi
finnskrar tungu, sem verður
einkar áberandi, þegar þeir
brjótast við önnur tungumál.
Ekki tók betra við, þegar
vor. Hér ruglaðist maðurinn
lika oftar en svo, að forsvaran-
legt megi teljast. Annaðhvort er
það skortur á sjálfsgagnrýni
eða vanmat á hlustendum, sem
fær menn til að leika svo fræg
verk opinberlega án miðlungs-
getu.
i heimahögum
Miklu forvitnilegra og geð-
felldara var að heyra hann leika
hann flutti Waldstein-sónötu
Beethovens. Ekki sist ef menn
voru nýlega búnir að heyra Rú-
dólf gamla Serkin spila þetta
sama verk i Þjóðleikhúsinu I
nýleg verk eftir samlanda sina
Einojuhani Rautavara (f. 1928)
og Kullervo Karjalainen frá
finnska Lapplandi (f. 1932).
Sjáifsagt hjálpaöi það upp á
sakirnar, að þessi verk voru
manni fyrirfram ókunn. En þó
fór ekki milli mála, að I þeim
var pianóleikarinn heima hjá
sér. Og það er reyndar alveg
óvist, að Finnum muni þykja
Rúdólf Serkin leika þessi lög vel
eða „rétt”.
Flug og frelsi
Aftur sótti i hið verra horf,
þegar hann tók til við Debussy
og lék Kátu eyjuna, sem samin
var 1904, árið eftir að flugöldin
er talin hefjast. En Debussy
sagði einmitt við tækifæri, að
öld flugvélanna ætti skilið sina
eigin músik. Og þar sem engin
fordæmi væru, yrði hann að búa
þau til. Hann hefði liklega kom-
pónerað fallega um Flugleiðir.
„Ég elska tónlist af ástriöu”,
sagði Debussy. „Og af þvi ég
elska hana, reyni ég að losa
hana úr nöturlegum viðjum
vanans, sem hefta hana. Hún
skal vera frjáls list, sem fer
hamförum um geiminn, óbeisl-
Debussy
uð einsog höfuðskepnurnar,
vindurinn, himinninn og hafið”.
Litið heyrðist af þessu taginu,
og var það annað dæmi um létt-
lyndi eöa ofdirfsku séra Pekka
að hætta sér út i Debussy.
Sem aukalag lék hann útsetn-
ingu Sveinbjarnar Sveinbjörns-
sonar á Góða skemmtun gjöra
Henry Bú'ttner: Hann hlýtur að
vera undrabarn
skal og Hér er kominn Hoffinn.
Nemandi i barnamúsikskóla
heföi ugglaust staðist próf með
þeirri frammistöðu, en vart
fengið tiltakanlega háa einkunn.
Eftir það hrópaði samt einhver
„bravó” fyrir aftan mig, en sem
betur fór sá ég ekki, hver þaö
var.
Borgaralegur anarkisti?
Friða t. Sigurðardóttir:
Leikrit Jökuls Jakobssonar.
Studia Islandica 38.
Ritstjóri:
Sveinn Skorri Höskuldsson.
Rannsóknarstofnun I bók-
menntafræði við H.l. og Menn-
ingarsjóður 1980.
303 bls.
Jökull Jakobsson er mikil-
virkasti leikritahöfundur á
Islensku fram til þessa. Hann er
eini rithöfundurinn sem gefið
hefur sig allan til þess aö skapa
leikbókmenntir. Eftir hann
liggja 9 stór sviðsverk, 10 ein-
þáttungar og útvarpsleikrit, 4
sjónvarpsleikrit og ein heim-
ildarkvikmynd (um Hallgrim
Pétursson) 6 skáldsögur og 3
ferðabækur.
Það er mikill fengur aö þvi aö
svo skömmu eftir fráfall hans
skuli liggja fyrir I Utgefinni bók
itarieg umfjöllun um leikverk
hans. Viðeigum þvi miður alltof
fátt skrifaö um samtimabók-
menntir okkar, þó áhugi fræöi-
manna hafi á seinni árum beinst
æ meira að nánasta samtima.
En þaö eru sárafáir sem geta
haft atvinnu af þvi að stunda
slik fræðistörf og er það þvi æði
brotagjarnt sem til er um sam-
timabókmenntir. Flest af þvi
eru ritgeröir undir B.A. eða
cand. mag. próf frá Háskóla ís-
lands og margar þeirra eru af-
burðagóð verk, en til þess að
samhengi fáist i þessar rann-
sóknir þurfa fleiri en nú er að
eiga þess kost að stunda þær
einvöröungu.
Þessi mikla ritsmið Friðu A.
Sigurðardóttur er kandidatsrit-
gerð hennar í bókmenntum frá
Háskóla Islands. 1 rauninni er
þessi ritgerð miklu Itarlegri og
umfangsmeiri en hægt er að
gera nokkra kröfu um til slikra
skólaritgeröa. Ritgerðin er fuli-
boölegt visindalegt rannsóknar-
verk á hvaöa vettvangi sem er.
Ritgerðin skiptist i fimm
kafla. Þar er fyrst stuttur inn-
gangskafli um skilgreiningu
leikrita og vangaveltur um hið
eilifa deiiumál leikhúsmanna og
bókmenntafræöinga um hvert
sé samband leiksýningarinnar
og textans sem frá höfundi
kemur. Annar kaflinn er einnig
mjög stuttur og f jallar um ævi
og höfundarferil Jökuis.
Þriðji kaflinn er langlengstur
og er rúmlega tveir þriðju
hlutar bókarinnar. 1 honum er
fjallað itarlega um sviðsverk
Jökuls. I fjórða kafla er fjallað
um önnur leikrit og tengsl
þeirra við stóru leikritin. Loka-
kaflinn er siðan samantekt á þvi
helsta sem fram kemur i köíi-
unum á undan. Siðan tæmandi
skrá um ritverk Jökuis, heim-
ildaskrá, tilvisana'skrá og loks
nokkuð itarlegt summary á
ensku.
I meginkafla ritgeröarinnar
þar sem f jallað er um stóru leik-
húsverkin velur Friða þá leið að
fjalla um hvert leikrit fyrir sig.
Þessi aðferð hefur þann kost að
þarna er að finna aðgengilega
umfjöllun um hvert leikrit, en
verðurhinsvegará kostnaöþess
að auövelda lesanda að sjá
heildarlinur i höfundarverki
skáidsins.
Friða notar aðferð túlkunar-
fræöinnar til þess að nálgast
verkin. HUn skilgreinir og
túlkar hverja persónu fyrir sig
eftir þeim upplýsingum sem
fram koma um hana I leiknum
oggerir slðan grein fyrir tengsl-
um persónanna sin á milli. Hún
skilgreinir persónuhópa og Ut
frá þvi þær stéttir eöa þjóð-
félagshópa sem þær ern full-
trúar fyrir. Siðast en ekki sist
gerir hún grein fyrir þeim
margþættuátökum sem yfirleitt
eru I leikritum Jökuls og tengir
þau veruleikanum fyrir utan
sviöið. 1 þessariumfjöllun finnst
mér Fríöa beita lifandi hug-
myndaflugi og næmu innsæi, en
engu að siður er tUlkun hennar
æviniega byggð á traustri rann-
sókn á texta leikritanna. Mér
sýnist að Friða komist yfirleitt
hjá þvi að oftúlka, tUlkun henn-
ar er fremur einhverskonar
grunntúlkun sem auövelda ætti
öllum að skilja leikritin betur en
ella, án þess að frá manni sé
tekinn möguleikinn á persónu-
legum skilning á verkunum. Ég
held til dæmis að þetta rit auð-
veldi leikhúsfóiki sem fæst við
verk Jökuls alla undirbúnings-
vinnu fyrir leiksýningu, án þess
að túlkunarmöguleikar séu á
nokkum hátt þrengdir. Það er
miklu fremur að hér gæti viða
verið að finna kveikjur að
nýjum túlkunar- og
uppsetningarmöguleikum á
leikritum Jökuls Jakobssonar.
Þaö er nefnilega fjarri þvi að
skyggnst hafi verið til botns I
leikverkum hans.
Siðasti kafli bókarinnar er
samantektá þvlsem fram hefur
komiði' ritgeröinni. Þar er reynt
aðdraga fram „langsum” linur
eftir höfundarferli Jökuls og
sýnt hvernig viöfangsefni hans
ogpersónur þróast og breytast i
timans rás. Þessi kafli er mjög
skýrogskilmerkilegur. Engu að
siður hefði ég gjarnan viljað fá
Itarlegri umfjöllun um hvernig
viðfangsefni, þemu og persónur
i verkum Jökuls breytast, þvi
hann hneigist mjög til endur-
tekninga með margskonar til-
brigðum. En ætli ég sé þá ekki
farinn að biðja um annað eins
verk um leikritun Jökuls.
Þessi bók ætti aö vera gagnleg
öllum þeim sem hafa áhuga á
islenskum nútimabókmenntum
óg leikhúsi. Ekki sakar að geta
þess að þrátt fyrir þunglama-
legtútlitbókarinnar og algjöran
skort á myndum frá uppsetn-
ingum leikritanna (sem skrifast
á reikning útgáfunnar) þá er
þessi bók hin skemmtilegasta
lesning.
Ég ætla aö falla fyrir þeirri
freistinguað ljúka þessum pistli
með nokkrum glefsum úr loka-
kafla ritgerðar Friðu Sigurðar-
dótturi „Lifssýn allra leikhús-
verkanna er bölsýn. Og lifs-
viðhorf höfundar, eins og þau
birtast I verkunum gefa litla von
um betri tið. Þær persónur I
verkum höfundar sem vilja
bæta eða breyta því umhverfi,
er þjakar þær, biða i flestum til-
fellum ósigurí einni eöa annarri
mynd. —■ Ef marka ætti Jökli
einhvern stað eftir þeim lifs-
viðhorfum, er verk hans birta,
mætti kannski kalla hann borg-
aralegan „anarkista”, sem er
þverstæða likt og svo margt i
leikritum hans.” (bls 278)
...,Jlann þaulkannar efnivið
sinn hvað eftir annað: Leitina -
að lifsgildum I fáránleikaheimi,
átökin milli hins rökræna og
órökræna, baráttuna milli góðs
og ills. Verk hans eru öll árás á
gervilif, sem byggt er á sýndar-
mennsku og hræsni, árás á
gróðahugmyndir borgaralegs
samfélags og einkahyggju þess.
Leikrit hans fjalla aldrei um
yfirborðsmál, heldur leita þau
inn I þá kviku, er sýnir undan-
tekningalaust tap mannsins,
sem hefur orðiö vegna hans
eigin svika, ekki aðeins gagn-
vart sjálfum sér, heldur gagn-
vart öllu, sem raunverulega
skiptir máli. Þaðer ekki fyrr en
maðurinn gerir sér þau svik
ljós, sem hann getur byggt upp
nýjan heim á rústum gróða-
hyggju, spiliingar og Urkynj-
unar.” — (Bls. 280).

Bókmenntir
'eftir Gunnlaug Astgeirsson