Helgarpósturinn - 10.10.1980, Side 2

2
Föstudagur 10. október 1980
Ríkiskassinn lekur — tvö dæmi
Þótt ríkisvaldið skeri miskunnarlaust niður útgjöld til
flestra hluta, og slæmu efnahagsástandi kennt um, er
ekki alltaf sama kreppuhljóðið í rikiskassanum. Til
sumra þarfa virðast alltaf vera til nægir peningar, og
er þá ekki alltaf gætt varfærni eða forsjálni í f járfest-
ingum.
Af dæmum um slíkt er nóg. Hin frægustu eru án efa
„Kröfluævintýrið"/ bygging skólahússins í Krýsuvík,
kaupin á Víðishúsinu og íburðurinn í geðdeild Landspít-
alans. Helgarpósturinn tekur fyrir í dag enn tvö dæmi,
þar sem annars vegar er um að ræða vafasama f jár-
magnsnotkun hins opinbera, en hinsvegar furðulegt
eftirlitsleysi með kostnaðarsömum framkvæmdum.
Fyrra dæmið er kaup ríkissjóðs á hafrannsóknaskip-
inu Haf þóri, það hef ur verið í viðgerðum og endurbótum,
sem hafa kostað nærri 300 milljónir króna, ein f jögurár,
en verður nú lagt eftir að hafa verið í notkun í aðeins
um það bil einn mánuð. Og í f járlagafrumvarpinu fyrir
næsta ár er gert ráð fyrir þvi, að þau f jögur rannsóknar-
skip sem Hafrannsóknarstofnunin á verði aðeins rekin
að meðaltali níu mánuði á ári - þannig að afköstin eru
eins og um þrjú skip væri að ræða, en reksturinn mun
dýrari.
Seinna dæmið er endurbætur á húsinu við Vonarstræti
12, sem er í eigu Alþingis, og hafa kostað rúmlega 215
milljónir króna til þessa. En sú upphæð hefur aldrei
verið lögð fyrir þá aðila í ríkiskerfinu sem venjulega
f jalla um útgjöld ríkissjóðs, og engin grein gerð fyrir
notkun fjárins. Hagsýslustofnun, samstarfsnefnd um
opinberar framkvæmdir og fjárveitinganefnd kemur
ekki við hvernig þessum peningum er varið, og fjár-
málaráðuneytið spyr einskis.
Eftirlitslaus f járnotkun
Alþingis til eigin nota
Alþingi er æösta stofnun is-
lenska rikisins. Þess vegna á það
ekki undir högg aö sækja til
annarra meö neitt, nema það
hverjir taka þar sæti á fjögurra
ára fresti. Akveði Alþingi að hefja
fjárfrekar framkvæmdir þarf það
þvi hvergi að sækja um fjárveit-
ingu. . -Imfójgý
Ekki spurt
Haustið 1978 var ákveöið aö láta
fara fram gagngerar endurbætur
á húsinu að Vonarstræti 12 I þvi
skyni að koma þar upp skrifstofu-
aðstöðu fyrir þingmenn og funda-
herbergi fyrir þingnefndafundi.
Þessa ákvörðun tóku þingforsetar
og báru siðan undir formenn
þingflokkanna til samþykkis.
Sjálft Alþingi var ekki spurt álits.
Þó voru þetta framkvæmdir, sem
hafa nú, eftir tvö ár þegar
verkinu er að ljúka, kostað yfir
215 milljónir króna. Sú upphæð
yrði að sjálfsögðu verulega hærri
ef hún yrði reiknuð til gildandi
verðlags. *
Þessi upphæð hefur aldrei verið
sett i fjárlög, og málið hefur
hvorki komið til fjárlaga- og hag-
sýslustofnunar né samstarfs-
nefndar um opinberar fram-
kvæmdir, að sögn Brynjólfs
Sigurðssonar hagsýslustjóra. En
fjármálaráöuneytið borgar að
sjálfsögðu reikninginn fyrir hönd
rikissjóðs, en þar er einskis spurt,
að sögn Höskuldar Jónssonar
ráðuneytisstjóra.
„Alþingi er sjálfstæö stofnun út
af fyrir sig og þingforsetar bera
ábyrgð á fjárreiðum þess og
gjörðum. Það er rétt, að pen-
ingarnir koma úr rikissjóði, en
yfirleitt er Alþingi lagt til það fé
sem það telur sig þurfa til þess-
arar starfsemi, enda er nærtæk-
ast að ákveða slikt meö lögum, ef
önnur leið er ekki fær”, sagði
Höskuldur Jónsson.
Eftirlit með
sjálfu sér
— Er ekki hlutverk ykkar sem
fulltrúa rikissjóðs aö fylgjast með
þvi hvernig þessu fé er eytt?
„Nei, ekki er það nú svo. En ég
tel, að fari þingið út fyrir þann
ramma, sem það hefur sett upp,
þá sé það yfirskoðunarmanna
rikisreikninga, sem eru raun-
verulega trúnaðarmenn þing-
manna, að benda á það”.
— En rlkissjóöur leggur til féð
og spyr ekki meir?
„Já, við rukkum inn og
borgum. Og ég spyr að minnsta
kosti einskis”.
— Alþingi hefur semsé eftirlit
með sjálfu sér?
„Já, já, það vil ég segja, alveg
hikstalaust”, sagði Höskuldur
Jónsson ráðuneytisstjóri i fjár-
málaráðuneytinu.
Eina fjárhagsáætlunin sem
gerð var um verkið hljóðaði upp á
25 milljónir króna. Við spuröum
Friðjón Sigurösson skrifstofu-
stjóra Alþingis hverju það sætti.
„Það var talið útilokað að gera
það, þvf verkið átti að vinna á
löngum tima. Þó var boðinn út
hluti af verkinu, sérstaklega
vinnan við húsið að utan”, sagði
Friðjón um það.
Þá höfðum viðsamband við Jón
Helgason fórseta sameinaðs
þings og spurðum hann, hvort
honum fyndist ekki viðgeröar-
kostnaöur upp á 215 milljónir
nokkuð hár.
„Húsið var oröið mjög lélegt og
þvi hafði ekkí verið baldið við i
áratugi. En það mun hafa verið
tekin ákvörðun um það i upphafi
að rlfa það ekki, en reyna aö gera
við það. Þetta er gamalt og
merkilegt hús og verndunar-
sjónarmið voru látin ráða. Það er
sennilega stærsti hlutinn af
þessum kostnaði, og arkitektinn
hefur sagt mér, að kostnaðurinn
sé oröinn I samræmi viö það sem
nýtt hús af svipaðri stærð hefði
kostaö”, sagði Jón Helgason.
— En þið getið fariö með þetta
fé úr ríkissjóði að vild, án þess að
haft sé þetta venjulega eftirlit
með útgjöldum ríkisins?
„Það er nú húsameistari rikis-
ins, sem sér algjörlega um fram-
kvæmdina á þessu verki og fylgist
með öllu. Það er þvi rikiskerfiö
sem er raunverulegur fram-
kvæmdaaðili. Þeir bæði sjá um
teikningar af endurbótunum og
hafa daglegt eftirlit meö þessu
fyrir hönd Alþingis”.
— Þar með hefur Alþingi raun-
verulega eftirlit með sjálfu sér,
ekki satt?
„Við höfum nú skipt valdinu i
þjóðfélaginu i löggjafarvald og
framkvæmdavald, og það er að-
skilið. Það er þvi Alþingi sem
greiðir reikningana eins og aðra
reikninga I sambandi við kostnað
viö Alþingishaldið”, sagði Jón
Helgason forseti sameinaðs
þings.
Ekki yfirmenn
sjálfs sín
Hvað segja svo þeir sem hafa
eftirlit með fjárreiðum rikisins
um þessa tilhögun á fjármálum
Alþingis?
„Grundvallarafstaða min er i
rauninni sú, að menn eigi ekki að
vera yfirmenn sjálfssin, og ég tel
að þaö sé gott, að það séu ætíð
fleiri en einn aðili að hverju verki,
þvi betur sjá augu en auga”,
sagði Brynjólfur Sigurösson hag-
sýslustjóri um það.
„Aftur á móti sendir Alþingi
yfirleitt til okkar beiðni um fjár-
magn, sem er óskað eftir aö verði
sett inn á fjárlög. 1 framhaldi af
þvi er útbúin greiösluáætlun fyrir
Alþingi eins og aðrar stofnanir.
En breytingin á þessu ákveðna
húsi hefur ekki komið inn á borð
hjá okkur, eins og yfirleitt á sér
staö þegar um meiriháttar fram-
kvæmdir er að ræða. Þetta hefur
heldur ekki komið fyrir sam-
starfsnefnd um opinberar fram-
kvæmdir né er þess getið á fjár-
lögum fyrir árið 1980”, sagði hag-
sýslustjóri.
Viö leituðum næst til Eiös
Guðnasonar, formanns fjárveit-
inganefndar og sþuröum hann
álits á þvi, að svo fjárfrekar
framkvæmdir rikisstofnunar
skuli ekki vera settar á fjárlög.
„Alþingi hefur visst fjárhags-
legt sjálfstæði. En I grundvallar-
atriöum er ég á þeirri skoðun, að
það sama eigi að gilda um þaö og
aðrar framkvæmdir hins opin-
bera”, var svar Eiðs Guðna-
sonar
Vonarstræti 12 — hér hreiöra alþingismenn um sig fyrir litlar 215
milljónir króná, — og þurfa engum öðrum að standa reiknisskil á þvf.
Svona er umhorfs i aðsetri alþingis I Vonarstræti. Þar er sumu er lokið,
öðru ekki.
Skrifstofuha Id
alþingis úrelt
Eins og fram hefur komið eru
yfirskoðunarmenn rikisreikninga
eini aöilinn sem reiknað er með
aðhafi eftirlit meö fjárreiðum Al-
þingis. Að sögn Höskuldar Jóns-
sonar ráðuneytisstjóra i fjár-
málaráðuneytinu geta þeir gert
athugasemdir, þyki þeim ein-
hversstaðar of mikið i borið, eða
peninganotkun Alþingis á annan
hátt verð nánari athugunar.
Núna eru það þeir Baldur
Oskarsson, Halldór Blöndal og
Jón Snæbjörnsson, sem eru yfir-
skoðunarmenn. Þeir hafa hins-
vegar ekki enn undirritað rikis-
reikninga ársins 1979, og endur-
skoðun þeirra er reyndar varla
hafin.Ástæðan er sú, að endur-
skoðun reikninganna frá 1978 er
heldur ekki lokið, bæði vegna þess
að allir reikningar hafa ekki bor-
ist, og eins hafa þeir gert athuga-
semd við vinnubrögð Alþingis við
bókhaldið og telja þau úrelt og
ófullnægjandi.
Einn af yfirskoðunarmönnum
fyrir 1978 var Bjarrii P, Magnús-
son, og við báöum hann um nán-
ari skýringu á þessú.
„Við teljum, að það verði að
fara fram endurskoðun á reikn-
ingum þingsins, og hún verði að
vera faglega unnin, helst af rikis-
endurskoðun.
Við teljum nauösynlegt, að bók-
hald þingsins verði fært I nútima-
legra horf. Nú er það eins og aftan
úr grárri forneskju. Ég vil taka
það fram, að við erum alls ekki að
saka Alþingi um óráðsiu né skrif-
stofustjórann um misferli. Viö
erum einungis að fara fram á, að
tekin verði upp nútimalegri
vinnubrögð”, sagöi Bjarni P.
Magússon.
Ekki ásakanir
Með þessari samantekt um
fjármál Alþingis varðandi fram-
kvæmdirnar á Vonarstræti 12 er
heldur ekki verið að ásaka einn
eða neinn fyrir fjársóun. Það er
frekar sú tilhögun, að Alþingi
skuli raunverulega ekki þurfa að
standa neinum reiknisskil gerða
sinna i þessum málum, sem er at-
hugunar verð. A þriðja hundrað
milljónir króna úr vösum skatt-
borgaranna er ekki svo litið. Ekki
sist, þegar fjárveitingarvaldið
viðhefur yfirleitt stranga að-
haldssemi varðandi framlög
rikisins. Mat á þvi hvar á að
spara er að sjálfsögðu alltaf um-
deilanlegt — og umdeilt. En yfir-
leitt er þó niöurstaðan árangur
starfs margra manna, hvernig
svo sem öðrum likar hún.
Akvarðanir Alþingis eru hins-
vegar gerðar að mati örfárra
manna og fulltrúar rikissjóðs og
fjárveitingavalds ekki einu sinni
spurðir álits.
Kaupin á hafrannsóknar-
skipinu Hafþóri og útgerðin á þvi
má hinsvegar hiklaust kalla sóun
á fjármunum. Eftir þvi sem
Helgarpósturinn hefur komist
næst voru kaupin gerö fyrir for-
göngu sjávarútvegsráðherra,
sem þá var Matthias A. Bjarna-
son, án undangenginnar athug-
unar á þörf stofnunarinnar fyrir
skip, og án athugunar á rann-
sóknarþörf hennar. Sú athugun er
raunar rétt að hefjast nú, einmitt
þegar sjávarútvegsráðuneytið
tekurákvörðun um að nýta fjögur
rannsóknarskip stofnunarinnar
þannig, aö eftir sem áður eru að-
eins þrjú skip i gangi.