Helgarpósturinn - 10.10.1980, Blaðsíða 9

9
Sýnishorn af þvi sem hér er á boðstólnum af kartöflum og
grænmeti.
Jóhann Jónasson forstjóri
Grænmetisversiunarinnar.
Hér er einokunarstofnunin tii hása.
vegna kaupa á dönskum kart-
öflum, sem keyptar voru langt
yfir markaösveröi og segir aö
lokum: „Sérgrein Grænmetis-
verzlunarinnar I upplýsinga-
miölun er aö gefa stórlega ýktar
tölur um verö á kartöflum i er-
lendum höfnum. Hún hefur oft
veriö staöin aö lygum af sliku
tagi. Og hdn hefur einnig veriö
staöin aö öörum lygum.
Hún hefur haldiö þvi fram aö
útflutningsgjald hafi eríendis
veriölagtá kartöflurtii íslands.
Rannsókn Dagblaösins leiddi i
ljós, að þetta var lygi.
Hún hefur haldiö þvi fram, aö
útflutningur væri ekki kleifur
frá vissum löndum vegna kólar-
adóbjöllu. Rannsókn Dagblaös-
ins leiddi i ljós, aö á sama tima
var hún að kaupa þaöan kartöfl-
ur.
Hún hefur haldiö þvi fram að
nýjar erlendar kartöflur séu
ekki fáanlegar allt áriö. Rann-
sókn Dagblaösins leiddi i ljós,
aö þetta var lygi.
Raunar er furöulegt, aö
stjórnmálaskúmar þessa lands
skuli ekki vera búnir aö skera
þessa stofnun, sem nú hefur haft
af neytendum rúmar 11 milljón-
ir á aöeins einni kartöflusend-
ingu”.
hplr]F=irpn^ti irinr> Föstudagur ío. október i980_
lllræmdasta einokunarstofnunin
aöhald, en Grænmetisverzlunin
hefur varla virt samtökin viö-
lits. Hér þarf lika baráttu frá
Náttúrulækningafélagi lslands,
samtökum eins og Lif og Land,
samtökum listamanna og öllum
þeim sem láta sig betra mannlíf
varða.
Ég lýk svo þessu hringboröi
meö tilvitnun i rumlega árs-
gamlan leiöara eftir Jónas
Kristjánsson úr Dagblaöinu, en
hann hefur lengi reynt að opna
augu almennings fyrir þvi
ástandi sem rikir hjá Grænmet-
isverzlun landbúnaöarins.
Jónas byrjar leiöarann á þess-
um oröum: „Menn deila um,
hvort þörf sé á opinberu verö-
lagseftirliti á sviöum, þar sem
rikir samkeppni. Um hitt eru
allir sammála, aö slikt eftirlit er
nauðsynlegt meö fyrirtækjum
eöa stofnunum, sem njóta ein-
okunar.
Ein af mörgum þverstæöum
islenzks þjóöfélags er, aö ill-
ræmdasta einokunarstofnunin
er undanþegin verðlagseftirliti.
Það er Grænmetisverzlun land-
búnaðarins, sem getur hagað
verðlagningu sinni eins og henni
þóknast”.
Siöan rekur Jónas viöskipti
Grænmetisverzlunarinnar
Oft hef ég vorkennt þeim
mönnum sem kallaðir eru
grasætur. Ekki stafar vorkunn
min af þvi, að þeir hafa tamið
sér þann siö aö neyta aöeins
grænmetis og hafna fa&u úr
dýrarikinu, heldur vegna þess,
að þeir eru háöir illræmdustu
einokunarstofnun þessa
þjóöfélags: Grænmetisverzlun
landbúnaöarins.
Ég man þá tiö þegar eplalykt-
in tilheyröi jólunum. Þá rikti
hér kerfi hafta og skömmtunar-
seöla og ávextir voru munaöur
sem tilheyröi stórhátiöum.
Tuttugu árum siöar heyrir þaö
til undantekninga aö hægt sé aö
fá kartöflur sem flokka má und-
ir mannamat. Þeear diarfaöi
fyrir nýjum degi og miðalda-
kerfi hörmangara leiö undir lok
á flestum sviðum verzlunar,
gleymdist Grænmetisverzlun
landbúnaöarins, kannski vegna
þess aö það er fyrst á siöari ár-
um sem Islendingar hafa lært
að meta grænmeti, og eiga þar
fjölmiölarmikinn og góöan þátt
meö fræöslu um matarupp
skriftir og hollustuhætti i mat.
Grænmetisverzlunin er I dag
skelfilegasta dæmi um stofnun
sem svifst einskis I skjóli einok-
unar. Það á þvi aö veröa eitt
af hugs jónamálum nýrrar
kynslóðar, sem húgsar æ meir
um umhverfi sitt, neyzlu og lifs-
hætti, að brjóta þennan hör-
mangara nútimans á bak aftur
og leggja þessa stofnun niður.
Það er kannski skýrasta
dæmið um þaö hve sambands-
lausir þeir stjórnmálamenn
sem stýra fyrir flokkum, eru við
samtiöina, aö enn hefur ekki
komið fram einn einasti ein-
staklingur i neinum flokkanna
sem lagt hefur til atlögu viö
Grænmetisverzlunina. Jónas
Kristjánsson ritstjóri hefur ver-
ið þar einn á báti i leiöaraskrif-
um Dagblaösins. Þeir sem gætu
gert eitthvaö raunhæft eru hins
vegaróf n>pteknir viö veröbólg-
una, enda orönir svo veröbólgn-
ir, aö enginn hefur lengur áhuga
á aö leggja eyrun eftir tölvu-
kenndu tauti þeirra.
Hvenær eignumst viö stjórn-
málamann sem skilur, aö lifiö
er ekki bara veröbólga og visi-
tala? Að fólk hefur lika áhuga á
þeim kartöflum sem það fær
daglega á diskinn sinn, og aö
menn sætta sig ekki endalaust
viö grænmeti sem flokka má
undir svinafóöur?
En hérer ekki bara viö stjórn-
málamenn aö sakast, heldur
Neytendasamtökin sem hafa aö
visu reynt aö veita stofnuninni
Heimir Pálsson — Hraf n Gunnlaugsson — Jónas Jónasson — Magnea J. Matthias-
dóttir — Páll Heiðar Jónsson— Steinunn Sigurðardóttir— Þráinn Bertelsson
Hringborðið
I dag skrifar Hraf n Gunnlaugsson
Konungar í einn dag
Oft er sagt að New York sé eins
og bræðslupottur, þar sem helstu
málmar veraldar séu bræddir
saman og út komi málmur,
engum öðrum likur — sjálf New
York borg.
En sumum finnst New York
fremur likjast blönduðu salati,
þar sem allar hugsanlegar græn-
metis- og ávaxtategundir jarðar
hverfum og blökkumenn i blökku-
mannahverfum ...
1 þessum hverfum eru stórir
hópar fólks, sem alið hafa allan
sinn aldur i New York, en tala
samt ekkert annað tungumál en
sitt eigið. Borða mat og klæðast
eins og fólkið „heima”, rækja
sina trú og halda sérstaka há-
tiðisdag.
Mörgum tekst þó ekki jafn vel
til og búa áfram við fátækt, at-
vinnuleysi og ómegð. Þar eru inn-
flytjendur frá Karabiska hafinu
einna fjölmennastir.
Mér leið eins og grænum tómat
úr Hveragerði, sem aldrei hefur
séð bláan himinn, innanum stóra
safarika suðurlandaávexti, þegar
ég lagði leið mina á Karabisku
hátiðina (The Caribbean Festi-
val) fyrir skömmu. Enhúnerein
stærsta og veigamesta „þjóðhá-
tið”, sem haldin er i New York —
fjöldi þátttakenda upp undir tvær
milljónir.
Eins og evrópskir verkamenn
hafa 1. mai til að tjá hug sinn,
nota innflytjendur frá Karabiska
hafinu tækifæriö á Labour Day
(fridagur verkamanna, fyrsti
mánudagur i september), til að
minna heiminn á tilvist sina og
leggja i þvi skyni undir sig eina
stærstu breiðgötuna i Brooklyn.
Þeir ganga ekki um alvarlegir
á svip með slagorð um hærra
kaup eða gegn óðaverðbólgu.
Meistaralega vel gerðir skraut-
búningar eru þeirra slagorð:
Konunglegir fuglar, ernir, fálkar
og páfuglar eru i senn tákn frels-
isins og valds. Risaeðlur með
sjálftyfirvaldið i kjaftinum, skor-
kvikindi og djöflar — þær verur
sem hrella góðborgara einna
mest, skriða þar um götur.
Inn á milli skrautbúninganna
óku stórir vörubilar, yfirfullir af
hijóðfæraleikurum, sem léku
reggae tónlist á gamlar oliutunn-
ur, felgur og annað þvi um likt,
sem finna má á ruslahaugum vel-
feröarþjóðfélaga.
A löngum degi sem þessum
þurfti marga að metta og
mörgum að svala. Hver sem vett-
lingi gat valdið gerðist kaup-
maður. Húsmæður tóku með sér
gasplötur og útigrill og buðu upp
á grillaða kjúklinga og annað
góðmeti. Ungir jafnt sem aldnir
urðu sér úti um ruslatunnur, fóðr-
uðu þær með plasti, fyiltu af is-
molum og seldu svaladrykki og
bjór á gjafverði.
Þessa dagstund sem ég dvaldi i
Brooklyn átti ég viðskipti við eina
tiu kaupmenn, svo mikið tók það
á mig að fylgja eftir syngjandi og
dansandi innflytjendum frá Kara-
biska hafinu, sem komu til New
York i leit að gersemum, en hafa
ekki borið annað úr býtum en að
geta einn dag á ári hverju klæðst
glitrandi gulli og rikt sem kon-
ungar og drottningar um stund...
New York - póstur__________Frálngu Dóru Björnsdóttur.
eru saman komnar i einni skál, en
halda áfram, þrátt fyrir allt, að
vera þær sjálfar.
Það má með sanni segja að i
fáum borgum Bandarikjanna hafi
hin ýmsu þjóðarbrot haldið sér-
einkennum sinum jafn vel og i
New York. Italir búa i itölskum
hverfum, kinverjar i kinverskum
hverfum, gyðingar i gyðinga-
Það sem gerir lif þessa fólks
frábrugðið lifi ættingjanna i
heimalandinu, er að sumum tekst
með þvi að vinna baki brotnu, að
kosta börn sin til náms og búa svo
i haginn að þau geti látið „amer-
iska drauminn” rætast. En glata
þeim samtimis út i hringiðu
frama, velmegunar og fjölda-
menningar.
Björn Birnir tók myndirnar.