Helgarpósturinn - 10.10.1980, Side 15

15
il i Kerfinu öðru hvoru”
einnig ljóst, aB þér hafiB enga
þekkingu á pólitiskri sálfræBi”.
SiBan tóku ny verBstöBvunarlög
gildi”.
— Er niBurtalningarleiöin
betri?
„Ég held þaB sé mjög jákvætt,
a& sú hugmynd skuli hafa komiB
fram, og syni i raun aB mönnum
er fariö aö skiljast, aö viö
vandann veröur ekki ráöiB meö
eintómum sálfræöilegum „trikk-
um”. Ég tel, aö einhverskonar
niöurtalning geti skilaö árangri.
Gallinn viö þaö sem viö höfum
veriB aö gera slöustu mánuöi er
samt sá, aö þaB var byrjaö á
öfugum enda. Fyrst voru sett
mörká veröhækkanir, og aö sjálf-
sögöu eru allir sammála um, aö
þær eigi aö vera sem minnstar,
þannig aö þar er enginn ágrein-
ingur. Hinsvegar var látiö hjá
liða aösetja mörk á þá þætti, sem
eru orsakir veröhækkananna,
svosem gengisbreytingar, launa-
hækkanir og vextir: Ef þessu er
ekki um leiö haldið innan svipaös
ramma tekst niöurtalning ekki og
getur gert illt verra.
llefOi veríö hægi
Við getum tekiö sem dæmi, aö
frá fyrsta maítil fyrsta ágúst átti
samkvæmt stjórnarsáttmálanum
aö takmarka veröhækkanir viö
sjö prósent. Vitaskuld heföi þaö
verið hægt, ef kostnaðartilefnum
heföi veriö haldiö innan svipaðra
marka. En hvaö gerðist? Hinn
fyrsta júni'hækkuöu laun um 11,7
prósent og frystihúsin lentu strax
i vanda, eins og þau hafa gert
reglulega á þriggja mánaða
fresti, um leið og laun hækka.
En Bandarikjamenn hækka
ekki fiskveröið einungis af þvi að
viöþurfum aö borga hærrakaupl
frystihúsum. Þess vegna var enn
á ny fenginn gálgafrestur með þvl
aðfella gengiö, reyndar nálægt 13
prósent þetta þriggja mánaöa
timabil. Nú, frystihúsin liföu
áfram, en hinsvegar hækkaöi allt
innflutningsverðlag til landsins,
þar meö taldar ollu- og aörar
rekstrarvörur til útgeröarinnar.
Auövitaö hækkaöi vlsitalan meö,
og þar meö hækkuðu launin á ný
vegna veröbótaákvæöa kjara-
samninga. Þessa dagana er á ny
unniö að því aö bjarga frystiiön-
aöinum úr þeim erfiöleikum sem
launahækkunin fyrsta september
skapaði og lausnin er gengissig
eins og fyrr.
Hver hefur svo orðið árangur-
inn af þessum vlsitöluleik? Fyrir
tiu árum kostaöi danska krónan
um tlu krónur islenskar ef ég man
rétt en nú er veröið um hundraö
krónur. A sama tíma hafa laun
fjórtán til fimmtánfaldast, en
kaupmátturinn aðeins aukist um
20—30 prósent. Launþegar hafa
þannig boriö sáralltiö úr bytum,
ogsama máli gegnir um atvinnu-
reksturinn, hann stendur jafnvel
enn verr en áöur. Meö öörum
oröum er það eina sem gerst
hefur það, að lögbundin hefur
verið óraunhæf kaupgeta sem
stöðugt hefur verið rey nt aö halda
uppi meö seölaprentun, sem eng-
in innistæöa hefur verið fyrir.
Auövitaö er dæmið flóknara en ég
hef lýst hér en þessi megin atriði
ættu aö vera fyrir löngu öllum
kunn. Svo viröist samt ekki vera,
og ef engin samstaöa næst um
þessi grundvallaratriöi er þaö
borin von, aö niöurtalningaleiöin
skili árangri”.
Sísl minna ellirlil
— Væri frjáls verömyndun til
bóta?
„Frjáls verðmyndun er aö
sjálfsögöu engin patent lausn á
þeim vanda, sem hér er viö að
gllma. En þar fyrir utan er þaö
min skoðun, aö séu viss skilyröi
um virka samkeppni uppfyllt, sé
rétt aö færa verömyndunarkerfiö
I frjálsara horf. Þaö kallar þó á
slst minna eftirlit af hálfu
verölagsyfirvalda. En ég er
hræddur um aö veröbólgan
undanfarin ár hafi skert svo mjög
allt veröskyn neytenda, að nú sé
ekki i raun um verulega virka
samkeppni aö ræða, nema I viss-
um vöruflokkum. Égheld þvi, að
þaö veröi aö feta varlega braut-
ina til frelsis. Viö höfum fyrir
okkur dæmi þar sem verðlagn-
ingin er frjáls og reynslanaf þeim
mörgum hverjum styöur ekki þá
skoöun, aö eitthvert eðlilegt verö
myndist sjálfkrafa.”
— Þaö viröist svipaö uppi á
teningnum hjá stjórnmálamönn-
unum okkar eins og erlendi
starfsbróöir þinn lysti. En við
hvern af þeim viöskiptaráöherr-
um, sem þú hefur starfað meö lik-
ar þér best?
,,Ég hef átt ágætt samstarf viö
þá alla, hvern með slnum hætti,
en ég tel nU ekki viö hæfi að fara
aö gefa þeim einkunnir opin-
berlega. Hitt get ég þó sagt, a&
þótt þeir hlusti á útlistanir okkar
embættismannanna er með þá
eins og erlenda starfsbræöur
þeirra, aö þeir vilja helst reka sig
á sjálfir. Sannfærist þeir siöar um
aö lausn mála felist I ö&ru en þeir
upphafalega hugðu lenda þeir oft
i erfiöleikum meö aö tjónka viö
sina eigin flokksmenn”.
i»arl að rusla lil í Kerlinu
— Hvarert þú sjálfur I pólitlk?
„Ég er miöjumaður i pólitík.
En ég lit fyrst og fremst á mig
sem embættismann. Á stúdents-
árum minum tók ég þátt I
pólitisku starfi, var meðal annars
formaöur Vöku og i stjórn
Sambands ungra Framsóknar-
manna. Ég tel mig fyrst og
fremst raunsæismann og vil velja
skynsamlegustu Urræöin hverju
sinni, en ekki binda mig viö lltt
sveigjanlegar kennisetningar”.
— Ertu kerfismaöur?
„Þaö held ég ekki. Ég tel, aö
þaö þurfi aö rusla svolitiö til I
kerfinu ööru hverju, og mér finnst
aö á mínum vettvangi hafi veriö
reynt aö breyta gömlum vinnu-
brögöum og taka upp ný. Þaö var
byrjaö til dæmis aö birta niöur-
stööur verökannana, sem voru
geröar bæöi hér heima og
erlendis, og þaö vakti ekki svo
litiö fjaörafok á sinum tima”.
— En hið ytra fellur þú inn i þá
mynd, sem sumir draga upp af
ihaldssömum „kerfisköllum”: þú
gengur I dökkum fötum, I hvítri
skyrtu meö bindi. Þaö er kannski
helst sagt um menn á þinum
aldri, sem klæöast þannig, aö þeir
séu „afturhaldssamir i klæða-
buröi.
„Ég geng nú ekki alltaf svona
klæddur! En i vinnunni geng ég
nú samt alit af með bindi. Ekki
kynni ég viö aö vera meö hár
niöur á herðar og i gallabuxum,
þegar ég tek á móti því fólki, sem
til min þarf að leita. AB þessu
leyti er ég kannski þaö sem kalla
má ihaldssamur I klæöaburöi. Ég
geri ekki uppreisn uppreisnarinn-
ar vegna, heldur vegna tilgangs-
ins með henni”.
EKKi siijd ol lengi
— Nú ert þú sjálfeagt ævi-
ráöinn eins og aörir embættis-
menn. Ætlar þU aö verma þennan
stól lengi?
„Ég er skipaöur af ráðherra og
sjálfsagt þar meö æviráöinn. En
ég tel hinsvegar mjög þýöingar-
mikiö aö menn sitji ekki lengi I
svona embættum. Upphaflega
haföi ég bara hugsað mér aö vera
hérna fjögur til fimm ár. En
timinn liöur fljótt og ég er hér
enn.”
— Veröur veröbólgudraugur-
inn kveöinn niöur?
„Ég ber þá von I brjósti já, að
mönnum fari aö skiljast
samhengiö I verölagsmálunum,
taki á sig rögg og einbeiti sér aö
orsökum veröbólgunnar”.
— Hefuröu von um, að þú
þurfir ekki aö sitja hér allt of
lengi áöur en þú getur meö góöri
samvisku staöið upp frá nokkur-
veginn „hreinu boröi”, skiliö viö
veröbólguna I „viðunandi horfi”?
„Ég hef mikinn áhuga á þvi að
taka þátt I aö koma verðbólgunni
niöur. Þegar ég tók viö þessu
embætti, um áramótin ’74—’75
var hún yfir 50 prósent. Meö hóf-
legum kjarasamningum og aö-
gerðum tókst aö koma henni
niður i 25 prósent á ársgrundvelli
um mitt ár 1977. Þá varð kaup-
sprengingin meö sólstööusamn-
ingunum, laun hækkuðu um tæp
30 prósent og veröbótakerfið var
gert fullkomlega sjálfvirkt. Eftir
þaö varö veröbólgan 45 prósent
milli ára, og núna er hún á svip-
uðu stigi og þegar ég byrjaöi hér.
En ég er að vonast til þess, aö
menn nái samstööu um aö ná
henni niöur aftur”.
— A hvaö löngum tima?
„Ef menn t^ka skynsamlega á
málunum á aö vera hægt aö ná
henni niöur á tveimur til þremur
árum. En til þess þarf pólitíska
samstööu. Þaö er ljóst, aö óöa-
veröbólgan hefur ekki bætt stööu
láglaunafólks. Éf eitthvaö er, þá
gerir hún þá rlku rlkari og þá
fátæku fátækari”.
— Væri til bóta heldur þú, ef þú
kæmist sjálfur I valdastól?
„Ég er ekki stjórnmálamaöur
og kann ekki þessa pólitisku sál-
fræöi”.
ií niöur...
...á tveimur til þremur árum.
myndir: Jim Smari