Helgarpósturinn - 17.10.1980, Síða 10

10
TRÉSKÚRÐUR:
Viðarkubbum breytt
Umsjón: Sigurveig Jónsdóttir
____________________SÖFNUN:
„ÞYRFTI AÐ VERÐA
100 ÁRA”
— segir Ulrich Richter, sem hefur nóg
að gera við að sinna áhugamálunum
í listaverk
(Jtskornir munir og húsgögn
eru nú aö komast aftur i tisku, en
samt er útskuröur á undanhaldi f
húsgagnaiönaöinum. Ástæöan er
fyrst og fremst sú, aö þetta er
seinlegt verk og þvi dyrt, og svo
kemur hitt til aö gömlu tré-
skuröarmeistararnir eru smám
saman aö hverfa af sjönar-
sviöinu.
Ef menn vilja skreyta heimili
sin sjálfir meö tréskuröi, er
nánast bara einn staöur hér á
landi, þar sem tilsögn er veitt i
kunstinni. Þaö er i kjallara viö
Bárugötuna, en þar heldur
Hannes Flosason tréskuröar-
meistari og tónlistarkennari
námskeiö allan veturinn.
,,Ég læröi tréskurö i Iönskólan-
um fyrir nær 30 árum”, sagöi
hann, þegar blaöamaöur Helgar-
póstsins leit inn á eitt námskeiöiö
á dögunum. „Svo lá þetta lengi
niörihjá mér, enda engin störf aö
fá i iöninni. Ég snéri mér i staöinn
aö tónlistinni. En svo byrjaöi ég
meö þessi námskeiö nánast fyrir
tilviljun fyrir 9 árum og hef haldiö
þeim áfram óslitiö síöan.”
Hannes hefur námskeiöin á
kvöldin og um helgar og stendur
hvert þeirra I tvo mánuöi. A þeim
tima geta menn fengiö nokkra
innsvn i þessa listgrein og fram-
haldiö fer svo eftir áhuganum.
Hannes Flosason eyöir flestum
kvöldum i aö halda hinni fornu
tréskuröarlist lifandi hér á landi.
„Sumir eru búnir aö vera hjá
mér i 5—6 ár,” sagöi Hannes.
„Þaö tekur langan tima aö til-
einka sér þetta, en eftir þvi sem
menn eru lengur hafa þeir meiri
ánægju af þvi. Möguleikarnir
aukast alltaf I hlutfalli viö get-
una.”
Fyrstu verkefni nemendanna
eru veggplattar af ymsum
geröum, en þegar lengra erkomiö
geta menn gert nánast hvaö sem
er. I myndasafni Hannesar getur
aö lita klukkur, myndaramma,
gestabækur, sófaborö, lampa,
stofuskápa stóla og margt fleira,
allt fagurlega útskoriö.
„Sumir fara áfram i myndlist-
ina,” sagöi Hannes. „Ýmsir
okkar mestu listamanna hafa
byrjaö feril sinn meö tréskuröi,
eins og t.d. Asmundur Sveinsson
og Rikharöur Jónsson. En hvort
þetta veröur handavinna eöa list
hjá fólki er undir persónunum
komiö. Ég kenni þeim tæknina
enlistin kemur frá þeim sjálfum,
þegar tæknin er fyrir hendi.”
Hannes notar flestar sinar
fristundir frá tónlistarkennslunni
i þessi námskeiö, en hann sagöist
veröa aö viöurkenna aö hann
heföi ákafiega gaman af þess—.
Fólkiö væri svo jákvætt I þessum
störfum aö þaö væri meö fádæm-
um.
I kjallaranum hjá Hannesi hitt-
um viö fólk á ýmsum aldri og
báöum kynjum og á ýmsum stig-
um i náminu. Meöal þeirra, sem
lengra voru komnir voru þau
Kristjana Einarsdóttir og Simon
Simonarson, sem bæöi hafa sótt
þessi námskeiö i 1 1/2 ár.
„Maöursækir i félagsskapinn,”
sagöi Simon. „Þótt ég hafi oröiö
aöstööu til aö vinna þetta heima,
geri ég litiö af þvi. Þaö er
skemmtilegra aö vinna svona
þolinmæöisvinnu innan um
aöra.”
„Já, og hér er alls konar fólk,”
sagöi Kristjána. „Ég hef veriö
hér i félagsskap skólastjóra,
smiöa og húsmæðra, byrjenda og
lengra kominna”.
.Bæöi hafa þau smiöaö sér fjöl-
marga hluti i heimili sin. Til
dæmis hefur Kristjana skoriö út
borölampa, standlampa, horn-
skáp og hillu viö hann. Þetta
kvöld vann S&non viö skreytingu
myndaramma, en Kristjána var
aö smiöa fundahamar, sem hún
ætlar aö gefa.
„Síðan ég hætti aö vinna hef ég
haft svo mikiö aö gera, aö ég sé
ekki fram út þvi og mér hefur
aldrei liöiö eins vel,” sagöi Ulrich
Richter fyrrum verkstjóri hjá
Flugleiöum i samtali viö
Helgarpóstinn.
Ulrich hefur svo mörg áhuga-
mál, aö meira getur vlst enginn
komist yfir. A sumrin einbeitir
hann sér að garöinum og sumar-
bústaönum, sem hann hefur átt I
30 ár. Þar skipta trén oröið
þúsundum og þau stærstu eru nú
um fjögurra metra há. I garöin-
um heima hefur hann komiö sér
upp gróöurhúsi, þar sem hann
ræktar blóm og grænmeti.
Blómafræin pantaöi hann frá
Englandi til að reyna nýjar
tegundir og reyndust flestar
þeirra vel hér.
„En nú kemur veturinn og þá
taka önnur áhugamál viö,” sagöi
hann. „Ég var að setjast á skóla-
bekk I haust I gamla skólanum
minum, þar sem ég stundaöi nám
fyrir 60 árum, Miöbæjarskólan-
um. Námsflokkar Reykjavlkur
eru þar meö námskeiö i
ættfræöi, en ég hef lengi grúskaö i
þvi aö safna: upplýsingum um
mina ætt og ætt konu minnar.
Já, blessuö vertu, ég fer langt
aftur, alveg aftur til óöins sums
staöar. En hvaö sú ættartafla er
áreiöanleg skal ég ekki
ábyrgjast. Ég hef haft áhuga á
þessu geysilega lengi, alveg frá
þvi aö ég vann sem strákur i
Fálkanum. Þar kom Eirikur
Guömundsson bakteriunni I mig.
En meöan ég var aö vinna haföi t
égekkitima tilaö liggja á söfnum '
svo þaö er ekki fyrr en núna sem
ég get sinnt þessu aö gagni.”
Ættfræöibækur skipa vitaskuld
verulegt rúm I bókaskápum
Ulrichs, en þar kennir lika
margra annarra grasa.
Engan áhuga á
peningum
„Égá ekkertaf reyfurum, enda
hef ég aldrei haft gaman af aö
lesa þá. Þetta er helst þjóölegur
fróðleikur og þá sérstaklega af
Snæfellsnesi og úr Breiöafiröi,
þaöan sem ég er ættaöur. Ég hef
lika safnaö miklu af ljóöabókum
og rimum, en af rimum á ég nú
um 130. Þær fékk ég aö verulegu
leyti eftir Vigdisi Kristmunds-
dóttur móöursystur mina. Maöur
er kominn á þann aldur, aö
ættingjarnir eru farnir aö falla
frá. Ég hef engan áhuga á pening-
unum þegar veriö er aö skipta
búum, maður getur alltaf unniö
fyrir þeim. Ég hef meiri áhuga á
aö fá eitthvaö gamalt og yfirleitt
hata aörír ekki áhuga á þvi.”
Ulrich hefur um langt árabil
veriö I Kvæöamannafélaginu
Iöunniog var hann formaöur þess
113 ár, en nú er hann þar heiðurs-
félagi. Ahugi hans á kvæöum og
Tveir nemendanna, Kristjana Einarsdóttir og Slmon Simonarson viö
vinnu sina.
I dag skrlfar Guðmundur Arnlaugsson um skdK
kæmi neitt annaö til væri skákin
áreiðanlega ekki jafn vinsæl og
hún er. Það er að visu all erfitt
aö gera nákvæmlega grein fyrir
þvi hvaö þetta „annað” er. Eitt
af þvi sem snemma kemur i
hugann er aö skákin reynir á
hugkvæmni manna, hugarflug
þeirra. Ef tveir menn horfa á
sömu stööuna á skákboröi, er
vlsast aö þeir sjái alls ekki hiö
sama, annar sér þetta, hinn hitt,
annar er meira „skáld” en hinn,
hann eygir fleiri möguleika,
skyggnist dýpra ef svo má aö
oröi komast. Margt af sliku lær-
ist meö þjálfun, en menn eru
afar misvel úr garöi geröir hvaö
þetta snertir, alveg eins og
menn eru misgóöir hagyröingar
og mismikil skáld.
Orö sem fljótt kemur i hugann
I þessu sambandi er leikflétta
Einfalt dæmi úr taflbyrjun
sem margir þekkja er þetta:
1. e4-e5 2. Rf3-d6 3. Bc4-Bg4 4.
Rc3-h6 5. Rxe5-Bxdl 6.
Bxf7+-Ke7 7. Rd5 mát.
Þarna „lék hvítur af sér”
drottningunni, en upp kom mát-
staða, sem áreiðanlega kemur
öllum á óvænt sem sjá hana i
fyrsta skipti. Þessi brella er al-
kunn og I ýmsum myndum, svo
að jafnvel reyndir meistarar
hafa flaskað á henni og tapað
peði, eins og svartur heföi getaö
hér, ef hann heföi veriö aöeins
tortryggnari og leikiö 5. -dxe5.
Mátstaöan er óvænt og snotur:
þrir menn máta kónginn á hálf-
opnu borði. Það þarf hugarflug
til að láta sér detta þetta 1 hug,
þótt ekki veröi þaö talið mikið
afrek aö endurtaka svona fléttu
ef maöur hefur séö hana áöur.
Staöan er þessi, Morphy hefur
svart, andstæðingur hans er
Bird, kunnur enskur tafimeist-
ari. Svartur hefur óskastöðu
með opnar linur fyrir biskupa
slna og hróka. Engu að siöur er
merkilegt — og glæsilegt —
1. -Hxf2. Hvaö i ósköpunum
ætlar hann sér? Bird hirbir
hrókinn að sjálfsögðu:
2. Bxf2-Da3!!. Þetta var
ætlunin, skyndilega er drottn-
ingin komin yfir á hinn jaðar
borösins og hótar máti. Hvitur
má greinilega ekki drepa hana:
bxa3, Bxa3mát. Birdlék 3.c3og
nú varb framhaldið svo:
3. -Dxa2 4. b4-Dal+ 5.
Kc2-Da4+ 6. Kb2-Bxb4! 7.
cxb4-Hxb4+ 8. Dxb4-Dxb4+ 9.
Kc2
Aumingja Bird er svo aðfram-
kominn eftir þessa leifturárás
aö hann finnur ekki besta leik-
inn. Heföi hann leikiö Ka2, hefði
Morphy orðið aö láta sér nægja
þráskák.
9. -e3 10. Bxe3-Bf5+ 11.
Hd3-Dc4+ 12. Kd2-Da2+ 13.
Kdl-Dbl+ og Bird gafst upp
eftir fáeina leiki.
Dæmið er úr skák er Morphy
tefldi i Evrópuför sinni árið
1858.
HUGARFL UGIÐ OG
Stundum getur veriö erfitt
fyrir okkur sem höfum yndi af
skák að skýra það fyrir þeim
sem ekki kunna að tefla, hvað
það eiginlega er sem gerir þessa
Iþrótt svona töfrandi i okkar
augum.
Margir sem ekki þekkja mikiö
til tafls jafna þvi oft til einhvers
konar hugarreiknings, og þaö er
vissulega rétt og satt aö mikið
af hugarstarfi skákmanns sem
er aö tefla er eins konar hugar-
reikningur: „efégleikþessu, þá
leikur hann hinu.... En ef ekki
sem er ljómandi góö islenskun á
oröinu kombination, en þaö er
notaðum þetta á erlendum mál-
um. Margar skýrgreiningar eru
til á leikfléttu, en engin góð.
Gagnvart áhorfanda lýsir
fléttan sér þannig aö teflandinn
leikur leikjum sem hver um sig
virðast ekki góöir, oft viröist
hann vera aö leika af sér manni
eöa mönnum. En svo kemur allt
i einu i ijós hiö innra samhengi
þessara leikja, þeir eru eins og
hlekkir I keöju sem leiöir til
hagnaöar eöa jafnvel vinnings.
Skák: Guðmundur Arnlaugsson — Spil: Frlðrik Dungal
— Söfnun: Magni R. Magnússon — Bllar: Þorgrímur
Gestsson
Skák
SKÁKIN
Annað dæmi um fléttu sést á
næstu mynd. Svartur á ofurefli
liös og bæöi drottning og biskup
hvits eru i bráöri hættu. En
hvitur bjargar sér úr kreppunni
með laglegri fléttu. Hann
„leikur fyrst af sér” drottning-
unni, tviskákar siðan og þótt
báöir mennirnir sem skáka
standi I uppnámi, er eina vörn
svarts aö færa kónginn úr skák,
en I næsta leik er hann mát:
1. Dh8+! !-Kxh8 2.Rxf7 + + -Kg8
3. Rh6 mát!
(önnur leiö var 2. Rxg6++-Kg8
3. Re7 mát).
Viö skulum svo lita á eina
fléttu enn, i þetta sinn úr enda-
tafli.
Myndin sýnir stööu sem kom
upp i skák, er var tefld i Osló
áriö 1921 (borgin hét vist
reyndar Kristiania þá.) Það er
Nimzovitsch sem hefur svart
gegn Lund . Nimzovitsch var
baltneskur taflmeistari er bjó
eftir heimsstyrjöldina fyrri i
Kaupmannahöfn. Hann ferðað-
ist mikiö um Norðurlöndin —
nema Island sem hann kom
aldrei til — tefldi fjölskákir og
kapptefli af ýmsu tagi — og
kenndi skák. Nimzovitsch hefur
hrók og tvö peð gegn biskupi og
riddara. En hvitur hefur búist
þannig til varnar aö ekki virðist
auðvelt að brjóta hann á bak
aftur. En Nimzovitsch geröi þaö
með laglegri fléttu:
1. -b4!! 2. axb4-Hxh4!
3. gxh4-g3!! 4. fxg3-c3+í
5. bxc3-a3. Og Lund gafst upp,
þvi aö hann ræöur ekki við
peðin, þótt hann eigi biskup yfir
I bili.
Þegar rætt er um hugarflug I
skák dettur manni Morhy
ósjálfrátt i hug, þessi geðþekki
snillingur sem aöeins telfdi skák
i örfá ár áöur en hann dró sig
alveg i hlé, er hann hafði sigrað
alla helstu skákmeistara heims
með yfirburöum — „The pride
and sorrow of chess” eins og
hann var kallaöur. Margar
glæsilegar fléttur eru til frá
hans stutta ferli, meöal annars
þessisem mér er einkar minnis-
stæö og mér finnst enn i dag
bera vott um feiknarlegt hugar-
flug.