Helgarpósturinn - 17.10.1980, Side 15

15
viötal Guöjön Arngrímsson myndir Jim Smarl
hpplrjfRrpn^tl irinn Föstudagur 17. október 1980.
Miller og Samuel Beckett hrein-
lega lifa á styrkjum þýska rikis-
ins. Það er hins
vegar dapurlegt
að mestur hluti
þessara peninga
fer ekki í skapandi
hluti. Leikhúsin
verða stofnanir með
miklu skrifstofubákni.
Þú getur aflað þér
peninga héðan og þaðan
og komist svo langt að
ljUka við kvikmyndina en
þá áttu eftir að auglýsa hana
og dreifa henni. Það er ef til vill)
jafn mikið fyrirtæki.
Fjölmörgum myndum er aldrei
komið á framfæri i kvikmynda-
húsum, og þær enda i' sjónvarp-
inu. Þýska sjónvarpið er einskon-
ar ruslakarfa fyrir þýskar kvik-
myndir
Einstaka verk standa uppúr,
eins og Blikktromman, og Fass-
binder er hæfileikarikur maður.
Hann vefur kvikmyndir eins og
sigaréttur. En almenningur veit
ekki nema um brot af öllum þeim
myndum sem geröar eru. Þær
skipta hundruðum á hverju ári.
Það er talað um frjálsar listir. En
kvikmyndir þurfa sterka dreif-
ingaraðila og mikiö skipulag til
að ná til almennings. Þú hefur
kannski 500 kvikmyndahús og 10
milljónir áhorfenda. Þrjátiu
kvikmyndir fá góöa aðsókn i
þessum húsum en fyrir 300 er
kannski ekki pláss. Þá verður aö
fara fram val, sem aftur er ein-
hverskonarritskoðun, ekki satt?”
Islenskar kviKmyndir
Hann segist sjálfur vera af ann-
arri kynslóö. „Þegar ég byrjaöi
voru þýskar kvikmyndir illa á sig
komnar, og ég og min kynslóð
snerum okkur aö sjónvarpinu.
Þar fengum við frelsi til að gera
það sem við þurftum. Og ég held
mig viö sjónvarpið. Ég verð aö
hafa áhorfendur aö minum
verkum. Ég vil ekki gera kvik-
myndir fyrir sérhópa”.
Og úr þýskum kvikmyndum yf-
ir i islenskar. Há'drich var áður
búinn að lýsa hrifningu sinni á
myndum Hrafns Gunnlaugssonar
og Ágústs Guðmundssonar, sem
hlið skand inaviskra
ísland
á
er svo miklu
skemmtilegra en Skandinavia. Ef
talað er um kvikmyndir i Sviþjöð
er alltaf komiö að Bergmann, en
hér viröist nóg af hæfileikum.”
Hadrich er greinilega lltið hrifinn
af Ingmar Bergmann. „Hann
býr til vandamal þar sem engin
vandamál eru”, segir hann, en
tekur fram að auðvitað sé hann
flinkur kvikmyndagerðarmaður.
konur
Talið berst aftur að islending-
um, og nú að islenskum konum.
Hadrich er minntur á aö hann
fékk til sin við upptökur á Para-
disarheimt í Utah i Bandarikjun-
um þrjár islenskar fegurðardisir,
önnu Björns, Mariu Guðmunds-
dóttur, og Höllu Linker, og er
spuröur hvort hann hafi orðiö ást-
fanginn á Islandi.
,,Af hverju ekki?”, segir
Hádrich, eftir að hafa brosað
breitt, yppt öxlum, og minnst
eitthvað á gula pressu. „Það var
annars afar sérkenníiegt að vinna
þarna I Spanish Fork í Utah. Þar
er heil Islendinganýlenda sem öll
er komin af 12 frumbyggjum.
Ungt fólk, jafnvel I þriðja og
fjórða ættlið, talar um Island sem
„heim”. Það ætlar alltaf heim.
Auövitað eru þetta samt raun-
^tt"te'inVe6
sam«elBeckC
3 íslenskum mat,
eins og hann leggur sig. „Ég
er sannfæröur um aö ef þér Hkar
viö mat einhverrar þjóðar þá lik-
ar þér viðþjóðina sjálfa. Þér liöur
aldréi vel i landi þar sem þú getur
ekki borðað matinn”. Uppáhalds-
máltiðir Hadrichs fara fram á
Hótel Borg, þegar hann fær sér
soðna ýsu, og skyr i eftirmat.
„Slikanmat er hvergi hægt aö fá I
heiminum nema hér”.
Ogannaö. Hann segist hafa tek-
ið eftir greinilegri breytingu á
Reykjavik á þvi eina ári sem liðiö
ersiðanhann var hér i fyrra. „Ég
er afskaplega ánægður fyrir ykk-
ar hönd. Borgin hefur á einhvern
hátt lifnað við”, segir hann. „Nú
eru komnir margir nýir
veitingastaöir, nýjar islenskar
kvikmyndir i kvikmyndahúsun-
um, og kona oröin forseti. Þetta
er allt mjög gleðilegt”.
Þegar allri vinnu við Para-
disarheimt er lokið, fer Hadrich
til Munchen, þar sem hann setur
upp John Gabriel Borkman eftir
Ibsen i leikhúsi. Siöan kemur
meirisjónvarpsvinna, fyrst mynd
byggö á sögu pólsks rithöfundar,
sem á sér stað I spönsku borgara-
styrjöldinni, og siðan mynd sem
Hádrich gerir eftir eigin handriti
um atburði I Berlin meöan á loft-
árásum siðari heimsstyrjaldar-
innar stóð. En nú er efst á baugi
aö ,,get rid of this damned film”
— Að ljúka við þessa déskotans
mynd, eins og Hádrich segir
kiminn.
hræddir
um aö fólk
entist ekki til að horfa
á svo langasögu.
En það var ööru nær.
Myndin hefur nú veriö endursýnd
fimm eöa sex sinnum, og allar
umsagnir um hana hafa verið
mjög jákvæðar. Ég hef hitt margt
fólk sem fékk áhuga á Islandi eft-
ir að haf horft á hana, segjast
ætla til íslands, einhverntima og
vilja veg Islands sem mestan.
A þessum menningardögum
komu I fyrsta sinn islenskir rit-
höfundar aölesa verk sin í Þýska-
landL gefnar voru út þýöingar,
sýndar kvikmyndir. Það voru
langar biðraöir við innganginn,
og það kom i ljós aö tslandsáhugi
varmikilli Berlin, og meiri en við
varbúist.Þaö vakti lika mikla at-
hygli þegar forsetinn ykkar kom
á fr umsýningu á Paradisarheimt.
Ekki aðeins vegna þess aö hún er
viröuleg og elskuleg kona, heldur
einnig vegna þess aö hún kemur
úrlistum. I Þýskalandi þykir þaö
skrýtiö, vegnajiess aö þar og viö-
arereilift striðá milli stjórnmála
og lista”.
Við ræðum um þýðingar á
og gengur
þokkalega i sölu. Og Heinz
Barúske hefur unnið að safnbók
með verkum ýmissa islenskra
rithöfunda. Hádrich segir hann þó
fyrst og fremst vinna gott verk
sem einlægur íslandsvinur og
ákafur aðdáandi, sem hrifur fólk
með sér.
Hadrich á sjálfur i mesta basli
við að þýða Paradisarheimt, titil-
inn sjálfan, yfir á þýsku. „Ein-
hver góður maður sagði ein-
hverntimann að þáð væri góður
skáldskapur sem væri óþýðanleg-
ur. Hann hefur ef til vill haft rétt
fyrir sér”, segir hann.
LisiaverODOlga
Hin nýja þýska kvikmynda-
gerð, sem svo mjög hefur verið
hampað á siðustu árum af gagn-
’rýnendum, á sér ekki sterkan
talsmann I Hadrich, ,,Ég á erfitt
meö aö tjá mig um kvikmyndir
mönnum tekur þátt i gerð þessara
kvikmynda. Hér virðist hver sem
er geta staðið upp og talaö bók-
menntamál. Slikt væri útilokað i
Þýskalandi. Munurinn felst ef-
laust I því að hér eru engar
mállýskur. Þýsk manneskja sem
ekki hefur leiklistarnám að baki,
talar undantekningalitiö
mállýsku, og getur ekki losað sig
við hana og farið að tala háþýsk-
una. Hér er þetta allt öðruvisi”.
islenskum verkum, og Hádrich
segir það synd og skömm að Lax-
ness hafi lengi vel ekki fengiö
góða þýðendur á verkum sinum I
Þýskalandi. Fyrstu þýðingarnar
voru jafnvel unnar úr dönsku,
segirhann, og meingallaðar. Þeir
þrir menn sem nú eru atkvæða-
mestir í þýðingu úr islensku á
þýsku hafa hinsvegar náð ágæt-
um árangri hver á sinn hátt.
Franz Zewald er aldraður
prófessor sem þýtt hefur útvarps-
leikrit og þaö segir Hadrich bestu
þýöingu úr Islensku sem hann
hafi heyrt. Jón Laxdal hefur verið
að þýöa verk Laxness,
Skáldatimi, I túninu heima, og
Sjömeistarasaga. Það er falleg
útgáfa, svissnesk
vegna þess að ég sofna alltaf I
bló”, segir hann. „Ég er nú svo
gamaldags”. Hann bætir þó við
að sá svefn sé i raun aðeins
likamlegur. „Ég sest inn I kvik-
myndahús og fyrst kemur ein-
hver stutt menningarmynd frá
stjórnvöldum, svo kemur hlé, og
þá koma auglýsingar. Siðan kem-
ur aftur hlé, og áður en að sjáflri
myndinni kemur er ég búinn að
gleyma hvað þaö var sem mig
langaöi aö sjá”. Og Hadrich bros-
ir.
„Auðvitað þekki ég þessar
kvikmyndir, ég sé sumar þeirra,
og veit að I þær fara miklir pen-
ingar og mikið af hæfileikum. En
flestar, langflestar fara
þýskar kvikmyndir i dag
framhjá almenningi.
Þær eru að miklu leyti
gerðar fýrir gagnrýn..
endur. Það erslæma
hliðin á niðurgreiösl-
um rikisins á
kvikmyndum
Stuðningur rikisins
er ótrúlegur.
Ríkisstyrkurinn
er milljaröur
marka (300
milljarðar
IsD.á ári.
Margir
höfundar
mat
og
finnst
brennri
vlnið
gott.
Sérstaklega
með hákarl.
Og hann
erreyndar
veikur fyrir
ísiand í Dýskaiandi
Menningartengsl Islands og
Þýskalands hafa nokkuö boriö á
góma að undanförnu einkum
vegna islenskra menningardaga I
Vestur-Berlin fyrir skömmu.
Hádrich er spurður hvort slíkir
dagar hafi raunverulegt
gildi. „Auðvitaö”,
svarar
hann.
„Kvikmynd
un Brekkm
kotsannáls
var mikið
ævintýri
fyrir
sjónvarps-
stöð mina.
lsland • var
óbekkt eyja,
og Brekkukots-
annáíl er
breið og löng
saga, eins og*
þú veist. I
Þýskalandi getur
fólk sumstaðar
valið um átta
rásir á
sjónvarpstæki sinu,
svo margir
voru afskaplega
eins og
Arthur
hann segir áberandi Islenskar og
góöar. „Það eru ekki alltaf dýr-
ustu myndimar sem eru bestar.
Þegarpeningana vantar koma oft
bestu hugmyndirnar. Það er ekki
hægt aö alhæfa neitt, en mér
fannst mynd Agústs Islenskari en
Öðal Feöranna. En Hrafn Gunn-
laugsson er I minum huga dæmi-
gerður Tslendingur, hann hefur
gaman af aö koma við kauninn á
fólki. Og ég vona að
íslensk
myndir
hafni
ekki
við
verulegir Bandarikjamenn,
jafnvel þó súmir geti talaö
Islensku. En það var mjög þægi-
legtaöþegar viöþurftumá þrem-
ur konum aðhalda, að geta kallað
á þessar elskulegu konur, eina frá
New York, aðra frá Kaliforniu —
úrhinum ýmsu hornum landsins.
En ég kann vel við islenskar kon-
ur, þær em ekki flóknar, en vita
af sér.”
Malur
Hádrich segist vera nautna-
seggur, enda alinn upp við
þröngan kost, „eins og
tslendingar”. Hann
elskar
góðan

„Solna alliai I Oló”