Helgarpósturinn - 29.05.1981, Blaðsíða 9

9
___holrj^rpncrf, ,rfnn Föstudagur 29. mal. 1981
Sálarmálfræði
Þegar dagblöð flytja okkur
sifellt fréttir af viðgangi
videótækninnar á Islandi og
ljóst er að umtalsverður hluti
þjóðarinnar situr á björtum
nóttum við villimennsku
afþreyingariðnaðarins á heimil-
um sinum, horfandi á kvik-
myndir sem hann skilur að
þriðjungi eða svo og venst þvi
hröðum skrefum að hafa engil-
saxneska gangstera og laga-
verði inni á gafli hjá sér, fer
dálitill hroliur um þjóðernis-
rómantiskar taugar i manni
eins og mér, og að mér setur
ýmisskonar spurnir um framtið
islenskrar menningar. Þá er
mér ómælt ánægjuefni þegar ég
er minntur á að þrátt fyrir allt
eigum við fólk sem stendur
traustan vörð um brotgjarna
tungu okkar. Ekki er aðeins að
Böðvar og Helgi verji hana með
oddi og eggju i rikisútvarpinu —
hljóðvarpi, heldur á hún sér
einnig fyrirsvara i sjónvarpinu.
Það byrjaði undir sturtunum i
Laugardalnum. ,,Nú, er illt i
efni”, sagði kunningi minn.
,,Nú?” — „Jú, þeir neita að taka
af mér auglýsingu i sjónvarp-
inu, nema ég skrifi bleyjur með
einföldu.”
Ég gat ekki varist hlátri og
hélt þetta væri brandari til að
hafa með morgunkaffinu, þvi
þeir eru orðnir svo sérkennileg-
ir upp á siðkastið. En að
fengnum nánari skýringum og
við betri umhugsun varð mér
ljóst að hér er um háalvarlegt
stórmál að ræða.
Forsaga málsins er sú að
framtakssamt fólk er tekið til að
framleiða hérlendis vörutegund
sem á öldum áður hét rýjur eða
dulur og var notuð til að halda
rössum (bossum) ungbarna
þurrum á fyrstu mánuðum og
árum ævinnar. Með nýrri tækni
þykir hagkvæmt að hafa
rýjurnar úr pappir til að losna
við þvotta.
Vitaskuld er þetta útlend
uppfyndning og ber þvi að vera
á varðbergi einkum að þvi er
varðar hreinleik tungunnar og
stafsetningarinnar.
Rétt er að geta þess að islensk
alþýða hefur fyrir löngu farið að
kalla rýjurnar/bleijur/ (skrifað
svo eftir framburði skv. nýjum
rannsóknum).
Uppruni þessa alþýðuorðs er
nokkuð á huldu, og skal hér
rakið það helsta sem fundið
verður á bókum og mér hefur
tekist að grafa upp i samræðum
við lærða menn:
01. í nýlenduveldinu
Danmörku munu rýjur vera
nefndar „bleer”. Það verður þó
að teljast óliklegt aö islenska
alþýðuorðið sé þaðan komið
— og einkanlega er mjög óhag-
stætt að fallast á það þar sem
dönskuslettur eru ótækar i
málinu.
02. Oliugrannrikið Noregur
laut um langan aldur danskri
kúgun og þangað hefur orðið
smeygt sér i litillega breyttri
mynd þar sem stofnsérhljóð
hefur tvihljóðast og myndin
orðið „bleie” eða „bleia” — og
er hin siðari notuð af róttækl-
ingum þar i landi. 1 ijósi menn-
ingarsögu er fremur ósennilegt
að orðið sé komið til okkar frá
austmönnum.auk þess sem ljóst
er að það gæfi sömu pólitiska
niðurstöðu og 01: danskar ræt-
ur.
03. Lengra i austri er kommún-
istarikið Sviþjóð. A tungu sina
tala þarlendirum ,,blöjor”og er
það að visu hljóðfræðilega
hugsanlegt að islenska alþýðu-
orðið sé þaðan komið (og bæri
þá að rita með yfsiloni: bleyjur)
en þetta er mjög óheppileg
skýring og verður hafnað hér.
Nóg er nú samt sem við höfum
þegiö frá Svium, bæði
frimúrarareglan og grunn-
skólinn, gott ef ekki hin viður-
styggilega jafnstaða lika.
04. Þá er aðeins eftir einn
kostur og að ég hygg langbestur
þvi að hollur er heimafenginn
baggi. Skal ég ekki fara dult
með að ég tel sjálfsagt að rekja
orðið til innlendra róta, enda
sannar það þá hvort tveggja,
hugkvæmni islenskrar alþýðu
og sjálfstæði islenskrar tungu.
Á móðurmáli okkar er til frá
fornu orðið (og hugtakið)
„blautabarn” og merkir barn
sem pissar undir fyrir æsku
sakir. Mér var um hrið óljóst
hvernig þvi viki við að rýjurnar
hefðu þá ekki fengið heitið
„bleytur” ef komnar væru af
þessari rót, en nú hefur sér-
fræðingur minn i „psycholing-
vistics” eða sálarmálfræði
hvislað þvi að mér að sálfræöi-
lega séu /j/ og /t/ skyld hljóð
þar sem þau eigi sér sama
myndunarstað i munni manna.
Þar aö auki er frá fornu fari
ruglingur á stofnsamhljóði' i
orðinu sem um ræöir og til
tvímyipiirnar blauÐur og
blauTur. Að fengnum þessum
haldgóðu rökum tel ég einsýnt
aö fullyröa að orðið bleyja sé af
sömu rót og bleytá og bleyða og
beri þvi að rita meö yfsiloni i
islensku. Vixlun samhljóðanna
t-ð-j ber að skýra sem sálarmál-
fræðiflækju.
Þarna hygg ég sem sagt að
eldtraustir málhreinsarar
sjónvarpsins okkar hafi lent á
villugötu og hafi gerst of hallir
undir erlend áhrif á tunguna
með þvi að krefjast dansk-
lundaðs ritháttar. En ég skil og
viröi að fullu verndarstarf
þeirra. Og ég hlýt að taka undir
með þeim um að það er algert
smámál þótt „dassgránni ljúgi
klukka tuttofjör” og „agns-
ingar” séu i knattleik við
„kjeblinga” miöað við þau
ósköp sem dyndú yfir tunguna
ef allt i einu kæmi á skjáinn
stafsetningarvilla i islensku
auglýsingunni, sem skotið er inn
á milli Kók og Pepsi.
Og i ljósi sögunnar er vita-
skuld lika smámál þótt dassgrá-
in sé svo leiðinleg að menn gripi
feginshendi við videóinu, þvi
menn eiga náttúrlega að hafa
Friedmannskt frelsi til að velja
hvort þeir vilja vera imbar eða
vidjótar.
Heimir Pálsson—Hraf n Gunnlaugsson — Jónas Jónasson — Magnea J. Matthias-
dóttir — Páll Heiðar Jónsson — Sigurður A. AAagnússon — Þráinn Bertelsson
VETTVANGUR
og hins sem stýrir flugvél? Að
sjálfsögðu kostar lengri þjálfun
að stýra flugvél en á móti kemur
að flugmaðurinn hefur meira fri,
tiðar utanlandsferðir, tollfrjálst
áfengi og tóbak, borðalagðan ein-
kennisbúning, hærra samfélags-
mat — hversvegna þarf hann líka
að fá tiföld laun? Og hvað á að
segja við hópa eins og fóstrur,
engum blandast hugur um mikil-
vægi þeirra, hversvegna eru þær
ekki settar orðalaust á ráðherra-
Líf í læknis hendi
Alkunna að ekki eru allir á eitt
sáttir um þjóðfélagið, sumir telja
það einskonar samsæri gegn ein-
staklingnum, aðrir sjá i þvi mein-
laust félagsmálapakkhús, enn
aðrir vefengja að það sé yfirhöfuð
til, búnir að fletta upp i sima-
skránni og finna það hvorki i
aðalskrá né nýjum og breyttum
simanúmerum.
1 skáldskap eru þekkt minni um
einstakling sem er svo frábær að
hann þarf ekki á hinu félagsmála-
pakkinu að halda, t.d. Róbinson
Krúsó sem bjargaðist upp á eyði-
eyju en tókst á egin spýtur að búa
til allt sem þjóðfélagið hafði lagt
honum upp i hendur áður, m.a.s.
regnhlif. Að visu sótti hann vistir
og verkfæri i skipsflakið og fékk i
kaupbæti aðstoðarmanninn
Frjádag.
Slikar hugmyndir munu þó
fyrst hafa fengið byr undir vængi
þegar samfélagið var komið á
það stig að allir voru njörfaðir i
knippi og óhugsandi að einangra
sig án samhjálpar frá hinum,
a.m.k. dósamats. Efasemdir um
að þjóðfélagið sé til eru iðulega
flýtisályktanir þeirra sem búa
svo langt upp i sveit að þeir sjá
aldrei kjaft, en nota að sjálfsögðu
rafmagn, sima, vegi, skóla i
sama mæli og við sem þurfum i
þokkabót að hafa hvert annað
fyrir augunum.
En þótt viö getum illa án hvers
annars verið, er þvi ekki aö neita
að þjóðfélagið er eins og þagnar-
samsæri um voðalegan glæp.
Sama hvernig reynt er að þegja
hann i hel, alltaf skýtur hann upp
kollinum, fyrr en varir er hann á
borði ráðherra. Hér á ég að sjálf-
sögðu viö kjaramálin. Nefnilega
þá staðreynd að þótt enginn geti
án annars verið og enginn megi
missa sin, bera menn sorglega
mislitið úr bítum.
Hversvegna er óbrúanleg gjá
milli þess sém stýrir öskutunnu
laun i stað samningaþófs og verk-
falla til að knýja fram litilræði?
Samt skilja allir vanda við-
semjandans, hækki hann einn hóp
koma aðrir i kjölfarið og heimta
að bilið verði jafnað. í upphafi
var bilið og bilið var hjá Guði og
bilið var Guð.
Að sjálfsögðu á þetta aðeins við
um hinn breiða fjölda, allir vita
að bankastjórar, hæstarétta-
dómarar, alþingismenn, ráð-
herrar og listamenn gætu aldrei
farið i verkfall þar eð enginn
myndi sakna þeirra og þarafleið-
andi verða þeir að ákveða laun
sin á eigin spýtur eða fá kjara-
dóm til að gera það fyrir sig (hver
ákveður laun kjaradóms?). Enn
eru hinir sem eiga sjálfir fyrir-
tækin og semja við eigin sam-
visku um laun áður en tapið er
gefið upp til skatts. Loks eru þeir
sem sakir stöðu sinnar i sam-
félaginu geta komið fram hverju
sem er, annaðhvort af þvi
reksturinn sem þeir lama er svo
arðgefandi eða þeir eru staðsettir
þar sem ekkert svigrúm er fyrir
samninga. „Litlir hópar öfga-
manna” geta þannig safnað til sin
umtalsverðum fjármunum með
bros á vör og þurfa ekki einusinni
að óttast leyniskyttur. Þannig
hafa vopn sem verkalýðs og
örbirgðahreyfingar smiðuðu á
öldinni sem leið, verið yfirtekin af
lúxushópum á þeirri öfugmælaöld
sem nú er að telja út.
Nú má segja þessum topp-
hópum til málsvarnar að þeir
mæla sig yfirleitt ekki við lýðinn i
landinu heldur kollega sina i út-
löndum. Samt fer ekki hjá þvi að
framferði þeirra fylgi einskonar
ofskynjunareffekt: kóngur með
betlibauk, myndastytta með
bjarghring og nú siðast hópur
lækna sem sagði sig úr lögum við
þjóðfélagið til að þvinga fram
einhliða kauptaxta. Eru þetta
menn i lifsháska, fólk á hungur-
mörkum? Þetta eru hátekjumenn
i einhliða kaupmargföldun að þvi
er manni skilst til að geta greitt
launatengd gjöld!
Með ráðabreytni sinni hafa við-
komandi læknar gert sig að við-
undrum. Sama hvar tveir menn
koma saman, engum blandast
hugur um að hér er á pinlegan
máta verið að misnota aöstöðu,
höggva af þvi fórnardýrið liggur
vel við höggi.
Ekki er nema sjálfsagt að gefa
viðkomandi læknum tækifæri til
að átta sig. Dekurbörn hafa
hlaupið á sig, það er allt og sumt.
Ekki dramatisera, bjóða þeim að
setjast að samningaborði eins og
ekkert hafi i skorist. En ef þeir
láta sér ekki segjast, ætti um-
svifalaust að svipta þá rétti til að
praktisera og senda þá i útlegð
sem þeir hafa pantað sér far i.
Láti yfirvöld framferði þeirra
hinsvegar átölulaust, ættu aðrir
starfshópar skilyrðislaust að
fylgja á eftir, stofna sorp-
eyðingarþjónustu, kennara-'
þjónustu, lögregluþjónustu uns
öllum er i lófa lagið að ákveða
kjör sin sjálfir. A endanum hefðu
allir sömu laun fyrir alla vinnu,
ugglaust óréttlátt, en hreinn
sunnudagaskóli i samanburöi við
þann ófögnuð sem nú rikir.
:ÖNNUR lÍTIL SPÍTALASAGI
- tersr (Bklór «1 aflra i B-4
tw.xsassssssr.
. . .. * js»») ip-*Í2íjhi
*».*!« *> *(t _______
tocff* >íi «o«< ir±.c~*

;.f æ.mt jJgknaAgijg m.
® Bmn*0
na. __ ™
Læknaþ|énustait
**#»*«**«« «(MM(
Hafnarfirði 25/5 1981
Sem höfundur laganna og text-
anna á plötunni Eins og skot, ætla
ég að svara gagnrýni Gunnlaugs
Sigfússonar á plötuna, en sú
gagnrýni birtist i Helgarpóstinum
22/5 1981. Gunnlaugur segir
orðrétt: Þó að Meira salt hafi
ekki verið ýkja merkileg plata, þá
var þó á henni eitthvað af þokka-
legum lögum. Siöan telur hann
upp Stolt siglir fleyið mitt, Elsku
hjartans anginn minn, og Ég
Stórkafteinninn svarar
gagnrýnandanum
hvisla yfir hafið. Ekki ýkja
merkileg segir Gunnlaugur. Ég
kalla það aftur á móti merkilega
plötu sem fimm lög eru spiluð af i
einum og sama þættinum (Sjó-
mannaþ.) og ekki nóg með það
heldur lika i sjúklingaþættinum.
Fyrir utan það var Stolt siglir
fleyið mitt vinsælasta lagið i
þremur þáttum i margar vikur
(ég geymi upptökur frá þeim
tima og veit hvað ég syng). Það
voru Sjómannaþátturinn, Óska-
lög sjúklinga og þátturinn Undir
tólf. Þá var hægt að telja þá þætti
á fingrum annarrar handar ef
lögin voru færri en þrjú i þætti.
Þetta kallar Gunlaugur ekki ýkja
merkilega plötu. Ég bið
Gunnlaug aftur á móti að segja
mér hvaða ár hann hefur heyrt
eins mörg lög i þætti eftir einn og
sama manninn.
Kannski var það þegar ég
raulaði inn á fyrstu sólóplötuna
mina. Þá man ég eftir þvi að það
komu fimm lög eftir mig i Sjó-
mannaþætti sem var rétt um
klukkutimi á lengd. Ég ætla ekki
að fara að hæla mér sem söngv-
ara, af þvi að það hef ég aldrei
gert. En Gunnlaugur segir það
stóran kost að ég syng ekki á plöt-
unni. Það er það eina sem ég er
sammála honum um. Ég ætlaði i
byrjun aldrei aö syngja inn á
plötu, en Gunni Þórðar og Rúnar
Júliusson tóku ekki annað i mál,
en aö ég syngi lögin min sjálfur.
En þó að það sé annað mál Gunn-
laugur minn, þá verð ég að
hryggja þig með þvi aö ég er ekki
hættur að syngja. Ég verð að
halda áfram að gaula. fyrir allar
þær þúsundir Islendinga sem
hafa gaman af raulinu i mér, og
hafa keypt lögin min i gegnum
árin.
Höldum áfram með gagnrýn-
ina. Gunnlaugur tekur fyrir þrjá
af söngvurum Ahafnarinnar af
Halastjörnunni (fyrir utan mig).
Það eru Rúnar Júliusson, Maria
Baldurs og Maria Helena. Hann
segir þau með okkar slakari
söngvurum. Ég veit nú ekki betur
en að Rúnar syngi Stolt siglir
fleyið mitt, og segir það Gunn-
laugi ekki neitt? Maria Helena
varð fyrir lélegri gagnrýni i fyrra
og henni spáð að lagið Kysstu mig
yrði aldrei vinsælt. Hún skaut þá
svokölluðum gagnrýnendum ref
fyrir rass (heldurbetur). Maria
Baldurs fær þá heldur betur
gagm ýni hvað eftir annað, en hún
hristir sig og heldur áfram að
syngja eins og ekkert sé. Enda
ekki einsheimskog ég að vera að
svara svona ruglukollum.
Persónulega finnst mér hún gera
margt gott. Jæja, ég gleymdi nú
vini minum Hemma Gunn.
Gunnlaugi finnst hann ekki einu
sinni partýfær sem söngvari.
Hermann Gunnarsson réði sig
ekki um borð sem hámenntaður
partýsöngvari, heldur eins og við
hin, sjálfmenntuð og við gerum
þetta fyrir ánægjuna.
En hefði ekki veriö nær að kalla
plötuna Taktu þetta af eins og
skot, endar Gunnlaugur gagnrýn-
ina. Þá skildi ég af hverju ekki er
minnst á Ara Jónsson, Viðar
Jónsson, og siöast en ekki sist
Pál litla Hjálmtýsson. • Það er nú
andsk... ekki hægt að gagnrýna
það sem maður ekki heyrir. Nei,
Gunnlaugur minn, þú ert eins og
argasta kjaftakerling eða jafn-
vel verri. Þær tala þó stundum
um það sem gott er lika. Ef þér
gengur illa að kyngja þessum
stóru bitum, þá get ég skaffaö
þér Meira salt Eins og skot.
Með kveðju,
Gylfi Ægisson
Stórkafteinn
Halastjörnunni.