Helgarpósturinn - 29.05.1981, Blaðsíða 11

Jielgarpósturínn
Föstudagur 29. maí, 1981
HHWffií
■ 1TQMN?
!0fAR«6A
' FRA' 13 ‘

Nú er iðandi mannlif ogverslun viö Laugaveg en á
innfelldu myndinnisést hvernig hann leit út í byrj-
un sinni. Skólavörðustigur er á hægri hönd.
Óvirðulegur uppruni
Og fyrst við erum að tala um
miðbæjarkvosina, sem nú er oft
kölluð svo, sakar ekki að geta
litillega uppruna Austurstrætis,
áður en við bregðum okkur vestur
i Fischersund, sem lögreglu-
þjónninn treysti sér ekki til að
skrifa á skýrsluna á sinum tima,
vegna þess hvað erfitt er að staf-
setja það rétt.
Þótt nafnið Austurstræti sé
sveipað vissum rómantiskum
ljóma i hugum Reykvikinga er
ohætt að segja, að gatan eigi
óvirðulegastan uppruna allra
gatna i Reykjavik. Hún var nefni-
lega upphaflega skolpræsi frá
Aðalstræti, sem er elsta gatan i
bænum. Loks var múrað yfir
þennan ósóma, og þar með var
komin gata. Það var á hinum
dönsku timum i Reykjavik, og
þessi nýja gata fékk nafnið
Langefortov, sem siðan hefur
verið þýtt sem Langastétt. Ekki
er vitað nákvæmlega hvenær
Austurstrætisnafnið kom, en
vitað er með vissu, að það var
ekki seinna en 1855. Og þess má
lika geta til gamans, að Austur-
stræti var fyrsta gatan i Reykja-
vik, og þá liklega jafnframt á Is-
Sannkallaður Laugavegur
Bæði þessi hús, sem hafa verið
nefnd, eru i hverfi þvi, sem nefnt
var Skuggahverfi, og margir
kannast við. Uppúr 1800 byggðist
þar bær i grennd við Sölvhól, þar
sem stórhýsi SIS við Sölvhólsgötu
er nú. Bær þessi hét Skuggi — og
hverfið var nefnt eftir honum.
Leiðin inn i Skuggahverfi lá um
götu þá, sem á þeim tima var aðal
leiðin austur úr bænum. Hún
hlaut þvi i munni fólks nafnið
Hverfisgata.
Upphaf þessarar götu er raunar
það, að vað var á læknum, sem
Lækjargata heitir eftir, rétt við
Arnarhól. Um 1870 lét bæjar-
stjórnin gera steinbrú yfir lækinn
þar sem Bankastræti og Lækjar-
gata mætast nú. Þess má geta, að
verktakinn sem gerði brúna hét
Sverrir Runólfsson. Það nafn er
þvi ekki nýtt i vegagerðar-
málum!
Eins og kunnugt er hét brekkan
1 þá daga Bakarabrekka. Það
nafn er dregið af þvi að Tómas
Daniel Bernhöft, rak „rúgbrauðs-
bakari” i húsi þvi sem enn
stendur nyrst á Bernhöftstorf-
unni. Sá sem lét reisa það var
hinsvegar Knutzon nokkur gróss-
' > *
11
eri, sem gerði Bernhöft út til ls-
lands árið 1834.
Um 1890 var ekki komin gata
lengra en inn á móti við Vega-
mótastig en þá var farið að nefna
brekkuna Bankastræti eftir
Landsbankanum, sem var reistur
þar árið 1886, og stendur enn. Þá
var lika fariö að drifa i þvi að
leggja veg inn i Þvottalaugar og
að torfsundlaug þeirri sem var
gerð um sama leyti og stóð á svip-
uðum slóðum og sundlaugarnar i
Laugardal eru nú.
Þá fóru frúr bæjarins að labba
inn Laugaveginn á morgnana
með óhreina þvottinn — og hreint
tauið til baka á kvöldin, i stað
þess, að áður gengu þær Hverfis-
götuna. Laugavegurinn var þá
sannkallaður laugavegur.
göfugmannlega gert, og eftir lát
kaupmannsins var ákveðið i
bæjarstjórninni að breyta nafni
götunnar og láta hana heita eftir
Fischer. honum til heiðurs.
landi, sem var malbikuð, Það var
gertárið 1912 og var kallað maka-
demera. Yfir malbikið var siðan
valtað með valtara, sem var kall-
aður Briet — eftir Brieti Bjarn-
héðinsdóttur, sem þá var bæjar-
stjóri.
En við ætluðum vist upp i
Fischersund! Upphaf þeirrar
götu er, að frá einni af hjáleigum
Reykjavikur, sem var nálægt nú-
verandi Garðastræti, lá stigur
niður á sjávargötuna, þar sem nú
heitir Aðalstræti. Þetta var fyrir
tima innréttinga Skúla Magnús-
sonar fógeta. En þegar farið var
að reisa þær var ekki byggt yfir
þennan stig, sem þá var nefndur
Götuhúsastigur.
Siðan gerist það, að dansk-
ættaður kaupmaður, Valdimar
Fischer, opnar verslun við
þennan stig. Þá verslun rak hann
til dauðadags, árið 1888. Hann
stofnaði sjóð, sem átti að vera til
styrktar ekkjum og föðurlausum
börnum. Þetta þótti að sjálfsögðu
wwm
Fischersund i dag og horft niður á Aðalstræti. A innfelldu myndinni er
hins vegar horft eftir Aðaistræti 1970 og þar er Fischersbúö fyrsta hús
til hægri en sundið dregur einmitt nafn af Fischer kaupmanni.
ISI WDS
Hilmar Helgason
Framhald af bls. 3
þeim.Sagði viðsjálfan mig, að ég
væri ekki gefinn fyrir bissness-
mannaleiki og hundleiddist við-
skipti. Það fer mér ekki að vera
dularfullur heildsali með sólgler-
augu niðri’i Sundaborg. Fékk þvi
frábæran mann til að reka fyrir-
tækið, Lýð Björnsson. Ég álit að
forlögin hafi leitt okkur saman.
Ég er fyrst og fremst hugmynda-
banki og hrindi hugmyndum min-
um i framkvæmd. Siðan er það
hlutverk rekstraraðila að safna
upp lausum endum. Þá hafa synir
minir tekið við rekstri verslunar-
innarTýli. Þeir standa sig eins og
hetjur. Ég er hreykinn af þeim.
Þá var eftir mun erfiðara upp-
gjör, eða milli hugsjónarinnar og
fjölskyldunnar. Það var útséð um
að ég gæti þjónað tveimur herr-
um. Það væri hálfkák og áfram-
haldandi vanliöan. Ég kvaddi þvi
fjölskylduna og fékk allan hennar
skilning. Til að tryggja efnalegt
öryggi hennar eftirlét ég henni
allar eigur minar. Finnst eðlilegt
að karlmaðurinn láti konunni eft-
ir efnisleg verðmæti þegar skiln-
aður verður. Hann hefur öllu
meiri möguleika til að sjá sér far-
borða en konan. Ég hef horft upp
á allt of mörg hjónabönd, þar sem
aðilar tortima hvor öðrum hægt
og bitandi. Ég legg þvi frekar
áherslu á að hjálpa fólki til að
skilja, en að halda áfram von-
lausu hjónabandi. Fóik verður
bara að hafa kjark til aö brjótast
út úr viðjum vanans og takast á
við nýtt lif.”
— Nú segir islenska kjaftasag-
an að þú hafir dottið i það nýlega?
,,Já, það er satt. Ég seig á hnén
þegar öllu þessu brambolti var
lokið, sem ég var rétt áðan að
lýsa, þá fannst mér sem ég stæði
varnarlaus gagnvart þessum
hlutum öllum og þeim vandamál-
um sem fylgdu og sektarkenndin
var mig Hfandi að drepa. Fékk
mér brennivin og ætlaði að flýja
kaldan veruleikann einhverja
stund.
En það var auðvitað vonlaust
verk og áfengið er ekkert annað
en salt i sárin. Strax eftir fyrsta
sopann vissi ég að flóttinn tækist
ekki. En ég hélt samt áfram og
ætlaði að reyna. Eftir nokkra
klukkutima drykkju rankaði ég
við mér og sá að þetta var glap-
ræði. Ég yrði að snúa við blaðinu
og ég leitaði þvi til vina minna
eftir hjáip. Þá kom i ljós að ég átti
enga vini i raun. Ég var þvi ekki
aðeins húsnæðislaus, atvinnulaus
heldur og vinalaus. „Vinirnir”
sögðu já, en létu svo ekki sjá sig.
Það var ekki fyrr en eftir hálfan
mánuð að ég trúði þessu, þvi ég
var svo barnalegur að ætla að ég
ætti hjálp þessara manna inni. En
svo fór að rofa til og ég hugsaði
málin. Þetta kenndi mér andskoti
mikið og sýndi mér að raunveru-
lega stendur þú einn og það getur
verið fjandi kalt og einmannalegt
þarna á toppnum þar sem búið er
að staðsetja þig.
En ég fékk hjálp i gegnum AA
samtökin. Vissi að ekki þýddi fyr-
ir mig að fara i gegnum með-
höndlun hjá SAA, þvi þar hefði ég
verið tekinn — af starfsfólki og
sjúklingum — sem formaður en
ekki sjúklingur.
Það benti ein litil Gerpla mér á
það um daginn, að Hfið væri ekki
fyrir byrjendur og það mætti ekki
taka þvi sem sliku.
Hvild frá SAA
Ef formaður Hjartaverndar
hefði fengið hjartaslag, þá væri
honum eflaust ráðlagt að taka sér
hvild frá störfum, þar til hann
jafnaði sig. Það er einmitt það
sem ég gerði i þessu tilfelli. Ég
bað framkvæmdastjórn SAA um
hvild frá störfum i nokkurn tima.
Maður verður fyrst að hjálpa sér
sjálfur, ábur en maður getur farið
i að hjálpa öðrum á þessu sviði.
Þetta hefur verið helviti erfitt
timabil. Siðferðispostular á öðru
hverju götuhorni og lifsendur-
skoðendur á hinu. örlögin hafa
hagað lifi minu þannig, að al-
menningur hefur fengið að fylgj-
ast með lifi minu, jafnvel betur en
ég sjálfur. Og ég sætti mig við
það. Þá hefur islenska kjaftasag-
an engin áhrif á mig.
Það er kannski núna eftir þessa
hrösun, að ég ber fulla virðingu
fyrir vini minum Bakkusi, sem
andstæðingi. Það tekur eflaust
einhvern tima fyrir mig að kom-
ast á fullan skrið aftur, — kannski
fer ég á sjóinn i nokkurn tima
meðan ég er að átta mig — en það
verður þó ekki erfitt að snúa aftur
til starfa hjá SAA, eftir hvildina.
Forgangsverkefnið núna, er að
komast aftur i andlegt jafnvægi
og ná yfirhöndinni i slagnum við
Bakkus.”
— Hvað tekur við, þegar þú ert
kominn á fullt i verkefnum þinum
á nýjan leik?
„Ég held minu striki hjá SAA
og Vernd, en upp á siðkastið hefur
geðsjúkt fólk leitað talsvert til
min og beðið hjálpar og ég hef lið-
sinnt þvi. Ég hafði kreddur gagn-
vart þessu fólki áður fyrr, en nú
heillar það mig.
Laugardagskvöldið siðasta
eyddi ég með æsku íslands á
Hallærisplaninu og leitaði að
vandamálinu sem allir eru að tala
um. Ég fann það ekki. Held að
það sé ekki til. En æskan er verk-
efni sem heillar mig lika og meöal
æskunnar má vinna fyrirbyggj-
andi störf, sem tengjast SAA og
einnig fangahjálpinni Vernd. Það
er þvi margt sem gagntekur hug
minn og ég óttast ekki verkefna-
skort i framtiðinni, þvert á móti.
— Hvers vegna tókstu við
starfsemi fangahjálparinnar
Verndar?
„1 gegnum starf mitt hjá SAA,
sá ég að fangar þessa lands
þyrftu hjálp og aðstoð. Svo þegar
frú Þóra, núverandi heiðursfor-
maður Verndar, kom að máli við
mig og bað mig að taka við félag-
inu, þá var það auðsótt mál.”
— Ætlarðu að færa baráttu
þina út á hin flokkspólitlsku svið?
„Ég veit það ekki. Stjórnmála-
menn eru þeir menn, sem ég vor-
kenni hvað mest og eiga hvað
bágast af öllum. Þeir eiga best
tækifæri til að láta gott af sér
leiða, en fæstir hagnýta sér þessi
tækifæri á nokkurn hátt. Ég hef
oft hugleitt að fara út i pólitik, en
hef andstyggð á öllum stjórn-
málaflokkunum i dag. Hef kosið
alla flokka og i siðustu kosningum
hafði ég krossað við einn og strik-
að fjóra efstu menn listans út,
þegar ég ákvað að hætta við allt
saman og einfaldlega eyðileggja
kjörseðilinn.
Það er ömurlegt að horfa upp á
marga ágætismenn verða að engu
i stjórnmálaflokkum. Þeir eru
barðir til hlýðni við mál, sem þeir
vita að eru til óþurftar og fá ekki
hreyft málum sem þeir vilja ná
fram. Flokksaginn stýrir þeim.
Það er ömurlegt að sjá margan
góðan manninn verða að sliku
viðundri i viðjum flokksaga.”
— Þú ætlar þá ekki að stofna
þinn eigin flokk?
„Ja, ég er atvinnulaus og tekju-
laus og það gæti hugsast að eitt-
hvað slikt gerðist. Slik ákvörðun
liggur þó ekki fyrir, enda er ég
núna að berjast við Bakkus og læt
öll plön biða sins tima.
Það var mér nefnilega mikið
áfall að tapa orrustu við Bakkus
og er þvi vökull á varðbergi og
verð það. Ég er nefnilega ekki
lengra frá glasinu, en allir
alkóhólistar aðrir.”
— Hvar og hvernig verður
Hilmar Helgason að tiu árum
liðnum? Framtiðarspá?
„Ég sé mig ekki eftir 10 ár, ekki
einu sinni eftir 1 ár. örlögin hafa
verið mér góð og ég sé enga
ástæðu til að ætla að þar verði
breyting á til hins verra. Vil ætla
að um mig verði farið mjúkum
höndum, sem fyrr. Ég vil nefni-
lega ætla að öllum mönnum sé
áætlað hlutverk i lifinu — engin
auka — eða aðalhlutverk — held-
ur einfaldlega hlutverk. Æöri
máttarvöld sjá um að setja mig
inn I mitt hlutverk — það er engin
hætta á öðru.”
— Ertu bitur út I lifið og mann-
skepnuna, eftir þregningar siö-
ustu mánaða I lifi þinu?
„Nei, ég er þakklátur fyrir það
að hafa komist lifandi og heill út
úr þessum hildarleik. Það er ekk-
ert til i minu hjarta, sem heitir
biturð út I einn eða neinn, heldur
öllu heldur ást á lifinu og löngun
til að njóta þess. Ég á mér setn-
ingu sem ég nota mikið og tröi á:
Allt megna ég fyrir mátt hans,
sem styrk mér gefur.”
„Ég er enn að kynnast nýjum
hliðum á mér. Um daginn kom ég
t.a.m. inn I hús i Reykjavik og sá
þar litinn dreng samankreppt-
an .. Hann var með heilarýrnun.
„Þetta eina bros...”
En þarna gekk ég að þess-
ari manneskju og gaf henni allt
það besta og fallegast sem ég átti,
bæði með oröum og með snert-
ingu. Ég uppgötvaöi þarna nýja
hlið á mér. Og svo gerðist það
dásamlega að þessi litli drengur,
sem hafði ekki brosað lengi, byrj-
aði að brosa við mér. — Þetta
eina bros verbur i huga mér alla
mina ævi.”