Helgarpósturinn - 06.08.1982, Qupperneq 26

26
:>?"H .•.■j.'.r, t\ Ki.-,r( i ; 'u
Föstudagur 6. ágúst 1982 -JQosfurÍnn
Á mjög stuttum tima hel'ur veitmga- og
matsölustöðum i Reykjavik og næsta ná-
grenni fjölgaö griðarlega. Menn hafa jafn-
vel talað um „veitingahúsabyltingu”.
Lausleg talning okkar bendir til, aö á
höfuðborgarsvæöinu séu matsölustaöir
orönir um eða yfir fjörutiu. Það er mikil
aukning frá þvi sem var íyrir aöeins nokkr-
um misserum.
Þessari þróun hafa fylgt margvislegar
breytingar: þaö eru til dæmis ekki aðeins
hótelin og skemmtistaöirnir, sem hafa leyfi
til vinveitinga; íjölbreytnin á matsölu-
stööum hefur aukist stórlega og jafnframt
hefur verðið hlutfallslega lækkaö — eða
altént ekki hækkaö eins mikiö og búast
heföi mátt viö.
Þrir eöa ljórir veitingastaðir af þessum
nýju hala lagt upp laupana — en i öllum til-
vikum nema einu, þar sem um var að ræöa
Versali i Kópavogi, hafa nýir eigendur
komiö til og haliö rekstur undir nýju nafni
og meö nýju sniöi.
Það er þvi ekki aö ástæöulausu, aö menn
spyrja sig hvort allir þessir staðir geti
blómstraö—eöa bara liíaö. Veitingamenn,
Veitingahúsamarkaöurinn virðist nú full-
saddur.
Mettur
veitingahúsamagi
sem Helgarpósturinn hel'ur rætt viö um
þessi mál, eru flestir þeirrar skoöunar að
svo sé. Þeir eru jafnframt undantekninga-
iaustá þvi.aönú sé markaöurinn mettaður.
#%slaug Aifreösdóttir, formaöur Sam-
bands veitinga- og gistihúsaeigenda, segist
t.d. vera þeirrar skoöunar, aö markaðurinn
taki ekki við öllu fleiri húsum, a.m.k. i
Keykjavik. „Mér sýnist vera orðiö nóg af
stöðum i öllum veröflokkum,” segir
Áslaug. „Þaö gegnir nokkuö ööru máli úti á
landi, þar heíur fjölgun matsölustaöa ekki
oröiö eins mikil.”
Áslaug bendir á, aö hækkun á verölagi
hafi ekki veriö i samræmi viö aukningu
veröbólgu. „Þar sannast þaö, sem viö i
Sambandi veitinga- og gistihúsaeigenda
höfum haldiö fram um lögmál íramboðs og
eltirspurnar. Nú gelur íólk valiö sér mat-
sölustaöi eftir veröi og gæöuzn. Þessi þróun,
ljölgun malsöluslaöa, helur einnig haft þaö
i för meö sér, aö dýrari staöirnir, þessir
rótgrónu eins og t.d. hóteiin, haía ekki
hækkaösittveröeinsmikiö ogætla mætti að
hefði gerst ef ekki væru komnir til ódýrari
staöir. Þessu veldur samkeppnin. Þetta
hlýturaö vera neytendum hagstælt — og ég
tala nú ekki um ef gæöin veröa hin sömu
eöa meiri, eins og ég held nú aö hafi oröið
raunin á. Menn i þessum rekstri hafa orðið
aö bæta sig og starísfóik aö leggja harðar
aö sér til aö fara ekki hailoka i sam-
keppninni. ”
Hún segisl eindregiö þeirrar skoöunar. aö
frjáist verölag á veitingahúsum hali átt
sinn þátt i hagstæðara veröi til neytandans:
„Þaö er stundum ódýrara fyrir fólk að
boröa úti en elda heima hjá sér.”
Hvorl allir nyju slaoirmr — og peir
gömlu — geti liíaö af harönandi samkeppni
(ekki sist ef kreppan margumtalaða skellur
á af l'ullum þunga) segist Áslaug Alfreös-
dótlir ekki þora aö spá um: „Ég vona þaö,”
segir hún. „Þaö er besti timinn á stöðunum
núna, leröamannaliminn er i hámarki og
fólk i sumarleylum, en þaö gæti harönaö á
dalnum þegar velrar.”
Kkki eru allir eins bjartsýnir og Aslaug
og margir kollegar hennar. Gamalreyndur
veitingamaöur i Reykjavik, sem ekki vill
láta nafns sins geliö, segist telja alveg
ljósl, aö eilthvaö hljóli undan aö láta á
þessum vettvangi. „Markaöurinn heíur aö
visu stækkaö mikiö á skömmum tima, fólk
fer miklu meira úl aö boröa nú en þaö geröi
áöur, en sætafjölgunin á slööunum er langt
umfram eltirspurn,” segir hann. „Ég er
lika viss um aö ýmsir minni staöanna selja
mat undir kostnaöarveröi. Þegar menn
selja þriréttaöa máltiö fyrir um 125 krónur,
þáer það undirkostnaðarverði.Það veitégí
Þ-essi sami veitingamaöur segir að
feröamannafjöldinn i ár sé minni en búist
haföi veriö viö. Þaö hljóti að setja sitt mark
á reksturinn — sem sjáist m.a. i þvi, aö
allur veitingarekstur sé „i stórum
dráttum” rekinn meö tapi.
Annar umsvifamikill aöili i veitinga-
rekstri segir aö samdrátturinn i ár sé likast
til 15—20%. „Veitingareksturinn almennt
haföi þaö harla gott á siðasta ári,” segir
hann. „Viö vorum almennt, held ég,
ánægöir meö fyrstu mánuöi þessa árs en nú
er samdrátturinn aö segja til sin. Það
kemur þar einkum tvennt til: i fyrsta lagi
heiur markaöurinn ekki stækkaö jal'n ört og
stöðunum hefur fjölgaö og :;o er fólk farið
að halda i veskiö sitt. Sun lö segir ekki
alla söguna, þvi matsölust_E.r hafa aldrei
nema ákveðiö hlutfall af þvi fólki, sem er á
hreyíingu. Þegar kemur lram i september
og október fækkar i'ólki, sem er á stjái og
þvi ler ekki aö ljölga aftur i'yrr en vorar.”
Eitt einkenni á „veitingahúsabylt-
ingunni” á lslandi er mikil aukning svo-
kallaðra skyndibitastaöa, hamborgara-
staða. Hamborgaraneysla landsmanna
helur margfaldast frá þvi sem var fyrir
nokkrum árum — eins og sést til dæmis á
þvi, að á l'yrsta slarfsári Tomma-hamborg-
ara viö Grensásveg i Reykjavik voru seldir
þar um 360 þús. hamborgarar, eða liðlega
einn óg háll'ur hamborgari á hvert manns-
barn i landinu. Siöan helur stööum af þvi
tagi íjölgaö talsvert og um siöustu helgi
auglýsti Tommi hamborgarakóngur að
seld væri hjá sér liölega hálf milljón ham-
borgara.
Þetta sama heíur gerst annars staöar i
veröldinni. Skyndibitastaðirnir spretta upp
og selja hamborgara I tonnatali. Viöa i
kringum okkur spretta einnig upp svo-
kallaðir pizza-siaöir — en sú „bylting”
hefur ekki náö sömu lótfestu hérlendis þótt'
a.m .k. einn staöur i Reykjavik sérhæfi sig i
sölu á italskæltuöu brauö- og kjöthlemm-
unum. Og enn er ógetiö alls þess magns af
hamborgurum, smápizzum, samlokum og
pylsum.sem daglega er innbyrt i sölu-
turnum viða um land.
Fjölgun veitingastaðanna hefur einnig
haft i för með sér breyltar veniur beirra.
sem nú sækja staðina, og ekki siður
þeirra, sem þjóna þar til borðs. „Þaö heíur
oröiö mikil breyting hér i miöbænum á

VFIRSVIM
Ekkert nema
hernaðarsigur
fullnægir óskum Begins
Loksins þegar Reagan Bandarikjalor-
seti tekur sig til og hótar ísraelsstjórn
hörðu, láti hún ekki af árásum á landi, af
sjó og úr loíti á Vestur-Beirut, eru allar
horlur á aö oröiö sé ol' seint aö halda aftur
af Menachem Begin forsætisráðherra og
hernaðarsinnum i stjórn hans. Þetta er
ritaö áöur en Israelsstjórn kom saman til
fundar aö fjalla um boöskapinn sem Sham-
ir utanrikisráöherra haföi lieim rneð sér frá
fundi meðReagan i Washington.en Beginlét
sitt áform i ljós á miövikudag, um leiö og
fréttist af viðbrögöum Reagans við rofi
lsraelshers á niunda vopnahléinu sem
Habib. persónulegur fulltrúi Reagans i
Libanon, hefur komiö á i tveggja mánaöa
striði. Begin minnti hóp bandariskra gyð-
inga, sem gengu á fund hans, á aö gyöingar
hinirfornu helöu neitaö að knékrjúpa Róm-
Palestinuskæruliðar 1 Vestur-Beirut reyna
að verjast loftárásum israela.
verjum, og öllum væri best aö hafa hugfast,
aö þeir lytu enn i dag engum nema guði
sinum.
Áður hefur Begin komist svo aö orði, að
striðið sem lsraelsher heyr nú i Libanon sé
guðleg ráðsályktun. Guðhræösla Begins er
af þvi tagi, að hún segir honum aö virða að
vettugi, hverjum ráðum er beitt til að tor-
tima óvinum Israels. Svo var þegar hann
stjórnaði hryöjuverkaherferö Irgun zwai
Leumi gegn Bretum i Palestinu fyrir
hálfum fjórða áratug, og sama máli gegnir
um sprengjuregniö yfir hálfa milljón ibúa i
Vestur-Beirut, sem lsraelsher hefur áöur
svipt vatni, matvælaaödráttum og raf-
magni. Begin ætlar sér staö i sögu Israels
fyrir aö hafa brotiö Palestinumenn á bak
aftur og lært landamæri Israels aö Jórdan,
svo þau spanni yfir þaö land sem til forna
hét Júdea og Samaria.
Stjórn Reagans hefur gefið israelsstjórn
svo lausan tauminn fram til þessa, að
héðan af dugar ekkert af Bandarikjanna
hálfu nema bein hernaöarihlutun Banda-
rikjamanna viö hliö sveita PLO til að
stöðva Israelsher i Beirut, og hún kemur
ekki til greina. Refsiaögeröir eru gagns-
lausar úr þessu. Stöðvun vopnasendinga
heföi engin áhrif mánuöum saman, þvi
Israelsher i Libanon hefur þegar til umráða
bandarisk vopn og skotfæri af skæðustu
geröum, sem nægja til aö jalna Vestur-
Beirut viö jöröu á nokkrum vikum. i þessu
skjóli skákar Begin. Gömui og ný skuld-
binding Bandarikjastjórnar um að ábyrgj-
ast öryggi og tilveru israels, hefur i
höndum Reagans oröiö aö svo forsjárlausu
lulltingi viö útþenslusinnaöa rikisstjórn
Begins, að Bandarikjaforseti á þess ekki
lengur kost aö laka i taumana, þegar
bandamaöur hans veöur fram i eigin þágu á
hendur nágrannariki og skeytir engu þótt
um leiö sé raunverulegum, bandariskum
wm&m im' 'II wm&m
rnimma
hjtamssi
WIh-wwm
II S:
Smmá0
hagsmunum á svæöinu fyrir Miöjarðar-
hafsbotni unniö tjón sem reynst getur
óbætanlegt.
Viöleitni Reagans til að hafa hemil á
lsraelsstjórn kom fyrst i ljós fyrir alvöru á
fundihans meö íréttamönnum á mánudag,
eftir að hann halöi rætt viö Shamir, utan-
rikisráðherra lsraels. Reagan sagði frétta-
mönnum þá, að þolinmæði sin væri þrotin,
héðan af yrði sér ekki haggað i að sjá svo
um að blóðsúthellingarnar i Beirut tækju
enda.
Aður höfðu fulltrúar PLO undirritað
skuldbindingu um aö hverfa brott frá
Libanon með lið sitt úr umsátinni i Vestur-
Beirut. Kom nú til kasta Habibs, fulltrúa
Reagans, að koma brottför PLO i kring án
frekari vopnaviðskipta.
Þvi vildi Israelsstjórn meö engu móti
una. Hún túlkar slik málalok svo, aö Ara-
fat, foringi PLO, hal'i náö þvi markmiði að
vinna á stjórnmálasviöi þaö sem tapaðist á
vigvelli i Libanon, aöstöðu til að halda
áfram pólitiskri baráttu fyrir rétti
Palestinumanna til sjálfsákvöröunarréttar
og eigin heimkynna. Og fyrirsjáanlega
fylgi á eftir samband milli PLO og Banda-
rikjanna, sem fyrr en siðar gæti snúist upp i
formlega viðurkenningu Bandarikjanna á
samtökum Palestinumanna.
Tl aö hindra málalok á þessa leið var
herafli Isrtiels látinn helja höröustu
árásina til þessa á Vestur-Beirut. Meö sókn
úr suðri var sá hluti alþjóðaflugvallarins
sem sveitir PLO réöu hertekinn. Stórskota-
hriö var haldiö uppi langtimum saman á
flóttamannabúöir Palestinumanna. Loft-
árásir voru i fyrsta skipti gerðar á þéttbýlu
fátækrahveríin i Vestur-Beirut, byggö fólki
sem vegna örbirgðar á þess engan kost að
flýja undan hernaöinum, hversu fegiö sem
það vildi. Loks var skriödrekasveit send til
sóknar inn i Vestur-Beirut um aöalhliðið á
Grænu linunni milli borgarhlutanna, ná-
lægt þjóöininjasalni Libanons. Þessi sveit
var búin jarðýtum til aö ryöja brott skrið-
drekahindrunum Palestinumanna. Mark-
miöiö meö þessari sókn var aö ná yíir-
ráðum ylir aöal umieröaræö og kljúfa þar
stuttum tima,” segir Jakob Magnússon,
veitingamaður á Horninu i Hafnarstræti.
„Nú situr fólk hér gjarna i rólegheitum eitt-
hvað fram eftir kvöldi og borðar sinn mat
og sýpur sitt vin. Áður lyrr sýndist mér
menn alltaí vera aö flýta sér og það var
hending ef maöur sá einhvern á ferli i miö-
bænum að kvöldlagi. Ég kvarta ekki og ég
held aö þeir, sem eru hér i kringum okkur,
hafi sömu sögu að segja. Það var opnaður
staður hér viö húshorniö hjá okkur i vor og
ég held aö hann hafi oröiö til aö auka traff-
ikina hjá okkur. Þaö er meira renneri af
lölki i bænum. Veitingamaöurinn þar segir
mér til dæmis, aö þaö hafi orðið veruleg
aukning i pylsusölu hjá honum og samt er
þekktasti pylsuvagn borgarinnar bókstaf-
lega þar viö dyrnar. Ég er þvi alls ekki
svartsýnn, þvert á móti. Mér þykir þetta
allt stefna i jákvæöa átt, þaö er allt i
þessum rekstri oröið opnara en það var
fyrir stuttu.
Gestunum þykir meira gamanaö fara út
aö boröa og veitinga- og lramreiöslufólki
þykir meira gaman i vinnunni en áöur
var. „Þetta heíur veriö gott fyrir bæöi neyt-
endur og okkur,” segir Jakob Magnússon.
„Menn vanda sig viö störfin.” Kolbrún
Jóhannesdóttir i Lækjarbrekku tekur undir
þetta: „Samkeppnin helur ýtt undir góö
vinnubrögð.”
Áslaug Alíreðsdóttir, iormaöur Sam-
bands veitinga- og gistihúsaeigenda, tekur
einnig i sama streng: „Mér sýnist að
viöhorf veitinga- og iramreiöslufólks til
gestsins hafi breyst og batnað. Andrúms-
loítið er á einhvern hátt jákvæöara — þaö
er eins og allir leggist á eitt um aö gera allt
i sambandi viö veitingarekstur meira
aðlaðandi en það var fyrir 5 eða 10 árum. ’ ’
i^að er þo eitt, sem veitingamenn al-
mennt eru sammáia um aö sé ekki aölað-
andi: lánakjör og fjáríestingaie. „Nú fást
engin lán til aö koma svona rekstri af stað
nema visitölutryggð lán,” segir kunnur
veitingamaöur i höluöborginni. „Þaö eru*
dýr lán og þaö þarl aö selja mikiö af mat til
að fá eitthvað inn.”
Og annar segir: „Þegar kemur að þvi aö
menn eiga aö lara aö borga al lánunum, þá
efast ég ekkert um að einhverjir verði að
fara að leita sér aö annarri vinnu. Það
verða gömlu og grónu staöirnir, sem standa
þetta af sér, og svo nokkrir al' millistöðun-
um —aukhamborgarastaöanna’.’
meö yfirráðasvæði PLO i Vestur-Beirut i
tvo hluta.
Þegar þessi orö eru fest á blaö liggja
vopnaviðskipti i Beirut að mestu niðri.
Oryggisráðið helur meö ályktun skipaö
Israelsmönnum aö höria til þeirrastöðva
sem þeir voru i á sunnudag, áöur ensiðasta
sóknarlota hófst. Þessi ályktun hefur fullt
gildi, af þvi aö bandariski fulltrúinn sat i
þetta skipti hjá i staö þess að beita
neitunarvaldi eins og gagnvart fyrri til-
lögum i ráðinu, sem að þvi hafa miðað að
stöðva hernað Israelsmanna i Libanon.
Úr þvi Israelsstjórn viröist staðráðin i að
hafa að engu mótmæli og hótanir Banda-
rikjaforseta, er fullvist aö hún skeytir enn
siður ályktun öryggisráðsins. Hernaðar-
áætlun Sharons, landvarnaráðherra
fsraels, er greinilega sú aö þrengja smátt
og smátt að PLO, jafníramt þvi sem
borgarbúum i Vestur-Beirut er valdið bú-
sifjum með stórskotahrið og loftárásum,
svo neyö þeirra torveldi PLO og banda-
mönnum samtakanna meöal Libana að ein-
beitasér að vörnum viö framsókn israelsku
skriðdrekasveitanna.
Fyrst i staö eftir aö tsraelsher settist um
Vestur-Beirut, var haldið aö stjórn Begins
myndi skirrast viö aö leggja til stóratlögu
gegn virkjum PLO, vegna viðkvæmni
almenningsálits i lsrael fyrir mannfalli i
hernaði. Nú draga fréttamenn i Jerúsalem i
efa, að lsraelsstjórn telji sliktlillit binda
hendur sinar. Bæöi hafi ótti hennar við póli-
tiskan árangur PLO vaxiö, fái samningar
um brottför liðsaíla samtakanna að þróast i
skjóli vopnahlés, og þar aö auki telji hún sig
hafa komið þvi inn hjá israelskum al-
menningi, aö eftir þær mannfórnir sem
þegar hala veriö færöar i Libanon al hálfu
Israels, væri þaö smán viö hina föllnu að
horfa i manntjón viö að láta herinn ljúka
ætlunarverki sinu að fullu.
Sharon landvarnaráöherra gengur
meðal israelskra hermanna undir nafninu
„feitislátrarinn,” og ersagöur upp meö sér
af naíngiítinni.