Helgarpósturinn - 17.09.1982, Síða 5

Zpfísturinn_ Föstudagur 17. september 1982
við að telja tékkana og raða þeim
upp fram og aftur. Enn var hamrað
á að nöfn „skálkanna" yrðu birt.
Skolli sást í hverju horni.
Það var svo að morgni 24. sept-
ember að umboðsdómarinn boð-
aði fréttamenn á sinn fund. Þar
lagði hann fram lista með 17 nöfn-
um, reikningseigenda og sam-
starfsmanna, í nokkrum tilvikum
ættingja. Þá höfðu listar af ýnrsu
tagi gengið um bæinn á milli manna
í nokkurn tíma og voru að sjálf-
sögðu eitt helsta umræðuefni borg-
arbúa. (Enn skulum við muna and-
rúmsloftið á þessum viðsjártímum í
dómsmálum í landinu). Þeir, sem
sátu þennan blaðamannafund.
muna vel að frá Vísi sáluga voru
tveir blaðamenn. Þegar nafnalist-
inn hafði verið lagður fram spurði
annar þeirra hvort ekki væri ein-
hversstaðar salerni á hæðinni. Jú-
jú. var svarið, inn ganginn og til
vinstri. Hann kom ekki aftur þótt
fundurinn stæði enn í drjúga stund.
Skýringin var augljós strax urn
hádegið: Þá kom út aukablað Vísis
með nafnalistanum. Það þótti í
blaðaheiminum mikið „skúbb" hjá
Vísi. Allir aðrir fjölmiðlar birtu
nöfnin ýmist samdægurs (RUV)
eða daginn eftir.
S
Afram með
smérið
Um jól var tölvuvinnslu gagn-
anna lokið. Þá voru þáttaskil í mál-
inu ogumboðsdómarinnsendiþað
til ríkissaksóknara með fyrirspurn
um hvort rannsókninni skyldi hald-
ið áfram og þá hvaða stefnu bæri að
taka í framhaldinu. Þá höfðíu verið
kannaðir hátt í fimmtíu þúsund
tékkar af alls nærri sextíu ávísana-
og hlaupareikningum. Fimmtíu og
tveir menn höfðu verið yfirheyrðir.
Könnunin náði yfir allar hreyfingar
á þessum reikningum frá 1. janúar
1974 til 1. júní 1976.
Og á þessum tíma hafði ýmislegt
komið upp á yfirborðið, sem
breytti svip málsins, einkum það að
reikningshafarnir höfðu haft veru-
legar yfirdráttarheimildir. Mun
færri tékkar reyndust innstæðu-
Iausir en ætlað var í upphafi. Bank-
arnir höfðu haft talsverðar vaxta-
tekjur. Það var því ekki að ástæðu-
lausu, að fréttamenn spurðu unt-
boðsdómarann hvort það væri
innanríkismál bankakerfisins þeg-
ar það leyfði þess konar notkun
reikninga, sem bryti í bága við lög
og reglur. Þeirri grundvallarspurn-
ingu sagðist hann ekki treysta sér
til að svara.
En þegar málið var sent embætti
ríkissaksóknara um þessi áramót
sagðist dómarinn meta stöðuna
þannig, að rannsókninni yrði ekki
haldið áfrarn án þess að ríkissak-
sóknari markaði henni ákveðinn
farveg og takmarkaði umfang
hennar verulega. „Verði niður-
staða ríkissaksóknara sú, að halda
eigi rannsókninni áfram, er mikið
verk framundan og langt frá því að
máli þessu sé lokið“, sagði Hrafn í
viðtali við eitt blaðanna.
Ríkissaksóknari taldi fráleitt að
láta rannsókninni lokið á þessu
stigi, ekki væri búið að rannsaka
nema lítinn hluta málsins. Hófust
svo opinberar deilur umboðsdóm-
arans og Þórðar Björnssonar ri'kis-
saksóknara um hvort stefnu-
mörkun hans væri nógu skýr og af-
mörkuð. Niðurstaðan varð að
sjálfsögðu sú eðli málsins vegna að
rannsókninni var haldið áfram að
kröfu ríkissaksóknara og það í ver-
ulegu umfangi, enda var það ekki
komið á „ákæruhæfan grundvöll",
eins og það var orðað.
Tuttugu
pappakassar
Enn var haldið áfram langa hríð.
Reiknistofa bankanna hafði tekið
til starfa á miðju ári 1976 og þar
voru enn frekari gögn tölvuunnin.
Síðia árs 1977 voru nokkrir
reikningshafanna enn kallaðir fyrir
og um miðjan mars 1978 fór fram
yfirheyrsla yfir einum í Danmörku.
Síðari hluta maí 1978, rúmum
tveimur árum eftir að fyrst var farið
að grafast fyrir um „tékkakeðjuna"
í Sakadómi Reykjavíkur og Seðla-
bankanum, var rannsókninni loks
lokið af hálfu umboðsdómarans.
Þá hafði hann skipt málinu niður í
tíu einstök mál til aðgreiningar og
auðveldunar úrvinnslu.
„Ég hefði getað sagt ykkur frá
þessari niðurstöðu rannsóknarinn-
ar um áramótin 1976—1977“,sagði
Hrafn þegar hann kynnti fjölmiðl-
um niðurstöður sínar. „Það hefði
ekki þurft að taka tvö ár að rann-
saka málið — því olli m.a. skoð-
anaágreiningur í kerfinu”. Þöttust
menn sjá að átt væri við ágreining-
inn við ríkissaksóknara, sem getið
var hér að framan.
Og heldur hafði reyst utan af
þessu ntikla hitamáli. Umfangið
var þó orðið gríðarlega mikið —
a.m.k. ef rúmmálið eitt var
skoðað. Sjálf rannsóknin var að
vísu ekki nerna tæpar 200 síður en
henni fylgdu tuttugu pappakassar
með tölvustrimlum.
Það var því ekki undarlegt þótt
þeir styndu hjá ríkissaksóknara
þegar málið barst þangað.
Ári síðar hafði málið verið
skoðað hjá ríkissaksóknara og það-
an var það sent kæranda, Seðla-
banka íslands, 14. júní 1979. í bréfi
sem fylgdi pappakössunum tuttugu
kom glögglega í ljós, að ríkissak-
sóknara þótti ekki fyllilega ljóst
hvað hefði raunverulega verið
kært. Eða eins og sagði í bréfinu: „í
málinu liggja á hinn bóginn cnn
ekki fyrir aðrar eða frekari skýring-
ar eða skilgreiningar sakarefnis
samkvæmt tölvulistunum en frant
koma í meðfylgjandi tveimur
vinnulýsingum BGÓ, starfsmanna
Reiknistofnunar... um það hver
hafi verið tilgangur hverrar
„keyrslu" fyrir sig“.
Úrvinnsla þessara gagna var af
bæði tæknilegum og hagnýtum
ástæðum ekki möguleg hjá ríkis-
saksóknara. „Þetta voru kílómetra
langar rúllur", sagði Þórður
Björnsson ríkissaksóknari. Því var
óskað eftir frekari aðstoð hjá
Seðlabankanum, „sem kæranda
málsins".
Skilgreining
óskast
í fyrsta lagi óskaði ríkissaksókn-
ari (raunar var það Bragi Steinars-
son vararíkissaksóknari, sem ann-
aðist málið) eftir að Seðlabankinn
gæfi ítarlegri lýsingu og skil-
greiningu kæruefna en frarn kæmi í
kærubréfunum frá haustinu 1976.
„Aðgreind verði þar glöggt sakar-
efni hinna kærðu hvers fyrir sig...
Sakarefni þeirra aðila, er tilgreind
númer tölvuvinnslunnar vísa til
óskast sérstaklega skilgreind á
grundvelli tölvuvinnslunnar og
fyrirliggjandi tölvulista í mál-
inu...“ Sérstaklega var og beðið
um skilgreiningu á sakarefni
þeirra, er átt höfðu sjálfa keðju-
tékkana þ.e. þá tékka, er gengu á
milli reikningshafanna innan á-
kveðinna tímamarka.
í öðru lagi var óskað eftir —
vegna fullyrðingar Seðlabankans
3. september 1976 um að verulegur
hluti tékkanna hafi verið
innstæðulaus — að upplýst yrði
„hvernig reikningsfærslu tékka-
reikninga hafi almennt verið hátt-
að hjá viðskiptabönkunum á því
tímabili, sem rannsókn máls þessa
tekur til, annars vegar eignfærslu
innlagna er greidd voru með tékk-
um á aðra banka, hins vegar skuld-
færslu þeirra sömu tékka er þeir
bárust viðkomandi reiknings-
banka...“
Vararíkissaksóknari sagðist í
bréfinu ekki sjá betur en að nokkr-
ir dagar hefðu getað liðið á milli
þess sem tékki var lagður inn í einn
banka þar til hann skiiaði sér og var
bókaður í reikningsbankanum. í
framhaldi af því segir: „Óskað er
upplýsinga um hve almenn slík
reikningsfærsla tékkareikninga var
hjá viðskiptabönkunum á um-
ræddu tímabili og hve lengi skulda-
færslan gat með þeirri reiknings-
færslu dregist við tékkaskipti ein-
stakra banka og bankaútibúa frá
því að tékki var innleystur af inn-
lausnarbanka og til bókunar í við-
komandi reikningsbanka".
Sem sé: Var þetta eitthvað öðru-
vísi en tíðkaðist á þessum tíma?
Var þetta ekki einfaldlega skuld-
færslumáti bankanna á þessum
árum — áður en Reiknistofa
bankanna kom til sögunnar?
Seðlabankinn
missir áhugann
Það runnu tvær grímur á þá
Seðlabankantenn þegar pappakass-
arnir tuttugu bárust þangað og þá
ekki síður þegar þeir lásu bréfið
sem vitnað hefur verið til hér á
undan. „Okkur fannst við eigin-
lega vera búnir að gera nóg í mál-
inu”, sagði einn embættismanna
bankans í samtali viö Helgarpóst-
inn. „Okkur þótti þetta jafnvel til-
ætlunarsemi af ríkissaksóknara að
ætlast til þess að við færum ofan í
málið á þann hátt, sem óskað var
eftir. Hreint út sagt: okkur hraus
hugur við því — þetta hefði getað
kostað tveggja mannára vinnu".
Pappakössunum var því kontið
fyrir í góðri geymslii. Svo liðu sjö
og hálfur mánuður. Þá svöruðu
þeir Björn Tryggvason og
Sveinbjörn Hafliðason fýrir hönd
Seðlabankans. í upphati minntu
þeir á að afskipti bankans heföu
hafist að beiðni Sakadónis Reykja-
víkur og hefði bankinn þá aöeins
ætlað að veita aðstoð við úrvinnslu
gagna.
Augljóst var af bréfi þeirra
tveggja, að Seðiabankinn hafði
misst áhugann á málinu. Þeir
minntu á, að Seðlabanki íslands
væri ekki rannsóknaraðili skv.
lögum og hefði hvorki réttindi eða
skyldur sem slíkur. Bankanum
væri ókunnugt um þær réttarregl-
ur, að kærendur í opinberu rnáli
skuli inna af hendi rannsóknir!
Skilgreining sakarefna væri ekki
á „voru starfssviði", einsog það var
orðað. Bankinn teldi ekki rétt að
hann ætti að vinna þetta verk, enda
hefði kæruefnið áður verið nóg-
samlega skilgreint.
Nú, og hvað varðaði hvaða hátt-
ur hefði verið á færslum tékka í
viðskiptabönkunum. þá minntu
Seðlabankamenn á, að öll gögn
hefðu verið „kölluð fram fyrir
milligöngu sakadómara". Seðla-
bankinn væri ekki í aðstöðu til að
krefja „innlausnarbanka" um upp-
lýsingar og gögn. Og „því teljum
vér oss ekki fært að vinna verkið".
Engu að síður kváðust Seðla-
bankamenn reiðubúnir að svara
„ákveðnum spurningum" um þetta
mál — hefðu þeir á annaö borð
aðstöðu til að svara þeim. Meö
bréfinu voru pappakassarnir tutt-
ugu endursendir „óhreyfðir", eins
og sagði í bréfinu.
Uti er ævintýri
Þetta urðu óopinber endalok
málsins. Hjá ríkissaksóknara þótti
eftir þetta afsvar Seðlabankans
ekki ástæða til frekari aðgerða.
Bréfið slátraði málinu, eins og sagt
var. Seðlabankamaðurinn, sem
blaðamaður Helgarpóstsins ræddi
við, sagði að þar á bæ hefðu menn
allt eins átt von á að sú yrði raunin.
Og niðurstaðan: eiginlega sú,
eins og sagði í upphafi, að enginn
taldi sig hafa verið svikinn. Sá veik-
leiki í bankakerfinu sem notaður
var til að „búa til peninga", eins og
það var orðað, var úr sögunni fljót-
lega eftir að málið kom upp með
tilkomu Reiknistofu bankanna.
Bankamenn. sent HP hefur rætt
við. telja að ávísanamálið hafi á
vissan hátt orðið til að efla innra
eftirlit í bönkunum. Erfitt er að
segja til um heildarkostnað við alla
rannsóknina en giska má á. að
hann hafi skipt 3—4 milljónum
króna á núvirði. Þessar tölur eru
óstaðfestar.
En lítið er orðið eftir af því stór-
kostlega „fjármálamisferli", sem
setti bæinn á annan endann fyrir
sex árum, gaf tilefni til aukablaða
og fréttaauka og var í upphafi ætlað
að finna morðingja.
Þvottavélin ALDA
þvær og purrkar vel
Þetta er þvottavél sem hentar íslenskum heimilum, hefur
innbyggðan þurrkara og tekur inn á sig heitt og kalt vatn.
Verðið er mjög hagkvæmt, hringdu í síma 32107 og
kynntu þér verðið, við borgum símtalið.
ÞYNGO 78 kg HÆÐ 85 CM BREIDO 60 CM OÝPT 54 CM ÞVOTTAMAQN 4-5 KG
ÞURRKMAGN 2-2.5 KG VATNSMAGN 15/18 I OG 19/25 I VINDA 450- 800
SNUN. MlN. RAFMAGN 220 VA. C. 13 AMP. MAX/ELEMENT 1350 VÖTT
ÞURRKMÓTOR 50 VÖTT
ALDA þvottavélin fæst á
eftirtöldum stöðum:
Hafnarfjörður: Ljós og raftæki
Akranes: Þórður Hjálmarsson
Borgarnes: KF. Borgfirðinga
Patreksfjörður: Raft. Jónasar Þórs
ísafjörður: Straumur hf.
Bolungarvík: Jón Fr. Einarsson
Blönduós: Kf. Húnvetninga
Sauðárkrókur: Hegri sf.
Siglufjörður: Gestur Fanndal
Ólafsfjörður: Raftækjavinnustofan sf.
Akureyri: Akurvík

Þvottakerlin eru 16 og mjog mismunanOi.
með þeim er hægt að S|oða, skola og vinda,
leggja ( bleyti, þvo viðkvæman þvott og
blanda mýkingarefni i þvott eða skolun
Þvottavélin tekur 4-5 kg af þurrum þvotti,
tromlan snýst fram og til baka og hurðin er
með öryggislæsingu. Vinduhraði allt að 800
snúningar a min. Þurrkaranner hægt aðstilla
á mikinn eða litmn hita og kaldur blástur er á
siðustu min. til að minnka krumpur. Með einu
handtaki er h|ólum hleypt undir vélina sem
auðveldar allan flutning.

Húsavík: Grímur og Árni
Vopnafjörður: Kf. Vopnfirðinga
Egilsstaðir: KHB
Seyðisfjörður: Stálbúðin
Eskifjörður: Pöntunarfélag Eskfirðinga
Neskaupstaður: Ke. Lundberg
Höfn: K.A.S.K.
Þykkvibær: Fr. Friðriksson
Vestmannaeyjar: Kjarni sf.
Keflavik: Stapafeli hf.
SÍMI86117