Helgarpósturinn - 17.09.1982, Blaðsíða 8

8
syiiiiii|;irK;ilir
Mokka:
Qlga von Leuchtenberg sýnir oliumyndir, acryl-
myndir og vatnslitamyndir. Gott kaffi á meöan á
glápinu stendur.
Listasfn ASÍ:
Sex félagar í Textílfélaginu sýna verk sín og
verður sýningin opiri frá kl. 14-22 fram til 22.
september.
Listmunahúsiö
Þar heldur áfram sýning svissneska Ijósmynd-
arans Max Schmid á rúmlega 70 myndum,
flestum teknum hér á landi. Sýningin er opin kl.
10-18 virka daga, 14-18 laugardaga og sunnu-
daga en á mánudögum er lokað.
Norræna húsiö:
Sýningin margumtalaða á verkum Errós heldur
áfram í kjallara og anddyri. Niðri eru málverkin
og skiptast i tvaer deildir; Geimfarar og 1001
nótt heita þær. Uppi eru plakötin. Opið til 26.
þm.
Kjarvalsstaöir:
Mikið um dýrðir. Höggmyndir Bertil Thorvald-
sens í fyrsta sinn á íslandi. Svo er Septemhóp-
urinn enn að, þar má ma. sjá verk ettir Þorvald
Skúlason og Sigurjón Ólatsson auk yngri spá-
manna. I forsal er svo textílsýning, ullarverk-
smiðjan Gefjun sýnir íslensk gluggatjöld,
áklæði og værðarvoðir.
Gallerí Lækjartorg:
Sýning tvíburabræðranna Hauks og Harðar
Harðarsona stendur tram á sunnudagskvöld.
Gallerí Langbrók:
AG og AU eru skammstafanir fyrir silfur og gull
og i þau efni vinnur finnski hópurinn sem nú
sýnir verk sín. Opið til 20. þ.m„ kl. 12-18 virka
daga en 14-18 um helgar.
Ásgrímssafn:
Nú eru einkum sýndar vatnslitamyndir og hafa
margar þeírra sjaldan sést áður. Þar gefur að
lita landslagsmyndir, blómamyndir og flokka
mynda úr þjóðsögum. Opið sunnudaga, þriðju-
daga og fimmtudaga kl. 13.30-16. Aðgangur
ókeypis.
Djúpiö:
Agnar Agnarsson sýnir collage- og tússmyndir.
Opið fram eftir öllu kvöldi.
Nýlistasafniö:
Hollendingurinn Kees Visserog islendingurinn
Rúna sýna verk sín. Opið kl. 16-22 virka daga
og 14-22 um helgar.
Skruggubúö:
Sýning á klippimyndum arabísku listakonunnar
Haifa Zangana sem veriö hefur atkvæðamikil í
starfsemi súrrealista bæöi í arabíska heiminum
og á Englandi. Opiö kl. 17-21 virka daga en
15-21 um helgar. Skruggubúó er i Suöurgötu
3a.
Nýja Galleríiö:
Magnús Þórarinsson sýnir nýjar olíu- og vatns-
litamyndir. Opið kl. 14-18.
Ásmundarsalur:
Tarnús sýnir verk sin fram á sunnudagskvöld.
Opið kl. 16-21.
Árbæjarsafn:
Opið samkvæmt umtali. Upplýsingar í sima
84412 kl. 9-10 alla virkadaga.
Listasafn
Einars Jónssonar:
Stórfenglegar höggmyndir Einars eru til sýnis
alla daga nema mánudaga kl. 13.30- 16. Á
efstu hæð hússins er íbúð Einars og konu hans
og er hún til sýnis gestum.
Höggmyndasafn
Ásmundar Sveinssonar:
Safnið er opið þriðjudaga, fimmtudaga og
laugardaga kl. 14-16.
Kirkjumunir
I versluninni Kirkjumunir, Kirkjustræti 10, stend-
ur nú yfir sýning á list- og kirkjumunum ettir
Sigrúnu Jónsdóttur. Hún er opin á verslunar-
tima og auk þess til kl. 16 laugardaga og sunnu-
daga.
Bókasafn Kópavogs:
Sýning Félags áhugalistamanna - FÁLM -
stendur yfir til 30. september. Þar sýna niu óþ-
ekktir áhugalistamenn verk sín.
Iciklins
Þjóöleikhúsiö:
Litia sviöið:
Sunnudagur kl. 20.30: frumsýning á Tvíleik
eftir Tom Kempinski í þýðingu Úlfs Hjörvar.
Leikstjórn: Jill Brooke Árnason. Leikmynd:
Birgir Engilberts. Ljós: Ásmundur Karlsson.
Miðasala kl. 13.15-20. Simi 11200.
Föstudagur 17.
september 1982 ^Q^f, irihn
i
Gerningaveður
Haustið er á leiðinni, listin er
að vakna til lífsins í leikhúsun-
um, sýningarsölunum og svo er
bókaflóðið væntanlegt snemma í
ár. Listin vaknar á haustin,
blómgast í myrkrinu á vetuma,
geispar golunni á vorin, en end-
urnýjast til nýrra átaka á sumrin.
Galdratíðin er að hefjast.
Fyrsta gerningaveðri hausts-
ins var þeytt upp innan húss í
Nýlistasafninu viðVatnsstíg 3b
dagana 6. til 8. september. Seið-
skrattamir voru þrír: Hannes
Lárusson, Halldór Ásgeirsson og
galdrakindin Sigríður Guðjóns-
dóttir.
Hvað eru gerningar? Eins
konar leikur oft byggður á tilvilj-
unum. Sjaldan er þetta leikur
sem stefnir að því að fólk geti alls
ekki tára bundist. Nei. ígerning-
um hefur ekki enn örlað á því
mikla áfengisböli millistéttarinn-
ar á íslandi sem leikhúsin færa á
svið. f gerningum er ekki heldur
neitt kitlandi framhjáhald í rót-
tæku umhveifi. Fólkið er fremur
maður lá í rauðum poka sem
hafði verið saumaður á strengt
tjald. Petta var ekki óáþekkt því
sem leikrit Becketts voru sýnd í
London fýrir nokkmm árum, á
afmælinu hans. Maðurinn í pok-
anum lá krepptur og nefndi orð
sem annar skrifaði á tjaldið.
Áhorfandinn vissi þá að galdra-
kindin lá í orðabelg. En belgir
voru algengir í galdri. Galdurinn
við að færa orðin úr belgnum yfir
á tjaldið var sá að hinn sem skrif-
aði breytti þeim örlítið. Áhorf-
andinn hélt því að honum hefði
misheyrst eða að hann væri örlít-
ið ruglaður eða heyrnarsljór, uns
hann gerði sér grein fyrir eðli
leiksins. Til marks um rímáhuga
íslendinga er það að ef úr orða-
belgnum barst orðið hljóð, þá
skrifaði hinn á tjaldið rjóð. Að
lokum varð tjaldið að ljóðvegg.
Halldór Ásgeirsson hafði ann-
an hátt á hjá sér. Þrónni í Nýlista-
safninu var breytt í laug, líkt og
komið væri í neðanjarðarhvelf-
ingu í rómversku baðhúsi. Gufan
* gcrnmgum Hannesar (neðri mynd) og Halldórs (efri mynd) í Nýlist-
asafninu — „Fólkið sem framdi gerningana hafði myndrænt vit fram
yfir leikara, scm eru oft engu myndrænu viti gæddir. Gerningar gætu
því verið leiklistarskóli fyrir leikara", segir Guðbergur í pistli sínum.
ctiW'fy
gerningana leikur ekki einu sinni
í hjólastólum, en það er talið til
meiriháttar afreka á sviði. Eins
og allir sjá, þá eru gerningar ekki
mikil stykki. Þar af leiðandi er
sætanýtingin hjá Nýlistasafninu
heldur verri en hjá leikhúsunum
og Flugleiðum. En flugfélögin og
leikhúsin stefna að fullkominni
sætanýtingu þótt hið andlega flug
sé þar Iíkt og hjá lóunni þegar
hún er að barma sér.
íslendingum hefur farið mikið
fram í gerningum. Gerningamir í
haust voru með þeim betri sem
ég hef séð: innihaldsríkir (buðu
upp á túlkun), stflhreinir og
myndrænir. Fólkið sem framdi
gerningana hafði myndrænt vit
fram yfir leikara, sem eru oft
engu myndrænu viti gæddir.
Gerningar gætu því verið leiklist-
arskóli fyrir leikara.
Gerningar Hannesar Lárus-
sonar vom á þann veg að nakinn
frá vatninu var lík reyknum se^n
er fylgjandi galdri. í lauginni var
rautt vatn og svamlaði í því nak-
inn líkami, líkt og hann væri físk-
ur í búri. Á vatninu flaut hins
vegar flotholt og tjaldað yfir og á
hvíta tjaldinu var skuggamynd af
manninum. Handan við Iaugina
miklu var tígullaga myndræma á
vegg, síendurteknir tíglar með
teikningum sem minntu örlítið á
Tachlin, einkum þó skreytingar
hans á barnabókum sínum. Að
hverfa aftur til bókaskreytinga er
orðið altítt í myndlist samtímans.
Raunvemleikinn er sóttur í bæk-
ur en ekki í hina villtu áráttu. í
hinu rauða vatni rann hinn nakti
líkami endalaust áfram líkt og
hann og eilífðin væru hið sama
við uppsprettuna: vatnið.
Vatn var einnig viðfangsefni
Sigríðar Guðjónsdóttur. í þessu
verki var engin nekt. Trúlega
hafa galdrakarlar verið duglegri
við að bera sig er kerlingamar.
Rétt er að geta þess að nektin í
galdrinum átti ekkert skylt við
ögrandi nekt eða þá móðursýki
sem henni fylgir á sviðinu. Ekk-
ert var höfðað til gluggagægisins í
manninum. Á veggnum hékk
fölt málverk af skipi á úthafi og
sást hvergi til lands. Petta var
seglbátur. Myndin var römmuð
inn með ferhymdu ljósi frá
myndasýningarvél. í skugga á
gólfinu var bali með vatni og
kona sem hélt á fötu. Hún sótti
vatn í fötuna úr balanum. Hvarf
inn í skuggann en réðst síðan að
veggnum og barði fötunni í hann
með ópi svo vatn gusaðist á gólf-
ið. Síðan fálmaði konan sig aftur
á sinn stað. Þetta endurtekið, en
án ópsins, góðu heilli. í gerning-
um er rétt að hafa hemil á móð-
ursýkinni.
Myndin af skipinu er notuð
sem tákn: maðurinn er skip sem
vill sigla í víðáttu h'fsins sem skip.
En hann er lokaður inni í fleti
sem hann brýst út úr með tákn
lífsins í Iitlu fláti: vatnið; og hann
ræðst gegn múrnum sem um-
kringir og heftir frelsið.
Y fir öllu hvfldi ljóðræn fegurð.
Allt fór þetta fram í algerri þögn.
Áhorfendur bærðu ekki á sér.
Þeir sem hafa áhuga á gerning-
um er fámennt lið, en fámennið
verður til þess að andrúmsloftið
verður magnaðra, innilegra, dul-
arfyllra. Gerningarnir fara fram í
eins konar heilögum véum þar
sem fjöldinn á ekki heima. Að
vera vitni að gerningum er eins
og að hafa komist inn í hið allra-
heilagasta í musterinu, að tjaldi
sjálfs leyndardómsins.
Ef hægt er að líkja gemingum
við eitthvert þekkt listform, þá
eru þeir eins konar kammerleik-
hús, h'kir kammertónlist borin
saman við hljómsveitarmúsík.
Listamenn eiga næsta leik
Af ráöstefnu gagnrýnenda og listamanna
Um síðustu helgi hittist stór
hópur listamanna og gagnrýn-
enda í Árnagarði í Reykjavík.
Samkvæmt fundarboðun áttu
þeir að ræða efnið: Gagnrýni -
fyrir hvern? hvernig?, en eins og
vænta mátti fóru umræður nokk-
uð á víð og dreif. Kannski er
óhætt að viðurkenna eftir á að við
sem stóðunr að þessu málþingi
höfðum ýmislegt fleira í hug en
komast til botns í tilteknu um-
ræðuefni. Markmið okkar var
e.t.v. ekki síst að sanna mönnum
að íslenskir listamenn og gagn-
rýnendur gætu í alvöru skipst á
skoðunum um hlutverk gagnrýn-
innar. Það tel ég að hafi tekist
framar öllum vonum.
Ekki skal dregin dul á að mál-
þing þetta var skipulagt og undir-
búið af nokkrum vanefnum.
Samtök íslenskra gagnrýnenda
áttu frumkvæði að því, en fengu
til liðs við sig fulltrúa helstu lista-
mannasamtakanna. Samtök
gagnrýnenda, eða Samgagn eins
og þau eru oftast nær nefnd í tali
manna, eru fjárvana og ráða ekki
yfir neinu starfsliði. Allur undir-
búningur var því unninn í sjálf-
boðavinnu og ekki undarlegt þó
að sumt hefði mátt betur fara í
skipulagningu og framkvæmd
þingsins. Sú skoðun kom t.d.
fram að ekki hefði átt að ganga
fram hjá kvikmyndagerðar-
mönnum og kvikmyndagagnrýn-
endum, eins og þarna var gert á
þeim forsendum að íslensk kvik-
myndagagnrýni beindist einkum
að erlendri framleiðslu, kvik-
myndahöfundar væru hér fáir og
hefðu litla reynslu af gagnrýnni
umfjöllun fjölmiðla. Um allt
þetta má vitaskuld deilda, en
vonandi fá kvikmyndamenn
tækifæri til að ræða sín mál síðar.
Einnig var fundið að því að arki-
tektum skyldi ekki hafa verið
boðin þátttaka og kvartað yfir því
hversu illa fjölmiðlar sinntu list
þeirra. Leiðast af öllu var þó
hversu fáliðaðir tónlistarmenn
voru þarna, en á síðustu stundu
kom í Ijós að tímasetning þingsins
hentaði þeirri stétt sérlega illa.
Það er ekki ætlun mín að gefa
lesendum Helgarpóstsins ítarlega
skýrslu um það sem fram fór á
þessu þingi. Sjálfur tók ég þátt í
því sem leiklistargagnrýnandi og
hlýt að sjá það frá þeim sjónar-
hóli. En sem einn af hvata-
mönnum þess get ég glaðst yfir
mörgu. Þingið hófst á framsögu-
erindum sem öll voru til þess fall-
in að vekja athygli, síðan var
gengið til hópstarfs, þar sem full-
trúar hverrar listgreinar ræddu
við sína gagnrýnendur, og að lok-
um voru frjálsar umræður í sam-
einuðu þingi. Það verður tæpast
sagt annað en þarna hafi ríkt
hressilegt og opinskátt andrúms-
loft, m.a.s. í leiklistarhópi, sem
at einhverjum ástæðum var lang-
fjölmennastur. Auðvitað gat ein-
stöku félagi listamannasamtaka
ekki stillt sig um að senda á-
kveðnum gagnrýnendum glósur,
en þær voru fæstar svara verðar
og spilltu í engu anda umræðn-
anna.
Á því er enginn vafi að menn
munu velta áfram á milli sín þeim
mörgu áhugaverðu spurningum
sem þarna var bryddað á. Þessi
stutta grein getur ekki heldur
orðið annað en liður í slíkum
skoðanaskiptum. Og þá er eitt
mál sem mig langar til að segja
fáein orð um. Sumir listamenn,
einkum í hópi leikara, halda að til
sé eitthvað sem heiti „fagleg
gagnrýni”. Þeir ganga jafnvel svo
langt að vísa ölluni mótmælum á
bug sem aumlegum tilraunum
leiklistarpenna til að afsaka fá-
kunnáttu sína og getuleysi. Á
umræddu þingi stóð einn af
helstu gáfumönnum Ieikarastétt-
arinnar upp og reyndi að skýra
fyrir mönnum þennan fagra óska-
draum. í máli hans kom m.a.
fram að leiksýning væri svo
merkilegt og flókið fyrirbæri að
enginn einn rnaður gæti gert
henni verðug skil, heldur þyrfti til
þess hóp sérfræðinga. í staðinn
fyrir lifandi vitnisburð um fund
manns við listaverk vildi leikar-
inn sem sé fá samhengislausa og
steindauða tækniskýrslu.
Nú finnst manni einhvern veg-
inn að reyndur listamaður ætti að
vita að list er ekki búin til handa
fagmönnum, heldur venjulegu
fólki sem leitar með opnum huga
að einhverjum votti sannleika og
fegurðar í listinni. Hann ætti
einnig að vita að list skírskotar
ekki til okkar sem hópsálar, held-
ur sem einstaklinga og að því yrði
einhvers konar fjöldaumsögn um
listaverk aldrei annað en skrípa-
mynd (mér vitanlega hafa viti
bornir menn heldur aldrei reynt
að setja slíkt saman). Fagmenn
eru til þess að framleiða list, ekki
til að tala um hana, og tali þeir um
hana gera þeir það ekki sem fag-
menn, heldur listnjótendur.
Gagnrýnandinn, sem er í fjöl-
miðlum nútímans fulltrúi listnjót-
enda, verður að vera fullkomlega
frjáls að segja hug sinn og það án
allra forskrifta þeirra sem standa