Helgarpósturinn - 17.12.1982, Blaðsíða 23

23
~$3£)sturinn_ Föstudagur 17. desember 1982
sögur og er ein þeirra töluvert
lengri en hinar.
í öllum sögunum er beitt sams-
konar frásagnaraðferð. Sögurnar
eru sagðar í fyrstu persónu og eru
að formi til upprifjun sögumanna
á atburðum sem gerst hafa í
þeirra lífi. Persónurnar eiga það
allar sameiginlegt að hafa lent í
óhugnanlegri lífsreynslu og tvær
þeirra enda í hreinni blindgötu.
Fyrsta sagan greinir frá fé-
lögum sem stunda saman veiðar á
trillu frá þorpi á Austfjörðum.
Félagi sögumanns er alkóhólisti
sem hefur losað sig undan brenni-
víninu fyrir nokkru Sög-
umaður greinir nokkuð frá sögu
þessa félaga síns og er hún nokk-
uð dæmigerð fyrir mann sem
smám saman ánetjast áfenginu
þar til komið er í hreinar ógöngur
en honum tekst að komast yfir
hvers vegna bóndi úr Mývatns-
sveit brá búi og gerðist forstöðu-
maður utanríkisverslunar sveit-
unga sinna. Af frásögn hans
virðist hann hafa verið óánægður
með að búa á leigujörð. Hann var
áhugasamur um umbætur, en
landsdrottinn hans, séra Bene-
dikt Kristjánsson í Múla, lét sér
fátt um finnast. Segir Jakob, að
hann hafi ekki viljað selja sér
jörðina. Virðist því Jakob hafa
haft bolmagn til þess að kaupa
jörðina eins og Þorsteinn Thorar-
ensen fullyrðir (Gróandi þjóðlíf,
bls 360). En lá ekki beinna við
fyrir mann, sem stundað hafði
búskap frá barnæsku að reyna að
festa kaup á annarri jörð, en
hefja kaupskap og standa í félags-
stofnun? Þetta fæst ekki skýrt.
Að vísu kemur mjög vel fram hjá
Jakobi trú hans á félagsskap og
áhugi á margskonar samtökum.
Grein Jakobs „Eitt orð um við-
skipti“ sem birtist í Ófegi 1892 og
er prentuð hér, er svargrein við
nokkrum greinum í tímaritinu.
Jakob vitnar í greinarhöfunda
með númerum, t.d. höfundur nr.
1 og höfundur nr. 8, en ekki er
þess getið hvaða menn þetta
voru. Rýrir það gildi svargreinar
Jakobs. Einn þessara höfunda
virðist hafa álitið kaupfélag eins-
konar trúfélag, þar sem menn
störfuðu saman af fullkominni
óeigingirni án þess að vera knúðir
af sérstakri ábatavon. Jakob segir
hins vegar: „...eiginhagsum-
hyggja einstaklinganna er megin-
strengur samkeppninnar, og um
leið er þetta grundvöllur sá, er
bæði kaupmennska og kaupfé-
lagsskapur er byggður á, en alls
ekki ríkjandi kærleiki, er viðhaldi
félagslegri samvinnu hvað sem á
bjátar.“ Þessi orð og fleiri benda
til þess að Jakob hafi ekki verið
einfaldur sveitamaður, sem fórn-
aði sér fyrir félagshugsjónina,
eins og stundum er látið í veðri
vaka, heldur hagsýnn kaupsýsl-
umaður á 19. aldar vísu.
Hið merka brautryðjendastarf
Jakobs Hálfdánarsonar er óum-
deilt og kjarkur hans og dugn-
aður, þegar erfiðleikar dundu
yfir hið unga kaupfélag, með fá-
dæmum. Ekki dylst heldur, að
hann var bæði hjartahreinn og
heiðarlegur í öllum mannlegum
skiptum. Hánn hefði átt fyllilega
skilið, að ævisaga hans væri þann-
ig úr garði gerð, að ekki þyrfti að
leita til annarra rita til þess að fá
heildarmynd af framtaki hans og
lífsferli. Ekki verður sakast við
Jakob sjálfan, því að ekkert
bendir til þess að hann hafi ætlast
til að æviágrip hans væri prentað
óbreytt.
Birgir Engil- ; berts - „Stíll !
sagnanna er
vandaður og gott samræmi
milli hans og efnisins", segir Gunnlaugur Ástgeirsson í .
umsögn sinni
um Andvöku-
skýrslurnar._________________
það í bili að minnsta kosti. í róðri
verða þeir fyrir því láni eða óláni
að rekast á trossu af spírabrúsum
á reki. Félaginn ætlar sér heldur
betur að búa til peninga úr þessu
og drífur sig til Reykjavíkur með
fenginn en stenst ekki freisting-
una og drekkur sig í hel.
í annarri sögunni og þeirri
lengstu er sögumaður stúlka sem
verður ólétt eftir strák sem hún
hittir eina kvöldstund. Þrátt fyrir
óvilja hennar giftast þau á end-
anum vegna þrálátrar ásóknar
hans til hennar. Þau fara að búa
en fljótlega kemur í ljós að
samband þeirra er byggt á sandi.
En hann sem er ríkur pabba-
drengur, telur sig eiga hana eins
og hvern annan húshlut og fyllist
brjálæðislegri afbryðisemi og
reynir að einangra hana algerlega
frá umhverfinu. Þannig leiðir eitt
af öðru og þau verða bæði hálf
sturluð, hún vegna einangrunar-
innar og hann vegna afbrýðisemi
og eignarhugmyndarinnar. Sam-
bandið milli þeirra og líf konunn-
ar verður að hreinu helvíti sem
hún gerir vægast sagt
örvæntingarfullar tilraunir til að
brjótast út úr. Það tekst henni að
lokum en er þá svo skemmd á sál
og líkama að hún á sér vart
viðreisnar von. En hann getur
hafið nýtt líf eins og ekkert hafi í
skorist.
Báðar þessar sögur eru kyngi-
magnaðar. Það er einhver djöfull
innra með persónunum sem
drífur þær áfram og leiðir tortím-
ingu yfir þær. Hér eru innri
eyðingaröfl á fullu. Stíll sagnanna
er vandaður og gott samræmi
milli hans og efnisins. Höfundi
tekst að leiða okkur frá tiltölu-
lega venjulegum aðstæðum yfir í
heim ógnar og myrkurs. Spennan
og óhugnaðurinn er stigvaxandi
og nær föstum tökum á lesandan-
um. Lífssýn höfundar í þessum
sögum er svört og engin von um
að neitt sé að skána.
Þriðja sagan er nokkuð annars
eðlis. Þar segir frá rnanni sem lent
hefur í bílslysi og fallið í dá um
tíma og í því dái hefur hann orðið
fyrir óvenjulegri reynslu, dulinni
reynslu eins og það heitir, farið í
ferðalag til annars heims. Það
sem hann sér og heyrir minnir um
margt á hugmyndir spíritista um
hvað tekur við fyrir handan og
má vel skilja söguna sem eins-
konar skopstælingu á frásögnum
þeirra að handan. Það er þó ekki
rétt nema að nokkru leyti, því yfir
frásögninni er svipaður óhugn-
aður og í hinum og varla annað að
skilja en að það sem við taki fyrir
handan sé síst skárra en það sem
jarðlífið býður uppá.
Sögur Birgis Engilberts eru
ntjög vel unnar og óvenjulegar.
Þær miðla dökkri lífssýn sem
þessir síðustu og verstu tímar
gefa vissulega tilefni til kjósi
menn að líta á tilveruna þeim
augum.
G.Ást.
Besti vinur
blomanna
Meðal upplýsinga
um hverja plöntu:
OBirta
Vatn '
o Roki
y Mold
Bókin 350 stofublóm er traustur vinur
blómanna og ómissandi uppsldttarriþ
blómaeigenda. Hún hjálpar þeim að
til hlítar einkenni, rœktun og umhý^.
algengustu blóma sem hag^Ajprö
heimahúsum.
^amydflegum litmyndum, sem auðvelda
jp|ú do greina tegundir blómanna, eru í
«5dnni nákvœmar upplýsingar um hverja
plöntu og í almennum leiðbeiningum um
blómarœkt er víða komið við. M.a. er íjallað
um hvernig koma má íyrir blómum í
gluggum, kerjum og blómaskálum, rœktun í
ílöskum, vatnsrœkt, gróðurvinjar á skriístofum
o.s.frv.
Góð bók fýrir sanna blómavini
ImI Mél og menning